صَمْد (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صَمْد (به فتح صاد و سکون میم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای قصد كردن است.
صَمَد (به فتح صاد و میم) به معنای مقصود كه لازمه‌اش بى‌نيازى است.
از اين ماده فقط سه مورد در «
نهج البلاغه» داريم كه همه به معنى قصد است.
صَمْد (مثل عقل) به معنای قصد كردن آمده است.
«
صَمَدَه: قَصَدَهُ.»
صَمَد (مثل شرف) به معنای مقصود كه لازمه‌اش بى‌نيازی است.
(اللَّهُ الصَّمَدُ) يعنى
خدا مقصود همه است و بى‌نيازى معنا كردن لازم معنى اوّل است.
برخی از مواردی که در «نهج البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
صفین راجع به
معاویه فرموده:
«وَ عَلَيْكُمْ بِهذا السَّوادِ الاَْعْظَمِ وَ الرِّواقِ المُطَنَّبِ... فإِنَّ الشَّيْطانَ كامِنٌ فی كِسْرِهِ قَدْ قَدَّمَ لِلْوَثْبَةِ يَداً وَ أَخَّرَ لِلنُّكوصِ رِجْلاً فَصَمْداً صَمْداً حَتَّى يَنْجَلیَ لَكُمْ عَمودُ الْحَقِّ.» «بر شما باد اين سیاهى بزرگ اهل
شام و اين خيمه طناب‌دار (خيمه معاويه)... كه
شیطان در آن کمین کرده، براى حمله دستى دراز کرده و براى
هزیمت پایى به عقب گذاشته است (اگر ترسيدند حمله مى‌كند و اگر
شجاعت به خرج داديد فرار خواهد کرد) پس حتماً و حتماً در قصد از بین بردن آن باشید تا ستون
حق آشکار شود و
غلبه حاصل آید.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) به
خوارج درباره حكمين فرمود:
«وَ تَرَكا الْحَقَّ وَ هُما يُبْصِرانِهِ... وَ قَدْ سَبَقَ استِثْناؤُنا عَلَيْهِما فی الْحُكومَةِ بِالْعَدْلِ وَ الصَّمْدِ لِلْحَقِّ.» «با آن‌كه
حق را مى‌دیدند آن را ترک کردند... قبلاً به آن‌ها گفته بودیم كه به
عدل داورى کنند و حق را قصد نمایند.»
این ماده سه بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صمد»، ج۲، ص۶۴۶-۶۴۷.
