صمد (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صَمْد (به فتح صاد و سکون میم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای قصد كردن است که
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
خوارج و
معاویه بن ابی‌سفیان از این واژه استفاده نموده است.
صَمْد به معنای قصد كردن آمده است. «صَمَدَه: قَصَدَهُ»
صَمَد به معنای مقصود بودن كه لازمه‌اش بى‌نياز بودن است.
اللَّهُ الصَّمَدُ يعنى
خدا مقصود همه است و بى‌نيازى معنا كردن لازم معنى اوّل است.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در
صفین راجع به معاويه فرموده است:
«وَعَلَيْكُمْ بِهذَا السَّوَادِ الاَْعْظَمِ، وَالرِّوَاقِ المُطَنَّبِ ... فإِنَّ الشَّيْطَانَ كَامِنٌ فِي كِسْرِهِ، قَدْ قَدَّمَ لِلْوَثْبَةِ يَداً، وَأَخَّرَ لِلنُّكُوصِ رِجْلاً; فَصَمْداً صَمْداً! حَتَّى يَنْجَلِيَ لَكُمْ عَمُودُ الْحَقِّ» «بر شما باد اين سیاهى بزرگ اهل شام و اين خيمه طناب‌دار (خيمه معاويه)... كه
شیطان در آن کمین کرده، براى حمله دستى دراز کرده و براى هزیمت پائى به عقب گذاشته است (اگر ترسيدند حمله مى‌كند و اگر
شجاعت به خرج داديد فرار خواهد کرد) پس حتماً و حتماً در قصد از بین بردن آن باشید تا ستون
حق آشکار شود و غلبه حاصل آید.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) به خوارج درباره حكمين فرموده است:
«وَتَرَكَا الْحَقَّ وَهُمَا يُبْصِرَانِهِ... وَقَدْ سَبَقَ استِثْنَاؤُنَا عَلَيْهِمَا - فِي الْحُكُومَةِ بِالْعَدْلِ، وَالصَّمْدِ لِلْحَقِّ» «با آن‌كه حق را مى‌دیدند آنرا ترک کردند... قبلاً به آنها گفته بودیم كه به
عدل داوری کنند، و حق را قصد نمایند.»
این ماده سه بار در «
نهج البلاغه» آمده است كه همه به معنای قصد است. مانند:
«وَلاَ صَمَدَهُ مَنْ أَشَارَ إِلَيْهِ وَتَوَهَّمَه» (آن كس كه به او اشاره كند و يا در
وهم و
اندیشه آورد، وى را از «جهات و ابعاد»
منزّه ندانسته است.)
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صمد»، ج۲، ص۶۴۶.
