ضِحْک (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضِحْک (به فتح و کسر ضاد) و
ضَحِک (به فتح ضاد و کسر حاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای خنده است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره بی‌وفا بودن
دنیا و ... از این واژه استفاده نموده است.
پنج مورد از این مادّه در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است.
ضِحْک و
ضَحِک به معنای خنده آمده است.
در
اقرب الموارد آمده است: ضحک انبساط چهره است به طوری‌که دندان‌ها از شادی ظاهر شوند، اگر بی صدا باشد
تبسّم است و اگر صدایش از دور شنیده شود
قهقهه و گرنه ضحک گفته می‌شود.
مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره بی‌وفا بودن دنیا فرموده است:
«فَبَيْنا هُوَ يَضْحَكُ إِلَى الدُّنْيا وَ تَضْحَكُ إِلَيْهِ في ظِلِّ عَيْش غَفول، إِذْ وَطِىءَ الدَّهْرُ بِهِ حَسَكَهُ.» «می‌بینی که انسان به دنیا و دنیا به انسان می‌خندد در سایه زندگی غافل کننده، ناگاه دنیا خار خود را در او فرو برد.»
امیرالمومنین (علیه السلام) در توصیف مومنین فرمود:
«وَ إِنْ ضَحِكَ لَمْ يَعْلُ صَوْتُهُ.» «و اگر بخندد صدايش به قهقهه بلند نمى‌شود.»
درباره زاهدین فرمود:
«وَ إِنْ ضَحِكوا، وَ يَشْتَدُّ حُزْنُهُمْ.» «اگر چه بخندند قلب‌شان مى‌گريد و اگر چه فرحناک باشند، اندوه‌شان شديد است.»
درباره طاووس فرمود:
«فَيُقَهْقِهُ ضاحِكاً لِجَمالِ سِرْبالِهِ.» «قهقه سر مى‌دهد.»
این ماده پنج بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ضحک»، ج۲، ص۶۵۸.
