• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ظُلَّه (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





ظُلَّة (به ضم ظاء و تشدید لام) به معنی سایبان است. جمع آن ظُلَل (به ضم ظاء و فتح لام) است‌.



ظُلَّة به معنای سایبان است. در مجمع البیان ذیل آیه ۵۶ سوره نساء فرموده: «الظُّلَّةُ السَّتْرَهُ». در المفردات گفته به معنای ابری است که سایه می‌اندازد و گوید اغلب در شی‌ء مکروه به کار می‌رود.


(وَ اِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَاَنَّهُ‌ ظُلَّةٌ) «چون کوه را کندیم و بالای سرشان بردیم گویی سایبان بود.»
(فَکَذَّبُوهُ فَاَخَذَهُمْ عَذابُ یَوْمِ‌ الظُّلَّةِ) (سرانجام او را تكذيب كردند، و عذابِ روزِ سايبان سايبانى از ابرِ صاعقه‌خيز آنها را فرا گرفت؛ به يقين آن عذاب روزى بزرگ بود!) آیه درباره قوم شعیب (علیه‌السّلام‌) است که توده ابری ظاهر شد و عذاب به وسیله آن محوشان کرد. ظاهر آن است که ابر بر آنها سایه افکند و در زیر آن قرار گرفتند سپس عذاب شروع گردید.
(وَ اِذا غَشِیَهُمْ مَوْجٌ‌ کَالظُّلَلِ‌ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ) (و هنگامى كه در سفر دريا موجى همچون ابرها آنان را بپوشاند و بر سرشان سايه افكند، خدا را با خلوص عقيده مى‌خوانند.)
(انْطَلِقُوا اِلی‌ ظِلٍ‌ ذِی ثَلاثِ شُعَبٍ • لا ظَلِیلٍ‌ وَ لا یُغْنِی مِنَ اللَّهَبِ) «بروید به سوی سایه سه شعبه از دود، که گوارا و خوش‌آیند نیست و از شعله آتش مانع نمی‌باشد.»
ظاهرا مراد از ظل سایه‌ایست که از دود تشکیل شده که درباره دوزخیان فرموده: (وَ ظِلٍ‌ مِنْ یَحْمُومٍ • لا بارِدٍ وَ لا کَرِیمٍ) (و در سايه دودهاى متراكم و آتش‌زا! • سايه‌اى كه نه خنک است و نه آرام‌بخش.) و «لا بارِدٍ وَ لا کَرِیمٍ» به جای‌ «لا ظَلِیلٍ‌» است، علت سه شعبه بودن دخان معلوم نیست، به نظر می‌آید که اولی معلول عدم توحید، دومی معلول عدم عمل و سومی معلول عدم ایمان به آخرت باشد که در کفّار هیچ یک از سه اصل‌ (آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً) (هركدام كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده، و كارى شايسته انجام دهند.) وجود ندارد. در تفسیر صافی از حضرت باقر (علیه‌السّلام) نقل شده که‌ «ظِلٍ‌ ذِی ثَلاثِ شُعَبٍ» را دخان آتش فرموده‌اند.
(اَ لَمْ تَرَ اِلی‌ رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَ‌ وَ لَوْ شاءَ لَجَعَلَهُ ساکِناً ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلًا • ثُمَّ قَبَضْناهُ اِلَیْنا قَبْضاً یَسِیراً) «آیا ندیدی که پروردگارت چگونه سایه را امتداد داد و آن‌را مبدّل به ظلمت کرد، اگر می‌خواست ظلمت را دائمی می‌کرد، آن‌گاه آفتاب را دلیل پیدایش سایه قرار دادیم، سپس به وسیله طلوع خورشید ظلمت را به آسانی به سوی خویش گرفتیم.» مد ظلّ امتداد آن است در اثر انحراف شمس و ظاهرا شب نیز در آن امتداد داخل است و سکون آن به نظرم پیوسته بودن شب است، مثل‌ (اِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ اللَّیْلَ سَرْمَداً اِلی‌ یَوْمِ الْقِیامَةِ مَنْ اِلهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَاْتِیکُمْ بِضِیاءٍ) (بگو: «به من خبر دهيد اگر خداوند شب را تا روز قیامت بر شما جاودان سازد، آيا معبودى جز خداوند يگانه مى‌تواند روشنايى براى شما بياورد؟! آيا نمى‌شنويد؟!) علم به وجود سایه بسته به وجود خورشید است و گرنه ظلمت و سایه محسوس نمی‌شد «قَبَضْناهُ اِلَیْنا...» ظاهرا مراد از آن آمدن آفتاب است که به تدریج ظلمت شب را بر می‌چیند.
(تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ اُکُلُها دائِمٌ وَ ظِلُّها) (نهرها از پاى درختانش جارى است، ميوه‌هاى آن هميشگى، و سايه‌اش دائمى است.) به نظر می‌آید ظل در آیه به معنی عیش و رفاه است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۲۶۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دار القلم، ص۵۳۶.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۴۱۵.    
۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۱۰.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۵۳۶.    
۶. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۱.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۳۰۱.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۳۹۲.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۳۸۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۱۰۶.    
۱۱. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۸۹.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۷۵.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۱۳.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۴۴۲.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۵۰.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۵۷.    
۱۷. لقمان/سوره۳۱، آیه۳۲.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۱۴.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۳۷.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۵۵.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۰.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۹۹.    
۲۳. مرسلات/سوره۷۷، آیه۳۰- ۳۱.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۱۵۴.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۲۴۸.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۲۳۴.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۲۱۳.    
۲۸. واقعة/سوره۵۶، آیه۴۳ و ۴۴.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۳۵.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۲۴.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۲۱۴.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۶۸.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۶۱.    
۳۴. بقره/سوره۲، آیه۶۲.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۰.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج ۱، ص۱۹۳.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج ۱، ص۲۹۳.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۲۶۰.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ص۱۹۹.    
۴۰. فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر صافی، ج۷، ص۳۷۳.    
۴۱. فرقان/سوره۲۵، آیه۴۵ و ۴۶.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۲۵.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۳۱۱.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۹۹.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۲۱۰.    
۴۶. قصص/سوره۲۸، آیه۷۱.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۹۴.    
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۷۰.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۱۰۱.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۴۱۱.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۲۲۸.    
۵۲. رعد/سوره۱۳، آیه۳۵.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵۴.    
۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۳۶۶.    
۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۵۰۰.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۵.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۷۹.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ظلة»، ج۴، ص۲۶۸.    






جعبه ابزار