طباق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طباق به جمع دو معنای متضاد در یک عبارت
اطلاق می‌شود.
«طباق» در لغت به معنای سنجیدن
و موافق کردن دو چیز با هم، مطابق
و برابر آمده است.
و از انواع اسلوب بدیعی
قرآن است که به آن مطابقه، تطبیق،
تضاد و تکافؤ نیز می‌گویند (
باقلانی ،
تکافؤ را غیر از طباق، اما قریب به آن دانسته است).
و آن در اصطلاح بدیعیان
و لغت شناسان جمع شدن دو معنا
و مفهوم متضاد در یک جمله است.
منظور از دو معنای متضاد تنها دو امر وجودی که در محل واحد اجتماع کنند
و میان آن‌ها غایت خلاف باشد، نیست؛ بلکه اعم از آن است
و در جایی که
تنافی فی الجمله نیز باشد، را نیز شامل است چه
تقابل و تنافی حقیقی باشد
و چه اعتباری
و چه تقابل از نوع تضاد
و تناقض باشد
و چه از نوع عدم
و ملکه
و تقابا
تضایف و چیز‌هایی شبیه آن‌ها.
طباق یکی از آرایه‌های معنوی است که در انواع مختلف کلمه اعم از
اسم ،
فعل و حرف واقع می‌شود. پدیده طباق یا تضاد در شکل‌های مختلفش در اشعار جاهلی، قرآن مجید،
احادیث نبوی و... بارها به کار رفته،
و از دیرباز توجه بسیاری از دانشمندان
و زبان شناسان عرب را به خود مشغول کرده است
و تقریبا از اواخر
سده ۲ق به عنوان یک اصطلاح ادبی مورد بحث قرار گرفت.
خلیل بن احمد (۱۷۰ق)،
اصعمی (۲۱۶ق)
و رمانی (۳۸۴ق) بـه تعریف لغوی آن پرداختـه‌اند.
طباق بر دو قسم است: ۱. طباق حقیقی؛ ۲. طباق مجازی. هرکدام از این دو، یا لفظی است یا معنوی،
و در تقسیمی دیگر یا ایجابی است یا سلبی.
طباق حقیقی ؛
طباق مجازی ؛
طباق ایجابی ؛
طباق سلبی ؛
طباق لفظی ؛
طباق معنوی .
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«طباق».
