• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صَغَر (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: صَغَر (مفردات نهج البلاغه (جلد ۲))
مقالات مرتبط: صَغَر (مفردات‌قرآن)، صاغِر (لغات‌قرآن)، استصغار.


صَغَر (به فتح صاد و راء) و صِغَر (به کسر صاد و فتح غین) از واژگان نهج البلاغه به معنای کوچکی و آن در مقایسه چیزی با چیز دیگر گفته مى‌شود، خواه به اعتبار زمان باشد مثل کوچکی سنّ یا به اعتبار جثّه یا قدر و منزلت.
این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌ کار رفته است، مانند:
• صَغار (به فتح صاد) به معنای ذلت و خواری؛
• صِغار (به کسر صاد) جمع صَغير (به فتح صاد) است؛
• اِسْتِصْغار (به کسر همزه و تاء و سکون سین و صاد) به معنی کوچک دانستن است.
از این ماده موارد زيادى در نهج البلاغه آمده است.


صَغَر
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۳۷.    
[۲] طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۳۶۵.    
و صِغَر (مثل شرف و عنب) به معنای کوچکی و آن در مقایسه چیزی با چیز دیگر گفته می‌شود، خواه به اعتبار زمان باشد مثل کوچکی سنّ یا باعتبار جثّه یا قدر و منزلت.
صَغار به معنای ذلت و خواری است.
[۳] طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۳۶۶.    

طبرسی آن را ذلیل معنی کرده است.
[۴] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۲۲۴.    

صِغار (مثل رجال) جمع صَغير است.
اِسْتِصْغار به معنی کوچک دانستن است.
[۵] طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۳۶۶.    


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - فَصَغُرَ - خطبه ۱۹۳ (وصف متقین)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف متقین فرموده است:
«عَظُمَ الْخالِقُ فی أنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ ما دونَهُ فی أَعْيُنِهِمْ.»
[۶] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۷۸، خطبه ۱۹۳.    
[۷] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۸۶، خطبه ۱۹۱.    
[۸] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۰۳، خطبه ۱۹۳.    

(خالق و آفريدگار در روح و جانشان بزرگ جلوه كرده (به همين جهت) غير خداوند در نظرشان كوچک است.)
[۹] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۳، خطبه ۱۹۳.    
[۱۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴۸.    

(شرح‌های خطبه:
[۱۱] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۵۵.    
[۱۲] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۴، ص۳۹۶.    
[۱۳] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۱۸-۱۱۹.    
[۱۴] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۳۳.    
)


۲.۲ - بِالصَّغَارِ - خطبه ۲۷ (جهاد)

آن حضرت درباره اعراض کنندگان از جهاد فرموده:
«فَمَنْ تَرَكَهُ رَغْبَةً عَنْهُ... دُيِّثَ بِالصَّغارِ وَ القَماءَةِ.»
[۱۵] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۷، خطبه ۲۷.    
[۱۶] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۶۳، خطبه ۲۷.    
[۱۷] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۶۹، خطبه ۲۷.    

«هر که جهاد را از روی اعراض ترک کند... ذلیل می‌شود با خواری و حقارت.»
[۱۸] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵.    
[۱۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۸.    

(شرح‌های خطبه:
[۲۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۶.    
[۲۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۲، ص۱۳۹-۱۴۰.    
[۲۲] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۰۴.    
[۲۳] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۷۴.    
)


۲.۳ - صِغارَ - حکمت ۴۳۸ (مصائب)

امام (صلوات‌الله‌علیه) فرموده:
«مَنْ عَظَّمَ صِغارَ الْمَصائِبِ ابْتَلاهُ اللهُ بِكِبارِها.»
[۲۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۷، حکمت ۴۳۸.    
[۲۵] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۲۵۹، حکمت ۴۴۸.    
[۲۶] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۵۵، حکمت ۴۴۸.    

(کسى كه مصائب كوچک را بزرگ شمارد، خداوند او را به مصيبت‌هاى بزرگ مبتلا مى‌سازد.)
[۲۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۹، حکمت ۴۴۸.    
[۲۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۲.    

(شرح‌های حکمت:
[۲۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۲-۷۷۳.    
[۳۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۵، ص۵۴۴-۵۴۶.    
[۳۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۵۱۹.    
[۳۲] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۹۸.    
)


۲.۴ - الاَْصْغَرَ - خطبه ۸۶ (اهل بیت)

آن حضرت درباره اهل‌بیت فرموده:
«أَ لَمْ أَعْمَلْ فيكُمْ بِالثَّقَلِ الاَْكْبَرِ وَ أَتْرُکْ فيكُمُ الثَّقَلَ الاَْصْغَرَ.»
[۳۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۷۳، خطبه ۸۶.    
[۳۴] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۵۳، خطبه ۸۵.    
[۳۵] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۲۰، خطبه ۸۷.    

«آیا به ثقل اکبر (قرآن مجید) در میان شما عمل نکردم و آیا ثقل اصغر (اهل‌بیت) را در میان شما نمی‌گذارم.»
[۳۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۷۱.    
[۳۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۳۱.    

(شرح‌های خطبه:
[۳۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۳۷-۶۳۸.    
[۳۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۵۸۵.    
[۴۰] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۱۵-۲۱۶.    
[۴۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۷۳.    
)
منظور حسنین (علیهماالسلام) و نه امام دیگر است.


۲.۵ - اسْتِصْغاراً - خطبه ۱۲۹ (درباره متقیان)

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در خطبه ۱۲۹ درباره متقیان می‌فرمایند:
«لا تَلْتَقی بِذَمِّهِمْ الشَّفَتانِ اسْتِصْغاراً لِقَدْرِهِمْ.»
[۴۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۹۱، خطبه ۱۲۹.    
[۴۳] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۶-۱۷، خطبه ۱۲۵.    
[۴۴] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۸۷، خطبه ۱۲۹.    

(كه لب‌ها جز به مذمّت آن‌ها حرکت نمى‌کند، تا مقام آن‌ها کوچک شمرده شود.)
[۴۵] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۸۱، خطبه ۱۲۹.    
[۴۶] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۵۸.    

(شرح‌های خطبه:
[۴۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۶۲.    
[۴۸] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۳۸۶.    
[۴۹] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۳۳.    
[۵۰] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۴۴.    
)


۲.۶ - فَصَغَّرَهُ - خطبه ۱۵۹ (درباره رسول خدا)

در توصیف رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود:
«وَ صَغَّرَ شَيْئاً فَصَغَّرَهُ.»
[۵۱] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۴۸، خطبه ۱۵۹.    
[۵۲] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۷۴، خطبه ۱۵۴.    
[۵۳] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۲۸، خطبه ۱۶۰.    

(کوچک‌ها را كوچک و كم اهميّت.)
[۵۴] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۴۹، خطبه ۱۵۹.    
[۵۵] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۱۲.    

(شرح‌های خطبه:
[۵۶] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۲۱.    
[۵۷] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۲۴۳.    
[۵۸] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۷۶.    
[۵۹] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۳۲.    
)


از این ماده موارد زیادی در «نهج البلاغه» آمده است.
[۶۰] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۷۸، خطبه ۱۹۳.    
[۶۱] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۷، خطبه ۲۷.    
[۶۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۷، حکمت ۴۳۸.    
[۶۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۷۳، خطبه ۸۶.    
[۶۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۹۱، خطبه ۱۲۹.    
[۶۵] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۴۸، خطبه ۱۵۹.    


۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۳۷.    
۲. ↑ طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۳۶۵.    
۳. ↑ طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۳۶۶.    
۴. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۲۲۴.    
۵. ↑ طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۳۶۶.    
۶. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۷۸، خطبه ۱۹۳.    
۷. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۸۶، خطبه ۱۹۱.    
۸. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۰۳، خطبه ۱۹۳.    
۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۳، خطبه ۱۹۳.    
۱۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴۸.    
۱۱. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۵۵.    
۱۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۴، ص۳۹۶.    
۱۳. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۱۸-۱۱۹.    
۱۴. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۳۳.    
۱۵. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۷، خطبه ۲۷.    
۱۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۶۳، خطبه ۲۷.    
۱۷. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۶۹، خطبه ۲۷.    
۱۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵.    
۱۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۸.    
۲۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۶.    
۲۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۲، ص۱۳۹-۱۴۰.    
۲۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۰۴.    
۲۳. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۷۴.    
۲۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۷، حکمت ۴۳۸.    
۲۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۲۵۹، حکمت ۴۴۸.    
۲۶. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۵۵، حکمت ۴۴۸.    
۲۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۹، حکمت ۴۴۸.    
۲۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۲.    
۲۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۲-۷۷۳.    
۳۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۵، ص۵۴۴-۵۴۶.    
۳۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۵۱۹.    
۳۲. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۹۸.    
۳۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۷۳، خطبه ۸۶.    
۳۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۵۳، خطبه ۸۵.    
۳۵. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۲۰، خطبه ۸۷.    
۳۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۷۱.    
۳۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۳۱.    
۳۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۳۷-۶۳۸.    
۳۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۵۸۵.    
۴۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۱۵-۲۱۶.    
۴۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۷۳.    
۴۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۹۱، خطبه ۱۲۹.    
۴۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۶-۱۷، خطبه ۱۲۵.    
۴۴. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۸۷، خطبه ۱۲۹.    
۴۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۸۱، خطبه ۱۲۹.    
۴۶. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۵۸.    
۴۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۶۲.    
۴۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۳۸۶.    
۴۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۳۳.    
۵۰. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۴۴.    
۵۱. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۴۸، خطبه ۱۵۹.    
۵۲. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۷۴، خطبه ۱۵۴.    
۵۳. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۲۸، خطبه ۱۶۰.    
۵۴. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۴۹، خطبه ۱۵۹.    
۵۵. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۱۲.    
۵۶. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۲۱.    
۵۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۲۴۳.    
۵۸. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۷۶.    
۵۹. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۳۲.    
۶۰. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۷۸، خطبه ۱۹۳.    
۶۱. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۷، خطبه ۲۷.    
۶۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۷، حکمت ۴۳۸.    
۶۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۷۳، خطبه ۸۶.    
۶۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۹۱، خطبه ۱۲۹.    
۶۵. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۴۸، خطبه ۱۵۹.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صغر»، ج۲، ص۶۳۷-۶۳۸.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 438 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 129 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 159 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 193 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 27 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 86 نهج البلاغه
جعبه ابزار