• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صَلْصَال (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





صَلْصَال (به فتح صاد و سکون لام) از واژگان قرآن کریم به معنای گِل خشکی است که صدا می‌دهد.
به معنای گِل بدبو نیز گفته شده است.
کلمه صلصال چهار بار در قرآن مجید آمده است و همه در خصوص خلقت انسان است



صَلْصَال به معنای گل خشک گفته‌اند.
راغب اصفهانی می‌گوید: «الطین الجافّ»
شیخ طبرسی فرموده: «الطین الیابس» و به قولی به معنی گل بدبو است. و اصل آن از «صَلَ‌ اللَّحْمُ» گوشت بدبو گردید، می‌باشد.
در الصحاح می‌گوید: آن گل خالص آمیخته به خاک است که چون بخشکد (وقت دست زدن) صدا می‌دهد، و چون آن‌را بپزند فخّار گویند.
به هر حال آن به معنی گل خشکی است که صدا می‌دهد، زیرا صلصل در اصل صدا کردن است. «صَلْصَلَ‌ الشَّیْ‌ءُ» یعنی شی‌ء صدا کرد.
صلصل در اصل صدا کردن است.


به مواردی از صَلْصَال که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - صَلْصالٍ‌ (آیه ۲۶ سوره حجر)

(وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْاِنْسانَ مِنْ‌ صَلْصالٍ‌ مِنْ حَمَاٍ مَسْنُونٍ‌.)
(ما انسان را از گل خشكيده‌اى همچون سفال كه از گل بدبوى تيره‌رنگى گرفته شده بود آفريديم.)


۲.۲ - صَلْصالٍ‌ (آیه ۲۸ سوره حجر)

(اِنِّی خالِقٌ بَشَراً مِنْ‌ صَلْصالٍ‌ مِنْ حَمَاٍ مَسْنُونٍ‌.)
(من بشرى را از گل خشكيده‌اى كه از گل بدبوى تيره رنگى گرفته شده، مى‌آفرينم.)


۲.۳ - صَلْصالٍ‌ (آیه ۳۳ سوره حجر)

(قالَ لَمْ اَکُنْ لِاَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِنْ‌ صَلْصالٍ‌ مِنْ حَمَاٍ مَسْنُونٍ.)
(گفت: «من هرگز براى بشرى كه او را از گل خشكيده‌اى كه‌از گل بدبويى آفريده‌اى، سجده نخواهم كرد.»)


۲.۴ - صَلْصالٍ‌ (آیه ۱۴ سوره الرحمن)

(خَلَقَ الْاِنْسانَ مِنْ‌ صَلْصالٍ‌ کَالْفَخَّارِ)
(انسان را از گلِ خشكيده‌اى همچون سفال آفريد.)
(حما) به معنی گل سیاه بدبو است. (مسنون) به معنی آمیخته یا مصور است.



به موردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۳.۱ - صَلْصَلَتْ - خطبه ۱ (خلقت آدم (علیه‌السلام))

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خلقت آدم (علیه‌السلام) فرموده:
«وَ أَصْلَدَها حَتَّى صَلْصَلَتْ
یعنی «او را محکم کرد تا خشک شد.»



کلمه صلصال چهار بار در قرآن مجید آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۱۴۶.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۸۸.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۴۰۶.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۸۸.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۳۴.    
۶. شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۲۲۷.    
۷. جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیه، ج۵، ص۱۷۴۵.    
۸. شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۲۲۷.    
۹. حجر/سوره۱۵، آیه۲۶.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۶۳.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۲۲۲.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۱۵۱.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۸۳.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۱۶.    
۱۵. حجر/سوره۱۵، آیه۲۸.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۶۳.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۲۲۲.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۱۵۱.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۸۳.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۱۷.    
۲۱. حجر/سوره۱۵، آیه۳۳.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۶۴.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۲۲۹.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۱۵۵.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۸۵.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان،ج۶، ص۵۱۷.    
۲۷. رحمن/سوره۵۵، آیه۱۴.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۳۱.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۶۵.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۹۹.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۷۵.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۰۴.    
۳۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۲، خطبه ۱.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۴، خطبه ۱.    
۳۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۲، خطبه ۱.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۷، خطبه ۱.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۴.    
۳۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۸۵.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۱۷۲.    
۴۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۲-۴۳.    
۴۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۹۶.    
۴۲. حجر/سوره۱۵، آیه۲۶.    
۴۳. حجر/سوره۱۵، آیه۲۸.    
۴۴. حجر/سوره۱۵، آیه۳۳.    
۴۵. رحمن/سوره۵۵، آیه۱۴.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «صلصال»، ج۴، ص۱۴۶.    






جعبه ابزار