• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صَمْد (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: صمد (ابهام‌زدایی).


صَمْد (به فتح صاد و سکون میم) از واژگان نهج البلاغه به معنای قصد كردن است که حضرت علی (علیه‌السلام) درباره خوارج و معاویه بن ابی‌سفیان از این واژه استفاده نموده است.



صَمْد به معنای قصد كردن آمده است. «صَمَدَه: قَصَدَهُ»
صَمَد به معنای مقصود بودن كه لازمه‌اش بى‌نياز بودن است. اللَّهُ‌ الصَّمَدُ يعنى خدا مقصود همه است و بى‌نيازى معنا كردن لازم معنى اوّل است.


• امام (صلوات‌الله‌علیه) در صفین راجع به معاويه فرموده است: «وَعَلَيْكُمْ بِهذَا السَّوَادِ الاَْعْظَمِ، وَالرِّوَاقِ المُطَنَّبِ ... فإِنَّ الشَّيْطَانَ كَامِنٌ فِي كِسْرِهِ، قَدْ قَدَّمَ لِلْوَثْبَةِ يَداً، وَأَخَّرَ لِلنُّكُوصِ رِجْلاً; فَصَمْداً صَمْداً! حَتَّى يَنْجَلِيَ لَكُمْ عَمُودُ الْحَقِّ» «بر شما باد اين سیاهى بزرگ اهل شام و اين خيمه طناب‌دار (خيمه معاويه)... كه شیطان در آن کمین کرده، براى حمله دستى دراز کرده و براى هزیمت پائى به عقب گذاشته است (اگر ترسيدند حمله مى‌كند و اگر شجاعت به خرج داديد فرار خواهد کرد) پس حتماً و حتماً در قصد از بین بردن آن باشید تا ستون حق آشکار شود و غلبه حاصل آید.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) به خوارج درباره حكمين فرموده است: «وَتَرَكَا الْحَقَّ وَهُمَا يُبْصِرَانِهِ... وَقَدْ سَبَقَ استِثْنَاؤُنَا عَلَيْهِمَا - فِي الْحُكُومَةِ بِالْعَدْلِ، وَالصَّمْدِ لِلْحَقِّ» «با آن‌كه حق را مى‌دیدند آنرا ترک کردند... قبلاً به آنها گفته بودیم كه به‌ عدل داوری کنند، و حق را قصد نمایند.»


این ماده سه بار در «نهج البلاغه» آمده است كه همه به معنای قصد است. مانند: «وَلاَ صَمَدَهُ مَنْ أَشَارَ إِلَيْهِ وَتَوَهَّمَه» (آن كس كه به او اشاره كند و يا در وهم و اندیشه آورد، وى را از «جهات و ابعاد» منزّه ندانسته است.)


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۴۶.    
۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۸۸.    
۳. جوهری، ابونصر، صحاح تاج اللغة، ج۲، ص۴۹۹.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۴۹۲.    
۵. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۱، ص۳۰۸.    
۶. اخلاص/سوره۱۱۲، آیه۲.    
۷. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۴۹۲.    
۸. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۲۶، خطبه ۶۵.    
۹. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۱۱۱، خطبه ۶۴.    
۱۰. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۹۷، خطبه ۶۶.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۱۶۸.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۸۷، خطبه ۱۲۷.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۱۷، خطبه ۱۷۲.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۸۵، خطبه۱۲۷.    
۱۵. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۵۵.    
۱۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۲۳، خطبه ۱۸۶.    
۱۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۴۲، خطبه ۱۸۱.    
۱۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۷۲، خطبه ۱۸۶.    
۱۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۶۹.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۲۳، خطبه ۱۸۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صمد»، ج۲، ص۶۴۶.    






جعبه ابزار