• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صَمّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





صَمّ (به فتح صاد و تشدید میم) از واژگان نهج البلاغه به معنای مسدود کردن و بستن است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
صَمَم (به فتح صاد و میم) به معنای فقدان حس شنوائی است.
و تَصامُم (یه فتح تاء ضم میم) به معنای کر نشان دادن خود است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در توصیف مردگان و محتضر از این واژه استفاده نموده است.



صَمّ به معنای مسدود کردن و بستن آمده است.
«صَمَ زيدٌ القارورةَ: سَدَّها»
صَمَم به معنای فقدان حسن شنوائی است که همان بسته شدن شنوائی است و به نوعی همان معنای اول است.
تَصامُم به معنای کر نشان دادن خود آمده است.
«تَصامّ فِلان عَنِ الحَديث: اَرى مِن نَفْسِه اَنه اَصَمّ و لَيسَ بِه»


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - صَمَّتْ - خطبه ۲۲۰ (وصف مردگان)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف مردگان فرموده است:
«عَمِيَتْ أخْبارُهُمْ، وَ صَمَّتْ دِيارُهُمْ، وَ لكِنَّهُمْ سُقوا كَأْساً بَدَّلَتْهُمْ بِالنُّطْقِ خَرَساً، وَ بِالسَّمْعِ صَمَماً.»
«خبرهایشان کور و نادیدنی شد، دیارشان «کر» کردید صدائی از ساکنانش شنیده نمی‌شود، آنها کاسه‌ای سرکشیدند که نطق‌شان را به «لالی» و شنوائی‌شان را به «کری» مبدّل کرد.»

۲.۲ - فَتَصامَّ - خطبه ۲۲۰ (آدم محتضر)

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره آدم محتضر فرموده است:
«فَكَمْ مِنْ مُهِمّ مِنْ جَوابِهِ عَرَفَهُ فَعَيَّ عَنْ رَدِّهِ، وَ دُعاء مُؤْلِم لِقَلْبِهِ سَمِعَهُ فَتَصامَّ عنْهُ.»
«اى بسا جوابی كه دانست ولى از دادن آن عاجز شد و اى بسا كلام درد‌آوری‌ که شنيد ولى خود را به «كرى» زد». «تصامم» یعنی خود را کر نشان دادن.»

۲.۳ - صُمٍّ - خطبه ۲۶ (ذم یاران)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در ذم یارانش فرموده است:
«وَ حَيّات صُمٍّ
يعنى «مارهاى كر، كه راندن و صدا را نمى‌شنوند و خطرناكند.» «صم» جمع اصمّ است.


۲.۴ - الصُّمَّ - خطبه ۲۹ (ذم یاران)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در ذم یارانش فرموده است:
«كَلامُكُم يوهي الصُّمَّ الصِّلابَ.»
«سخن‌تان سنگ‌های محکم را سست می‌کند» منظور سنگ‌هاى سخت است.


۲.۵ - الصُّمُّ - خطبه ۱۹۵ (موعظه)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در مقام پند و اندرز فرموده است:
«وَ الصُّمُّ الرَّواسِخُ.»
«سنگ‌هاى محكم به هم مى‌خورند.»

۲.۶ - صُمٌّ - خطبه ۹۶ (ذم یاران)

امیرالمومنین (علیه‌السلام) در خطبه ۹۶ می‌فرمایند:
«صُمٌّ ذَوُو أَسْمَاع.»
«گوش داريد امّا كريد.»

۲.۷ - صُمٍّ - خطبه ۱۰۷ (مردم قبل از بعثت)

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) فرمود:
«وَ آذَان صُمٍّ
«گوش‌هاى كر.»


این ماده هشت بار در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۴.    
۲. جمعی از مؤلفین، المعجم الوسیط، ج۱، ص۵۲۴.    
۳. حیدری، محمد، معجم الأفعال المتداولة، ج۱، ص۴۲۹.    
۴. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۶، ص۱۰۲.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۲۳۵.    
۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۳۸، خطبه ۲۲۰.    
۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۲۳۲، خطبه ۱۱۸.    
۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳۹، خطبه ۲۲۱.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۳۰.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۰۵.    
۱۱. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۱.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۳۲۲.    
۱۳. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۲۰۸.    
۱۴. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۱۵۰.    
۱۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۴۵، خطبه ۲۲۰.    
۱۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۳۷، خطبه ۲۱۶.    
۱۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۴۱، خطبه ۲۲۱.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ج۱، ص۵۳۴.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۰۷.    
۲۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۱.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۳۳۸.    
۲۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۲۴۱-۲۴۲.    
۲۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۱۵۲.    
۲۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، خطبه ۲۶.    
۲۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۳۲، خطبه ۲۶.    
۲۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۶۸، خطبه ۲۶.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۲.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۰.    
۲۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۱.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۱۰۸.    
۳۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۳۶۴.    
۳۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲، ص۱۹.    
۳۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۴، خطبه ۲۹.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۶۹، خطبه ۲۹.    
۳۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۷۲، خطبه ۲۹.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۰.    
۳۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۵.    
۳۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۷.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۲۰۶.    
۴۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۲۳.    
۴۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲، ص۱۱۱.    
۴۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۹۱، خطبه ۱۹۵.    
۴۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۹۵، خطبه ۱۹۰.    
۴۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۱۰، خطبه ۱۹۵.    
۴۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۸۱، خطبه ۱۹۵.    
۴۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۸۲.    
۴۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۸۴.    
۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۶۴۱.    
۴۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۲، ص۱۹۸.    
۵۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۱۷۱.    
۵۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۱۸، خطبه ۹۶.    
۵۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۸۹، خطبه ۹۵.    
۵۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۴۲، خطبه ۹۷.    
۵۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۷، خطبه ۹۷.    
۵۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۴.    
۵۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۸.    
۵۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۳۰۶.    
۵۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۲۸.    
۵۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۷۱.    
۶۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۴، خطبه ۱۰۷.    
۶۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۸۹، خطبه ۱۰۶.    
۶۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۵۶، خطبه ۱۰۸.    
۶۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۲۹، خطبه ۱۰۸.    
۶۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۱.    
۶۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴.    
۶۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۵۲۱.    
۶۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۲۸۴.    
۶۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۸۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صم»، ج۲، ص۶۴۷.    






جعبه ابزار