• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ظلم به نفس (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



یکی از مهمنرین اقسام ظلم، ظلم به نفس است. دراین مقاله ظلم به نفس با توجه به آیات قرآن بررسی می‌شود.

فهرست مندرجات

۱ - مصادیق ظلم به نفس
       ۱.۱ - اذیت همسر
       ۱.۲ - تجاوز از حدود الهی
       ۱.۳ - دوری از کتب آسمانی
       ۱.۴ - نقض احکام طلاق
       ۱.۵ - پذیرش ظلم ظالمان
              ۱.۵.۱ - ماندن در محيط شرک
       ۱.۶ - ترک اطاعت پیامبراسلام
       ۱.۷ - مراجعه به طاغوت
       ۱.۸ - ظلم به دیگران
       ۱.۹ - انجام سیئات
       ۱.۱۰ - تکبر
       ۱.۱۱ - شرک
       ۱.۱۲ - کفر
       ۱.۱۳ - تکذیب انبیاء
              ۱.۱۳.۱ - انکار دلایل انبیاء
              ۱.۱۳.۲ - انكار رسالت شعيب
              ۱.۱۳.۳ - انکار انبیای قوم ابراهیم
              ۱.۱۳.۴ - انکار انبیای اصحاب مدین
              ۱.۱۳.۵ - انکار انبیای قوم نوح
              ۱.۱۳.۶ - انکار انبیای قوم عاد
              ۱.۱۳.۷ - انکار انبیای قوم ثمود
              ۱.۱۳.۸ - انکار پیامبراسلام
              ۱.۱۳.۹ - اصرار بر تکذیب
       ۱.۱۴ - استهزاء وعده عذاب
       ۱.۱۵ - آلودگی به گناه
       ۱.۱۶ - تکذیب آیات الهی
       ۱.۱۷ - مخالفت با قرآن
       ۱.۱۸ - خودبرتربینی
       ۱.۱۹ - گوساله‌پرستی
       ۱.۲۰ - ارتکاب گناه
       ۱.۲۱ - عدم اخلاص در انفاق
       ۱.۲۲ - عدم پیروی از انبیاء
       ۱.۲۳ - كفران نعمت‌
              ۱.۲۳.۱ - کفران نعمت امنیت راه‌ها
       ۱.۲۴ - استكبار
       ۱.۲۵ - جرم‌
       ۱.۲۶ - جهل‌
       ۱.۲۷ - خروج بى‌موقع‌
       ۱.۲۸ - خوردن از شجره ممنوعه‌
       ۱.۲۹ - خورشيدپرستى‌
       ۱.۳۰ - خوشگذرانى‌
       ۱.۳۱ - طرد مؤمنان‌
       ۱.۳۲ - فريفتگى به دنيا
       ۱.۳۳ - قتل‌
       ۱.۳۴ - ناديده گرفتن انذار
       ۱.۳۵ - هتک حرمت ماههاى حرام‌
۲ - استغفار از ظلم به نفس
       ۲.۱ - زمینه‌ساز مغفرت الهی
       ۲.۲ - زمینه‌ساز نجات از خسارت
       ۲.۳ - زمینه‌ساز نجات از غم
       ۲.۴ - زمینه‌ساز آمرزش الهی
       ۲.۵ - استغفار حضرت موسی
       ۲.۶ - استغفار حضرت آدم و حضرت حوا
۳ - مبرّا از ظلم به نفس
۴ - توبه از ظلم به نفس
       ۴.۱ - امداد الهی
       ۴.۲ - تهليل، تسبيح و اقرار
۵ - ظلم به نفس اقوام گذشته
۶ - اعتراف به ظلم به نفس
       ۶.۱ - اعتراف بلقیس
       ۶.۲ - اعتراف حضرت موسی
       ۶.۳ - اعتراف بت‌پرستان قوم حضرت ابراهیم
۷ - آثار ظلم به نفس‌
       ۷.۱ - محرومیت از محبت خدا
       ۷.۲ - گرفتاری در غم و اندوه
       ۷.۳ - گرفتار شدن به کیفر عمل
       ۷.۴ - کیفر الهی در دنیا
       ۷.۵ - خسارت انسان
       ۷.۶ - نزول عذاب
       ۷.۷ - هدایت‌ناپذیری
       ۷.۸ - هلاکت
       ۷.۹ - ابتلا به سختی‌ها
       ۷.۱۰ - سرنوشت شوم
       ۷.۱۱ - تحریم برخی حلال‌ها
       ۷.۱۲ - گرفتار شدن در خودبرتربینی
       ۷.۱۳ - درس عبرت شدن برای دیگران
۸ - عوامل ظلم به نفس‌
۹ - كيفر ظلم به نفس
       ۹.۱ - جاودانگی در دوزخ
       ۹.۲ - ذلت و خواری
       ۹.۳ - عذاب دنیایی
       ۹.۴ - عذاب استیصال
       ۹.۵ - نابودی
       ۹.۶ - گرفتاری به عقوبت اعمال
       ۹.۷ - عذاب قارون، فرعون و هامان
       ۹.۸ - عذاب تکذیب‌کنندگان انبیا
       ۹.۹ - خودکشی
       ۹.۱۰ - جهنم
       ۹.۱۱ - بی‌فایده بودن پشیمانی
       ۹.۱۲ - فروپاشی جامعه
۱۰ - پانویس
۱۱ - منبع


مصادیق ظلم به نفس با توجه به آیات قرآن عبارتند از:

۱.۱ - اذیت همسر

رجوع مرد به زن مطلقه با قصد آزار، از موارد ظلم به نفس:
وَ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ ... وَ لا تُمْسِكُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ‌ ....


۱.۲ - تجاوز از حدود الهی

تجاوز از حدود الهی و مرزهاى دينى، از مصاديق ظلم به نفس:
۱. فَإِنْ طَلَّقَها فَلا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّى تَنْكِحَ زَوْجاً غَيْرَهُ‌ ... وَ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَ‌ ... وَ لا تُمْسِكُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ‌ ....
۲. ... وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ‌ ....

۱.۳ - دوری از کتب آسمانی

فاصله گرفتن از قرآن و کتابهای آسمانی، از موارد ظلم به نفس:
ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ ....

۱.۴ - نقض احکام طلاق

رعايت نكردن احکام و حدود الهى، درباره طلاق از سوى همسران ظلم به نفس:
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَ أَحْصُوا الْعِدَّةَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَّ وَ لا يَخْرُجْنَ إِلَّا أَنْ‌ يَأْتِينَ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ‌ ...

۱.۵ - پذیرش ظلم ظالمان

تن دادن مستضعفان به سلطه کافران و مشرکان و عدم اقدام آنان به هجرت با وجود توانايى، از مصاديق ستم به نفس:
إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ قالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قالُوا أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِيها ... إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَ لا يَهْتَدُونَ سَبِيلًا.

۱.۵.۱ - ماندن در محيط شرک

ماندن در سيطره مشركان و كافران و ترك هجرت ظلم به نفس:
إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ قالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قالُوا أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا ....

۱.۶ - ترک اطاعت پیامبراسلام

اطاعت نکردن از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و سرپيچى از فرمان ایشان، از موارد ستم بر نفس:
وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً.

۱.۷ - مراجعه به طاغوت

مراجعه به طاغوت و محاكم ناصالح براى داورى ظلم به خويشتن:
... يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ‌ .... وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ... مقصود از ظلم به نفس، رجوع به طاغوت در داورى است.

۱.۸ - ظلم به دیگران

ظلم به ديگران ظلم به نفس:
... وَ لا تُمْسِكُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ‌ ....

۱.۹ - انجام سیئات

ارتكاب اعمال زشت، ظلم به نفس:
... وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا ....

۱.۱۰ - تکبر

تکبّر از پذیرش حق، از موارد ظلم به نفس:
۱. الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ‌ ... فَادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ.
۲. وَ قارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مُوسى‌ بِالْبَيِّناتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ما كانُوا سابِقِينَ‌ فَكُلًّا أَخَذْنا بِذَنْبِهِ‌ ...وَ ما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۱ - شرک

شرک‌ورزیدن، ظلم به نفس:
۱. وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَنْفَعُكَ وَ لا يَضُرُّكَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِينَ.
۲. وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَما أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ لَمَّا جاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَ ما زادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ.
۲. ثُمَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ يُخْزِيهِمْ وَ يَقُولُ أَيْنَ شُرَكائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تُشَاقُّونَ فِيهِمْ‌ ... الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ‌ ... هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ ... وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۳. فَرَجَعُوا إِلى‌ أَنْفُسِهِمْ فَقالُوا إِنَّكُمْ أَنْتُمُ الظَّالِمُونَ‌ قالَ أَ فَتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَنْفَعُكُمْ شَيْئاً وَ لا يَضُرُّكُمْ.
۴. وَ اقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذا هِيَ شاخِصَةٌ أَبْصارُ الَّذِينَ كَفَرُوا يا وَيْلَنا قَدْ كُنَّا فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا بَلْ كُنَّا ظالِمِينَ‌ إِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنْتُمْ لَها وارِدُونَ‌ لَوْ كانَ هؤُلاءِ آلِهَةً ما وَرَدُوها وَ كُلٌّ فِيها خالِدُونَ.
۵. ... قالَتْ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي وَ أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ.

۱.۱۲ - کفر

••• کفر، ظلم به نفس:
۱. إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا .... حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ... وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۲. ... قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَ السُّوءَ عَلَى الْكافِرِينَ‌ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ‌ ....

•••ستم كافران بر نفس خويش:
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا .... وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۳ - تکذیب انبیاء

••• انکار و تکذیب پیامبران، از موارد ظلم به نفس:
وَ سَكَنْتُمْ فِي مَساكِنِ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ... مراد از «الذين ظلموا انفسهم» كسانى است كه پيامبران خود را تكذيب كردند، از قبيل عاد و ثمود.
[۳۷] الجوهر الثمين، ج ۳، ص ۱۱۶.


۱.۱۳.۱ - انکار دلایل انبیاء

کفرورزی و انكار دلايل روشن انبيا، ظلم انسان به نفس خويش:
۱. أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ وَ قَوْمِ إِبْراهِيمَ وَ أَصْحابِ مَدْيَنَ وَ الْمُؤْتَفِكاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۲. وَ إِنْ كَذَّبُوكَ فَقُلْ لِي عَمَلِي وَ لَكُمْ عَمَلُكُمْ أَنْتُمْ بَرِيئُونَ مِمَّا أَعْمَلُ وَ أَنَا بَرِي‌ءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ‌ إِنَّ اللَّهَ لا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئاً وَ لكِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۳. وَ أَنْذِرِ النَّاسَ يَوْمَ يَأْتِيهِمُ الْعَذابُ فَيَقُولُ الَّذِينَ ظَلَمُوا رَبَّنا أَخِّرْنا إِلى‌ أَجَلٍ قَرِيبٍ نُجِبْ‌ دَعْوَتَكَ وَ نَتَّبِعِ الرُّسُلَ أَ وَ لَمْ تَكُونُوا أَقْسَمْتُمْ مِنْ قَبْلُ ما لَكُمْ مِنْ زَوالٍ‌ وَ سَكَنْتُمْ فِي مَساكِنِ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ وَ تَبَيَّنَ لَكُمْ كَيْفَ فَعَلْنا بِهِمْ وَ ضَرَبْنا لَكُمُ الْأَمْثالَ.
۴. أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ أَثارُوا الْأَرْضَ وَ عَمَرُوها أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوها وَ جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۳.۲ - انكار رسالت شعيب

انكاركنندگان رسالت شعیب، در زمره ظالمان به نفس خويش:
وَ لَمَّا جاءَ أَمْرُنا نَجَّيْنا شُعَيْباً وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ أَخَذَتِ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيارِهِمْ جاثِمِينَ‌ ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْقُرى‌ نَقُصُّهُ عَلَيْكَ مِنْها قائِمٌ وَ حَصِيدٌ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَما أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ لَمَّا جاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَ ما زادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ.

۱.۱۳.۳ - انکار انبیای قوم ابراهیم

ستم قوم ابراهیم به خويشتن، در پى انكار انبياى خود:
أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ‌ ... وَ قَوْمِ إِبْراهِيمَ‌ ... أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۳.۴ - انکار انبیای اصحاب مدین

ستم اصحاب مدین به خويشتن، در پى انكار انبياى خود:
أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ‌ ... وَ أَصْحابِ مَدْيَنَ وَ الْمُؤْتَفِكاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۳.۵ - انکار انبیای قوم نوح

ستم قوم نوح به خود، با انكار انبياى خود:
أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ‌ ... أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۳.۶ - انکار انبیای قوم عاد

ستم قوم عاد به خود، با انكار انبياى خود:
أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ‌ ... وَ عادٍ ... أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۳.۷ - انکار انبیای قوم ثمود

ستم ثمودیان به خود، با انكار انبياى خود:
أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ‌ ... وَ ثَمُودَ ...أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۳.۸ - انکار پیامبراسلام

تكذيب و انکار پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله ظلم و ستمى به خود:
وَ إِنْ كَذَّبُوكَ‌ ... وَ مِنْهُمْ مَنْ يَسْتَمِعُونَ إِلَيْكَ أَ فَأَنْتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ وَ لَوْ كانُوا لا يَعْقِلُونَ‌ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْظُرُ إِلَيْكَ أَ فَأَنْتَ تَهْدِي الْعُمْيَ وَ لَوْ كانُوا لا يُبْصِرُونَ‌ إِنَّ اللَّهَ لا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئاً وَ لكِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۳.۹ - اصرار بر تکذیب

اصرار بر تكذيب تعالیم انبیا، از مصاديق ظلم به نفس:
أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ أَثارُوا الْأَرْضَ وَ عَمَرُوها أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوها وَ جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۴ - استهزاء وعده عذاب

به استهزا گرفتن وعده عذاب الهی، ظلم به نفس:
... وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ.

۱.۱۵ - آلودگی به گناه

آلودگی مداوم به گناه، ظلم به نفس:
فَكُلًّا أَخَذْنا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنا عَلَيْهِ حاصِباً وَ مِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَ مِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنا بِهِ الْأَرْضَ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنا وَ ما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۱۶ - تکذیب آیات الهی

ستم كفرپيشگان بر خويشتن، با تکذیب آیات الهی، از مصاديق ظلم به نفس:
ساءَ مَثَلًا الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ أَنْفُسَهُمْ كانُوا يَظْلِمُونَ.

۱.۱۷ - مخالفت با قرآن

مخالفت با قرآن و عدم تمسّک به قرآن و پيروى نکردن از رهنمودهاى آن، مصداق ظلم به نفس:
وَ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ هُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ إِنَّ اللَّهَ بِعِبادِهِ لَخَبِيرٌ بَصِيرٌ ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَيْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ.

۱.۱۸ - خودبرتربینی

••• خود برتربینی و تحقیر ديگران، نوعى ظلم بر نفس:
وَ دَخَلَ جَنَّتَهُ وَ هُوَ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ قالَ ما أَظُنُّ أَنْ‌ تَبِيدَ هذِهِ أَبَداً.

••• ظلم به نفس به شكل خود برتربينى، زمينه بروز انکار قیامت:
وَ دَخَلَ جَنَّتَهُ وَ هُوَ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ قالَ ما أَظُنُّ أَنْ تَبِيدَ هذِهِ أَبَداً وَ ما أَظُنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً ....

۱.۱۹ - گوساله‌پرستی

شرك و گوساله پرستی قوم موسی، مصداق ظلم به نفس:
۱. وَ إِذْ واعَدْنا مُوسى‌ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنْتُمْ ظالِمُونَ.
۲. وَ إِذْ قالَ مُوسى‌ لِقَوْمِهِ يا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلى‌ بارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ‌ ....

۱.۲۰ - ارتکاب گناه

ارتکاب گناه و عصیان، ظلمى از ناحیه انسان برخويشتن:
۱. وَ الَّذِينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَمْ يُصِرُّوا عَلى‌ ما فَعَلُوا وَ هُمْ يَعْلَمُونَ.
۲. وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً.
۳. وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً وَ مَنْ يَكْسِبْ إِثْماً فَإِنَّما يَكْسِبُهُ عَلى‌ نَفْسِهِ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً وَ مَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئاً فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِيناً.
۴. قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ.
۵. الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما كُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلى‌ ....
۶. ... وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ.
۷. ... وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ ... لِلَّذِينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهالَةٍ ....
۸. وَ قارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ‌ ... فَكُلًّا أَخَذْنا بِذَنْبِهِ‌ ... وَ ما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۹. أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ‌ ... فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ أَساؤُا السُّواى‌ أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ كانُوا بِها يَسْتَهْزِؤُنَ.
۱۰. فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما كَسَبُوا وَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْ هؤُلاءِ سَيُصِيبُهُمْ سَيِّئاتُ ما كَسَبُوا وَ ما هُمْ بِمُعْجِزِينَ.
۱۱. إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذابِ جَهَنَّمَ خالِدُونَ‌ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا هُمُ الظَّالِمِينَ.

۱.۲۱ - عدم اخلاص در انفاق

انگيزه قرار دادن دنیا در انفاق، ستمى بر خويشتن:
مَثَلُ ما يُنْفِقُونَ فِي هذِهِ الْحَياةِ الدُّنْيا كَمَثَلِ رِيحٍ فِيها صِرٌّ أَصابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَأَهْلَكَتْهُ وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۲۲ - عدم پیروی از انبیاء

پيروى نكردن از پیامبران الهی، ظلم به نفس:
وَ أَنْذِرِ النَّاسَ يَوْمَ يَأْتِيهِمُ الْعَذابُ فَيَقُولُ الَّذِينَ ظَلَمُوا رَبَّنا أَخِّرْنا إِلى‌ أَجَلٍ قَرِيبٍ نُجِبْ دَعْوَتَكَ وَ نَتَّبِعِ الرُّسُلَ أَ وَ لَمْ تَكُونُوا أَقْسَمْتُمْ مِنْ قَبْلُ ما لَكُمْ مِنْ زَوالٍ‌ سَكَنْتُمْ فِي مَساكِنِ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ وَ تَبَيَّنَ لَكُمْ كَيْفَ فَعَلْنا بِهِمْ وَ ضَرَبْنا لَكُمُ الْأَمْثالَ.

۱.۲۳ - كفران نعمت‌

تخلّف از فرمانهاى خدا و ناسپاسى در برابر نعمتهاى او، مصداق ظلم انسان به خويشتن:
۱. وَ ظَلَّلْنا عَلَيْكُمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى‌ كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۲. ... وَ أَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً ... وَ أَنْزَلْنا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى‌ كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۳. فَلَمَّا أَنْجاهُمْ إِذا هُمْ يَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّما بَغْيُكُمْ عَلى‌ أَنْفُسِكُمْ مَتاعَ الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ إِلَيْنا مَرْجِعُكُمْ فَنُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.
۴. ذلِكَ جَزَيْناهُمْ‌ ... فَقالُوا رَبَّنا باعِدْ بَيْنَ أَسْفارِنا وَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَجَعَلْناهُمْ أَحادِيثَ وَ مَزَّقْناهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ.

۱.۲۳.۱ - کفران نعمت امنیت راه‌ها

ستم به خويش روا داشتن قوم سبأ، با كفران نمودن نعمت امنيّت راهها و نزديكى منزلگاههاى سفر:
لَقَدْ كانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتانِ عَنْ يَمِينٍ وَ شِمالٍ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَ اشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ وَ جَعَلْنا بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بارَكْنا فِيها قُرىً ظاهِرَةً وَ قَدَّرْنا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيها لَيالِيَ وَ أَيَّاماً آمِنِينَ‌ فَقالُوا رَبَّنا باعِدْ بَيْنَ أَسْفارِنا وَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ....

۱.۲۴ - استكبار

استکبار ورزيدن در برابر براهين روشن موسی علیه‌السلام از سوى قارون، فرعون و هامان، موجب ظلم آنان به نفس خودشان:
وَ قارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مُوسى‌ بِالْبَيِّناتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ما كانُوا سابِقِينَ‌ ... وَ ما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۱.۲۵ - جرم‌

گام نهادن آدمى در وادى جرم، در حقيقت، ظلمى به خويشتن:
۱. لا تَعْتَذِرُوا قَدْ كَفَرْتُمْ بَعْدَ إِيمانِكُمْ إِنْ نَعْفُ عَنْ طائِفَةٍ مِنْكُمْ نُعَذِّبْ طائِفَةً بِأَنَّهُمْ كانُوا مُجْرِمِينَ‌ أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ‌ ...فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۲. إِنَّ الْمُجْرِمِينَ‌ ... وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا هُمُ الظَّالِمِينَ.

۱.۲۶ - جهل‌

ناآگاهى از معارف دینی، با وجود امكان يادگيرى آن، ستمى به خويشتن:
... ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ‌ ... قالُوا أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِيها ... إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِينَ‌ ...لا يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَ لا يَهْتَدُونَ سَبِيلًا.

۱.۲۷ - خروج بى‌موقع‌

خروج از ميان قوم خود، بدون اذن الهی، ظلمى به خويشتن، از ديدگاه یونس علیه‌السلام:
... إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً ... إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ.

۱.۲۸ - خوردن از شجره ممنوعه‌

خطا و لغزش آدم و حوّا عليهماالسلام، ستمى به خود:
فَدَلَّاهُما بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما وَ طَفِقا يَخْصِفانِ عَلَيْهِما مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ وَ ناداهُما رَبُّهُما أَ لَمْ أَنْهَكُما عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُلْ لَكُما إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُما عَدُوٌّ مُبِينٌ‌ قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ.

۱.۲۹ - خورشيدپرستى‌

خورشیدپرستی، از مظاهر ظلم به خود:
وَجَدْتُها وَ قَوْمَها يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ‌ اللَّهِ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ فَهُمْ لا يَهْتَدُونَ‌ ... قالَتْ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي‌ ....

۱.۳۰ - خوشگذرانى‌

خوشگذرانی بيش از حدّ، ظلمى به خويشتن:
لا تَرْكُضُوا وَ ارْجِعُوا إِلى‌ ما أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَ مَساكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْئَلُونَ‌ قالُوا يا وَيْلَنا إِنَّا كُنَّا ظالِمِينَ.

۱.۳۱ - طرد مؤمنان‌

طرد مؤمنان از مظاهر ستم به خود:
وَ يا قَوْمِ مَنْ يَنْصُرُنِي مِنَ اللَّهِ إِنْ طَرَدْتُهُمْ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ‌ وَ لا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَ لا أَقُولُ إِنِّي مَلَكٌ وَ لا أَقُولُ لِلَّذِينَ تَزْدَرِي أَعْيُنُكُمْ لَنْ يُؤْتِيَهُمُ اللَّهُ خَيْراً اللَّهُ أَعْلَمُ بِما فِي أَنْفُسِهِمْ إِنِّي إِذاً لَمِنَ الظَّالِمِينَ.

۱.۳۲ - فريفتگى به دنيا

فريفتگى به جلوه‌هاى مادّى دنيا، ظلمى از ناحيه انسان به خويشتن:
... أَنَا أَكْثَرُ مِنْكَ مالًا وَ أَعَزُّ نَفَراً وَ دَخَلَ جَنَّتَهُ وَ هُوَ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ قالَ ما أَظُنُّ أَنْ تَبِيدَ هذِهِ أَبَداً.

۱.۳۳ - قتل‌

بى‌احتياطى در قتل مرد قبطی، ظلم موسی علیه‌السلام به خود، در ديدگاه آن حضرت:
... فَوَكَزَهُ مُوسى‌ فَقَضى‌ عَلَيْهِ‌ ... قالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي‌ ....

۱.۳۴ - ناديده گرفتن انذار

ناديده گرفتن انذارها، از مصاديق ظلم به خويشتن:
قُلْ إِنَّما أُنْذِرُكُمْ بِالْوَحْيِ وَ لا يَسْمَعُ الصُّمُّ الدُّعاءَ إِذا ما يُنْذَرُونَ‌ وَ لَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِنْ عَذابِ رَبِّكَ لَيَقُولُنَّ يا وَيْلَنا إِنَّا كُنَّا ظالِمِينَ.

۱.۳۵ - هتک حرمت ماههاى حرام‌

شكستن حرمت ماههای حرام (پرداختن به جنگ)، ظلمى به خويشتن و جامعه بشرى:
إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً ... مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ فَلا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ‌ ....




۲.۱ - زمینه‌ساز مغفرت الهی

استغفار از ظلم به نفس، زمينه مغفرت الهی:
۱. وَ إِذْ قالَ مُوسى‌ لِقَوْمِهِ يا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلى‌ بارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ عِنْدَ بارِئِكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ.
۲. وَ الَّذِينَ إِذا ... أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ‌ ....
۳. ... وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً.
۴. وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً.
۵. قالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ.

۲.۲ - زمینه‌ساز نجات از خسارت

استغفار از ظلم به نفس، زمينه نجات انسان از خسارت:
قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ.

۲.۳ - زمینه‌ساز نجات از غم

استغفار از ظلم به نفس، زمينه نجات انسانهاى مؤمن از غم و اندوه:
وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادى‌ فِي الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ‌ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ.

۲.۴ - زمینه‌ساز آمرزش الهی

••• استغفار از ظلم به نفس، در رجوع به طاغوت، زمينه كسب آمرزش الهی:
... يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ‌ .... وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ... مقصود از ظلم به نفس، رجوع به طاغوت در داوری است.

••• استغفار از ظلم به نفسى چون گناه، موجب كسب آمرزش الهى:
وَ الَّذِينَ إِذا ... أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ‌ ....
وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً.

۲.۵ - استغفار حضرت موسی

استغفار موسی علیه‌السلام از ظلم به نفس خويش، زمينه آمرزش او از سوى خداوند:
... فَوَكَزَهُ مُوسى‌ ... قالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ.

۲.۶ - استغفار حضرت آدم و حضرت حوا

••• حضرت آدم علیه‌السلام و همسرش حوا علیها السلام خواستار آمرزش گناه ظلم به نفس:
وَ يا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُكَ الْجَنَّةَ ... قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ.

••• تضرع آدم عليه‌السلام و حوا عليهاالسلام در پيشگاه خدا، به دليل ستم به نفس:
وَ يا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُكَ الْجَنَّةَ فَكُلا مِنْ حَيْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِينَ‌ قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ.


تقواپيشگان به هنگام قبض روح، مبرّا از هرگونه ظلم به نفس:
الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ‌ ... ... كَذلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُتَّقِينَ‌ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ ... به قرينه مقابله با آيه «الكافرين ... الذين تتوفاهم الملائكة ظالمى انفسهم» احتمال دارد مراد از طيب، دور بودن از ظلم به نفس باشد.




۴.۱ - امداد الهی

ظلم به خويش، داراى پيامدهاى اندوهبار و رهايى از آن، نيازمند امداد الهی:
... لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ‌ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ.

۴.۲ - تهليل، تسبيح و اقرار

تهلیل و تسبیح خدا و اقرار به ظلم به خويشتن، داراى نقشى مؤثّر، در استجابت توبه و رهايى از غمها:
... فَنادى‌ فِي الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ‌ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ.


••• گروهى از نسل ابراهیم و اسحاق، ظالم به نفس خود:
سَلامٌ عَلى‌ إِبْراهِيمَ‌ وَ بَشَّرْناهُ بِإِسْحاقَ‌ ...... وَ بارَكْنا عَلَيْهِ وَ عَلى‌ إِسْحاقَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِما مُحْسِنٌ وَ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبِينٌ.

••• شرك ورزى و انكار رسالت پيامبران، ظلم به نفس اقوام هلاك شده گذشته، چون قوم نوح، عادیان، ثمودیان، قوم شعیب و لوط و فرعونیان:
ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْقُرى‌ نَقُصُّهُ عَلَيْكَ مِنْها قائِمٌ وَ حَصِيدٌ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَما أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ لَمَّا جاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَ ما زادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ‌ . «ذلك» اشاره به غائب است و مراد اشاره به قصّه‌هايى از اقوام است كه ذكر آنها قبل اين گذشت.

••• ناسپاسى قوم موسی و تمردشان از فرمانهاى خدا، ستمى از سوى آنان بر نفس‌شان:
۱. وَ ظَلَّلْنا عَلَيْكُمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى‌ كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۲. وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْباطاً أُمَماً وَ أَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ وَ ظَلَّلْنا عَلَيْهِمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى‌ كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

••• ابلیس، عامل كفران مردم سبأ و برانگيزنده آنان به ظلم به نفس:
فَقالُوا رَبَّنا باعِدْ بَيْنَ أَسْفارِنا وَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ... وَ لَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقاً مِنَ الْمُؤْمِنِينَ.


برخی ظالمان به نفس به ظلم خودشان اعتراف کرده‌اند.

۶.۱ - اعتراف بلقیس

اعتراف بلقیس، در مورد ظلم او به نفس خويش:
... قالَتْ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي وَ أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ.

۶.۲ - اعتراف حضرت موسی

اعتراف موسى عليه‌السلام در مورد ظلم او به نفس خويش:
... فَوَكَزَهُ مُوسى‌ ... قالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ.

۶.۳ - اعتراف بت‌پرستان قوم حضرت ابراهیم

اعتراف بت پرستان قوم ابراهیم به ظلم بر خويشتن:
قالُوا أَ أَنْتَ فَعَلْتَ هذا بِآلِهَتِنا يا إِبْراهِيمُ‌ قالَ بَلْ فَعَلَهُ كَبِيرُهُمْ هذا فَسْئَلُوهُمْ إِنْ كانُوا يَنْطِقُونَ‌ فَرَجَعُوا إِلى‌ أَنْفُسِهِمْ فَقالُوا إِنَّكُمْ أَنْتُمُ الظَّالِمُونَ.


آثار ظلم به خویشتن با توجه به آیات قرآن عبارتند از:

۷.۱ - محرومیت از محبت خدا

متجاوز به نفس و حدود الهی، محروم از محبّت خدا:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ‌ . معناى «ان اللّه لايحبّ المعتدين» اين است كه خداوند از عمل متجاوزان به نفس خودشان و متجاوزان به حدود الهی خشنود نيست.

۷.۲ - گرفتاری در غم و اندوه

ظلم به نفس، موجب گرفتارى انسان به غم و اندوه:
... فَنادى‌ فِي الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ‌ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ‌ . بر اين اساس كه مراد از «انى كنت من الظالمين» ظلم به نفس باشد.

۷.۳ - گرفتار شدن به کیفر عمل

گرفتار شدن به کیفر عمل خويش، از آثار ظلم به نفس:
... وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ.

۷.۴ - کیفر الهی در دنیا

ظلم به نفس، در پى دارنده هلاکت و کیفر الهی در دنیا:
وَ سَكَنْتُمْ فِي مَساكِنِ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ وَ تَبَيَّنَ لَكُمْ كَيْفَ فَعَلْنا بِهِمْ وَ ضَرَبْنا لَكُمُ الْأَمْثالَ‌ . مراد از «تبين لكم كيف فعلنا بهم» هلاكت آنان از جانب خدا است.

۷.۵ - خسارت انسان

ظلم به نفس، عاملى براى خسارت ديدن انسانها:
قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ.

۷.۶ - نزول عذاب

••• نزول عذاب بر مشركان، پيامد ظلم آنان به نفس خويش:
وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَما أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ لَمَّا جاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَ ما زادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ.

••• عذاب‌هاى نازل شده بر اقوام گذشته (فرعونيان، عاديان، ثموديان و ...) كيفرهايى به واسطه ظلم آنان به نفس خويش:
۱. ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْقُرى‌ نَقُصُّهُ عَلَيْكَ مِنْها قائِمٌ وَ حَصِيدٌ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَما أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ لَمَّا جاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَ ما زادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ.
۲. فَكُلًّا أَخَذْنا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنا عَلَيْهِ حاصِباً وَ مِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَ مِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنا بِهِ الْأَرْضَ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنا وَ ما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

••• عذاب و کیفر جوامع تكذيب كننده، نتيجه ظلم آنان به خويشتن:
... فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۷.۷ - هدایت‌ناپذیری

حق ستیزی و هدایت ناپذيرى كافران، پيامد ظلم آنان بر نفس خويش:
إِنَّ اللَّهَ لا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئاً وَ لكِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۷.۸ - هلاکت

هلاكت اقوام کافر، بازتاب عملكرد ظالمانه آنان بر نفس خويش:
۱. إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا .... حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ... وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۲. أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ وَ قَوْمِ إِبْراهِيمَ وَ أَصْحابِ مَدْيَنَ وَ الْمُؤْتَفِكاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۷.۹ - ابتلا به سختی‌ها

نقش عملكرد ظالمانه خود انسانها در ابتلا به دشواري‌ها:
۱. ... وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۲. ... وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۳. ... وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۴. ... فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۵. إِنَّ اللَّهَ لا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئاً وَ لكِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۶. وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ....
۷. ... وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ‌ يَظْلِمُونَ.
۸. ... وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۹. ... وَ ما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۱۰. ... فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۱۱. وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا هُمُ الظَّالِمِينَ.

۷.۱۰ - سرنوشت شوم

سرنوشت شوم، بازتاب ظلم انسان به نفس خويش:
۱. ساءَ مَثَلًا الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ أَنْفُسَهُمْ كانُوا يَظْلِمُونَ.
۲. أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ وَ قَوْمِ إِبْراهِيمَ وَ أَصْحابِ مَدْيَنَ وَ الْمُؤْتَفِكاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۷.۱۱ - تحریم برخی حلال‌ها

تحریم برخى حلالها بر یهود، بازتاب عملكرد ظالمانه آنها بر نفس خويش:
وَ عَلَى الَّذِينَ هادُوا حَرَّمْنا ما قَصَصْنا عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۷.۱۲ - گرفتار شدن در خودبرتربینی

آتش ظلم به نفس، در قالب خود برتربينى دامنگير خود انسان:
وَ دَخَلَ جَنَّتَهُ وَ هُوَ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ قالَ ما أَظُنُّ أَنْ تَبِيدَ هذِهِ أَبَداً وَ ما أَظُنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً وَ لَئِنْ رُدِدْتُ إِلى‌ رَبِّي لَأَجِدَنَّ خَيْراً مِنْها مُنْقَلَباً فَعَسى‌ رَبِّي أَنْ يُؤْتِيَنِ خَيْراً مِنْ جَنَّتِكَ وَ يُرْسِلَ عَلَيْها حُسْباناً مِنَ السَّماءِ فَتُصْبِحَ صَعِيداً زَلَقاً.

۷.۱۳ - درس عبرت شدن برای دیگران

ظلم به نفس قوم سبأ، زمينه ايجاد نابودى و زبانزد شدن قصه آنان براى ديگران:
لَقَدْ كانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتانِ عَنْ يَمِينٍ وَ شِمالٍ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَ اشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ فَقالُوا رَبَّنا باعِدْ بَيْنَ أَسْفارِنا وَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَجَعَلْناهُمْ أَحادِيثَ وَ مَزَّقْناهُمْ‌ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ.


••• ابلیس، عامل كفران مردم سبأ و برانگيزنده آنان به ظلم به نفس:
لَقَدْ كانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتانِ عَنْ يَمِينٍ وَ شِمالٍ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَ اشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ ... وَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ... وَ لَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقاً مِنَ الْمُؤْمِنِينَ.

••• رعايت نكردن حدود و تکالیف خدا، موجب ظلم به نفس و زيان رساندن به خويشتن:
... وَ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ‌ ....


عذاب و کیفر ظالمان به نفس عبارت است از:

۹.۱ - جاودانگی در دوزخ

جاودانگی در دوزخ، نتيجه ظلم به خويش:
۱. وَعَدَ اللَّهُ الْمُنافِقِينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْكُفَّارَ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها ... وَ لَهُمْ عَذابٌ مُقِيمٌ‌ كَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً ... أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ ... أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۲. الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ‌ ... فَادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ.

۹.۲ - ذلت و خواری

ذلّت و خواری، كيفر ظلم به خود:
... إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَ السُّوءَ عَلَى الْكافِرِينَ‌ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ‌ ....

۹.۳ - عذاب دنیایی

ظلم به نفس، درپى‌دارنده عذاب دنیایی:
... وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَظْلِمُونَ.

۹.۴ - عذاب استیصال

عذاب استیصال اقوام گذشته، پيامد ظلم به خودشان:
۱. فَما كانَ دَعْواهُمْ إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا إِلَّا أَنْ قالُوا إِنَّا كُنَّا ظالِمِينَ.
۲. ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْقُرى‌ نَقُصُّهُ عَلَيْكَ مِنْها قائِمٌ وَ حَصِيدٌ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ... وَ كَذلِكَ أَخْذُ رَبِّكَ إِذا أَخَذَ الْقُرى‌ وَ هِيَ ظالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِيمٌ شَدِيدٌ.
۳. وَ كَمْ قَصَمْنا مِنْ قَرْيَةٍ كانَتْ ظالِمَةً وَ أَنْشَأْنا بَعْدَها قَوْماً آخَرِينَ‌ قالُوا يا وَيْلَنا إِنَّا كُنَّا ظالِمِينَ‌ فَما زالَتْ تِلْكَ دَعْواهُمْ حَتَّى جَعَلْناهُمْ حَصِيداً خامِدِينَ.
۴. وَ لَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِنْ عَذابِ رَبِّكَ لَيَقُولُنَّ يا وَيْلَنا إِنَّا كُنَّا ظالِمِينَ.

۹.۵ - نابودی

نابودى اقوام و به ارث ماندن سرزمین و مسكن آنان براى ديگران، كيفر ظلم آنان به خويشتن:
وَ سَكَنْتُمْ فِي مَساكِنِ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ...وَ ضَرَبْنا لَكُمُ الْأَمْثالَ.

۹.۶ - گرفتاری به عقوبت اعمال

گرفتار شدن به پيامد سوء اعمال زشت و عقوبت استهزاها، نمودى از كيفر ظلم به نفس:
هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ أَمْرُ رَبِّكَ كَذلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ.

۹.۷ - عذاب قارون، فرعون و هامان

عذابهاى نازل شده بر قارون، فرعون و هامان، كيفر ظلم آنان به خود:
وَ قارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مُوسى‌ بِالْبَيِّناتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ما كانُوا سابِقِينَ‌ فَكُلًّا أَخَذْنا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنا عَلَيْهِ حاصِباً وَ مِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَ مِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنا بِهِ الْأَرْضَ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنا وَ ما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.

۹.۸ - عذاب تکذیب‌کنندگان انبیا

تکذیب انبیا و مخالفت با آنان، ظلم به خويشتن و درپى‌دارنده كيفر و عذاب:
۱. أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ وَ قَوْمِ إِبْراهِيمَ وَ أَصْحابِ مَدْيَنَ وَ الْمُؤْتَفِكاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۲. وَ أَنْذِرِ النَّاسَ يَوْمَ يَأْتِيهِمُ الْعَذابُ فَيَقُولُ الَّذِينَ ظَلَمُوا رَبَّنا أَخِّرْنا إِلى‌ أَجَلٍ قَرِيبٍ نُجِبْ دَعْوَتَكَ وَ نَتَّبِعِ الرُّسُلَ أَ وَ لَمْ تَكُونُوا أَقْسَمْتُمْ مِنْ قَبْلُ ما لَكُمْ مِنْ زَوالٍ‌ وَ سَكَنْتُمْ فِي مَساكِنِ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ وَ تَبَيَّنَ لَكُمْ كَيْفَ فَعَلْنا بِهِمْ وَ ضَرَبْنا لَكُمُ الْأَمْثالَ.
۳. أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ‌ ... فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ أَساؤُا السُّواى‌ أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ كانُوا بِها يَسْتَهْزِؤُنَ.

۹.۹ - خودکشی

خودکشی گوساله‌پرستان بنی‌اسرائیل، كيفر ستم آنان به خود:
وَ إِذْ واعَدْنا مُوسى‌ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنْتُمْ ظالِمُونَ‌ وَ إِذْ قالَ‌ مُوسى‌ لِقَوْمِهِ يا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلى‌ بارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ عِنْدَ بارِئِكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ.

۹.۱۰ - جهنم

جهنّم، كيفر ظلم‌كنندگان به خويشتن:
إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ قالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قالُوا أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِيها فَأُولئِكَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ ساءَتْ مَصِيراً.

۹.۱۱ - بی‌فایده بودن پشیمانی

سودمند نبودن فدیه و پنهان نمودن پشیمانی براى ظالمان به نفس، هنگام مشاهده عذاب:
وَ لَوْ أَنَّ لِكُلِّ نَفْسٍ ظَلَمَتْ ما فِي الْأَرْضِ لَافْتَدَتْ بِهِ وَ أَسَرُّوا النَّدامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذابَ وَ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ.

۹.۱۲ - فروپاشی جامعه

ظلم به نفس، بر اثر کفران نعمتهای الهی، موجب فروپاشى جامعه و تار و مار شدن ظالمان:
ذلِكَ جَزَيْناهُمْ بِما كَفَرُوا وَ هَلْ نُجازِي إِلَّا الْكَفُورَ فَقالُوا رَبَّنا باعِدْ بَيْنَ أَسْفارِنا وَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَجَعَلْناهُمْ أَحادِيثَ وَ مَزَّقْناهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ‌ ....


۱. بقره/سوره۲، آیه۲۳۱.    
۲. بقره/سوره۲، آیه۲۳۰.    
۳. بقره/سوره۲، آیه۲۳۱.    
۴. طلاق/سوره۶۵، آیه۱.    
۵. فاطر/سوره۳۵، آیه۳۲.    
۶. طلاق/سوره۶۵، آیه۱.    
۷. نساء/سوره۴، آیه۹۷.    
۸. نساء/سوره۴، آیه۹۸.    
۹. نساء/سوره۴، آیه۹۷.    
۱۰. نساء/سوره۴، آیه۶۴.    
۱۱. نساء/سوره۴، آیه۶۰.    
۱۲. نساء/سوره۴، آیه۶۴.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، ج ۱، ص ۴۱۳.    
۱۴. بقره/سوره۲، آیه۲۳۱.    
۱۵. نحل/سوره۱۶، آیه۳۳.    
۱۶. نحل/سوره۱۶، آیه۳۴.    
۱۷. نحل/سوره۱۶، آیه۲۸.    
۱۸. نحل/سوره۱۶، آیه۲۹.    
۱۹. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۹.    
۲۰. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۲۱. یونس/سوره۱۰، آیه۱۰۶.    
۲۲. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۱.    
۲۳. نحل/سوره۱۶، آیه۲۷.    
۲۴. نحل/سوره۱۶، آیه۲۸.    
۲۵. نحل/سوره۱۶، آیه۳۳.    
۲۶. انبیاء/سوره۲۱، آیه۶۴.    
۲۷. انبیاء/سوره۲۱، آیه۶۶.    
۲۸. انبیاء/سوره۲۱، آیات۹۷- ۹۹.    
۲۹. نمل/سوره۲۷، آیه۴۴.    
۳۰. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۶.    
۳۱. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۷.    
۳۲. نحل/سوره۱۶، آیه۲۷.    
۳۳. نحل/سوره۱۶، آیه۲۸.    
۳۴. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۶.    
۳۵. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۷.    
۳۶. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۵.    
۳۷. الجوهر الثمين، ج ۳، ص ۱۱۶.
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص ۴۹۴.    
۳۹. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۴۰. یونس/سوره۱۰، آیه۴۱.    
۴۱. یونس/سوره۱۰، آیه۴۴.    
۴۲. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۴.    
۴۳. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۵.    
۴۴. روم/سوره۳۰، آیه۹.    
۴۵. هود/سوره۱۱، آیه۹۱.    
۴۶. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۰.    
۴۷. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۱.    
۴۸. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۴۹. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۵۰. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۵۱. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۵۲. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۵۳. یونس/سوره۱۰، آیات۴۱- ۴۴.    
۵۴. روم/سوره۳۰، آیه۹.    
۵۵. نحل/سوره۱۶، آیه۳۳.    
۵۶. نحل/سوره۱۶، آیه۳۴.    
۵۷. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۵۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۷.    
۵۹. فاطر/سوره۳۵، آیه۳۱.    
۶۰. فاطر/سوره۳۵، آیه۳۲.    
۶۱. کهف/سوره۱۸، آیه۳۵.    
۶۲. کهف/سوره۱۸، آیه۳۵.    
۶۳. کهف/سوره۱۸، آیه۳۶.    
۶۴. بقره/سوره۲، آیه۵۱.    
۶۵. بقره/سوره۲، آیه۵۴.    
۶۶. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۵.    
۶۷. نساء/سوره۴، آیه۶۴.    
۶۸. نساء/سوره۴، آیات۱۱۰-۱۱۲.    
۶۹. اعراف/سوره۷، آیه۲۳.    
۷۰. نحل/سوره۱۶، آیه۲۸.    
۷۱. نحل/سوره۱۶، آیه۳۳.    
۷۲. نحل/سوره۱۶، آیه۳۴.    
۷۳. نحل/سوره۱۶، آیه۱۱۸.    
۷۴. نحل/سوره۱۶، آیه۱۱۹.    
۷۵. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۹.    
۷۶. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۷۷. روم/سوره۳۰، آیه۹.    
۷۸. روم/سوره۳۰، آیه۱۰.    
۷۹. زمر/سوره۳۹، آیه۵۱.    
۸۰. زخرف/سوره۴۳، آیه۷۴.    
۸۱. زخرف/سوره۴۳، آیه۷۶.    
۸۲. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۷.    
۸۳. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۴.    
۸۴. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۵.    
۸۵. بقره/سوره۲، آیه۵۷.    
۸۶. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۰.    
۸۷. یونس/سوره۱۰، آیه۲۳.    
۸۸. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۷.    
۸۹. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۹.    
۹۰. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۵.    
۹۱. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۸.    
۹۲. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۹.    
۹۳. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۹.    
۹۴. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۹۵. توبه/سوره۹، آیه۶۶.    
۹۶. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۹۷. زخرف/سوره۴۳، آیه۷۴.    
۹۸. زخرف/سوره۴۳، آیه۷۶.    
۹۹. نساء/سوره۴، آیه۹۷.    
۱۰۰. نساء/سوره۴، آیه۹۸.    
۱۰۱. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۷.    
۱۰۲. اعراف/سوره۷، آیه۲۲.    
۱۰۳. اعراف/سوره۷، آیه۲۳.    
۱۰۴. نمل/سوره۲۷، آیه۲۴.    
۱۰۵. نمل/سوره۲۷، آیه۴۴.    
۱۰۶. انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۳.    
۱۰۷. انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۴.    
۱۰۸. هود/سوره۱۱، آیه۳۰.    
۱۰۹. هود/سوره۱۱، آیه۳۱.    
۱۱۰. کهف/سوره۱۸، آیه۳۴.    
۱۱۱. کهف/سوره۱۸، آیه۳۵.    
۱۱۲. قصص/سوره۲۸، آیه۱۵.    
۱۱۳. قصص/سوره۲۸، آیه۱۶.    
۱۱۴. نبیاء/سوره۲۱، آیه۴۵.    
۱۱۵. نبیاء/سوره۲۱، آیه۴۶.    
۱۱۶. توبه/سوره۹، آیه۳۶.    
۱۱۷. بقره/سوره۲، آیه۵۴.    
۱۱۸. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۵.    
۱۱۹. نساء/سوره۴، آیه۶۴.    
۱۲۰. نساء/سوره۴، آیه۱۱۰.    
۱۲۱. قصص/سوره۲۸، آیه۱۶.    
۱۲۲. اعراف/سوره۷، آیه۲۳.    
۱۲۳. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۷.    
۱۲۴. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۸.    
۱۲۵. نساء/سوره۴، آیه۶۰.    
۱۲۶. نساء/سوره۴، آیه۶۴.    
۱۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، ج ۱، ص ۴۱۳.    
۱۲۸. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۵.    
۱۲۹. نساء/سوره۴، آیه۱۱۰.    
۱۳۰. قصص/سوره۲۸، آیه۱۵.    
۱۳۱. قصص/سوره۲۸، آیه۱۶.    
۱۳۲. اعراف/سوره۷، آیه۱۹.    
۱۳۳. اعراف/سوره۷، آیه۲۳.    
۱۳۴. اعراف/سوره۷، آیه۱۹.    
۱۳۵. اعراف/سوره۷، آیه۲۳.    
۱۳۶. نحل/سوره۱۶، آیه۲۸.    
۱۳۷. نحل/سوره۱۶، آیه۳۱.    
۱۳۸. نحل/سوره۱۶، آیه۳۲.    
۱۳۹. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۷.    
۱۴۰. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۸.    
۱۴۱. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۷.    
۱۴۲. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۸.    
۱۴۳. صافّات/سوره۳۷، آیه۱۰۹.    
۱۴۴. صافّات/سوره۳۷، آیه۱۱۲.    
۱۴۵. صافّات/سوره۳۷، آیه۱۱۳.    
۱۴۶. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۰.    
۱۴۷. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۱.    
۱۴۸. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج ۱۸، ص ۳۹۵.    
۱۴۹. بقره/سوره۲، آیه۵۷.    
۱۵۰. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۰.    
۱۵۱. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۹.    
۱۵۲. سبأ/سوره۳۴، آیه۲۰.    
۱۵۳. نمل/سوره۲۷، آیه۴۴.    
۱۵۴. قصص/سوره۲۸، آیه۱۵.    
۱۵۵. قصص/سوره۲۸، آیه۱۶.    
۱۵۶. انبیاء/سوره۲۱، آیات۶۲-۶۴.    
۱۵۷. مائده/سوره۵، آیه۸۷.    
۱۵۸. حقی، اسماعیل، روح البیان، ج ۲، ص ۴۳۱.    
۱۵۹. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۷.    
۱۶۰. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۸.    
۱۶۱. آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج ۹، ص ۸۰.    
۱۶۲. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج ۲۲، ص ۱۸۱.    
۱۶۳. نحل/سوره۱۶، آیه۳۳.    
۱۶۴. نحل/سوره۱۶، آیه۳۴.    
۱۶۵. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۵.    
۱۶۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص ۴۹۴.    
۱۶۷. زحیلی، وهبه، التفسیر المنیر، ج ۱۳، ص ۲۷۴.    
۱۶۸. اعراف/سوره۷، آیه۲۳.    
۱۶۹. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۱.    
۱۷۰. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۰.    
۱۷۱. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۱.    
۱۷۲. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۱۷۳. روم/سوره۳۰، آیه۹.    
۱۷۴. یونس/سوره۱۰، آیه۴۴.    
۱۷۵. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۶.    
۱۷۶. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۷.    
۱۷۷. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۱۷۸. بقره/سوره۲، آیه۵۷.    
۱۷۹. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۷.    
۱۸۰. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۰.    
۱۸۱. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۱۸۲. یونس/سوره۱۰، آیه۴۴.    
۱۸۳. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۱.    
۱۸۴. نحل/سوره۱۶، آیه۳۳.    
۱۸۵. نحل/سوره۱۶، آیه۱۱۸.    
۱۸۶. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۱۸۷. روم/سوره۳۰، آیه۹.    
۱۸۸. زخرف/سوره۴۳، آیه۷۶.    
۱۸۹. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۷.    
۱۹۰. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۱۹۱. نحل/سوره۱۶، آیه۱۱۸.    
۱۹۲. کهف/سوره۱۸، آیه۳۵.    
۱۹۳. کهف/سوره۱۸، آیه۳۶.    
۱۹۴. کهف/سوره۱۸، آیه۴۰.    
۱۹۵. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۵.    
۱۹۶. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۹.    
۱۹۷. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۵.    
۱۹۸. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۹.    
۱۹۹. سبأ/سوره۳۴، آیه۲۰.    
۲۰۰. طلاق/سوره۶۵، آیه۱.    
۲۰۱. توبه/سوره۹، آیات۶۸- ۷۰.    
۲۰۲. نحل/سوره۱۶، آیه۲۸.    
۲۰۳. نحل/سوره۱۶، آیه۲۹.    
۲۰۴. نحل/سوره۱۶، آیه۲۷.    
۲۰۵. نحل/سوره۱۶، آیه۲۸.    
۲۰۶. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۰.    
۲۰۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۲.    
۲۰۸. اعراف/سوره۷، آیه۵.    
۲۰۹. هود/سوره۱۱، آیات۱۰۰-۱۰۲.    
۲۱۰. انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۱.    
۲۱۱. انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۵.    
۲۱۲. انبیاء/سوره۲۱، آیه۴۶.    
۲۱۳. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۵.    
۲۱۴. نحل/سوره۱۶، آیه۳۳.    
۲۱۵. نحل/سوره۱۶، آیه۳۴.    
۲۱۶. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۹.    
۲۱۷. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۲۱۸. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۲۱۹. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۴.    
۲۲۰. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۵.    
۲۲۱. روم/سوره۳۰، آیه۹.    
۲۲۲. روم/سوره۳۰، آیه۱۰.    
۲۲۳. بقره/سوره۲، آیه۵۱.    
۲۲۴. بقره/سوره۲، آیه۵۴.    
۲۲۵. نساء/سوره۴، آیه۹۷.    
۲۲۶. یونس/سوره۱۰، آیه۵۴.    
۲۲۷. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۷.    
۲۲۸. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۹.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۹، ص۳۶۲، برگرفته از مقاله «ظلم به خود».    
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۳۴۰، برگرفته از مقاله «ظلم به نفس».    


رده‌های این صفحه : ظلم | موضوعات قرآنی | نفس




جعبه ابزار