• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صلوات بر پیامبر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


صلوات در عرف شرع عبارت است از درود فرستادن بر رسول خدا صلّی اللّه‌ علیه و آله و اهل بیت او علیهم السّلام یا دیگر مقربان درگاه الهی است.


از آن به مناسبت در باب طهارت و صلات سخن گفته‌اند.

صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السّلام مستحب مؤکد است و روایات فراوانی در فضیلت و پاداش آن وارد شده است
[۱] الکافی (کلینی)، ج۲، ص۴۹۱- ۴۹۵.    
از جمله: در روایتی از محمد بن مسلم، از امام باقر یا امام صادق علیهما السّلام آمده است: «در مقام سنجش اعمال (در قیامت) عملی سنگین‌تر از صلوات بر محمد و آل محمد (علیهم‌السّلام ) نمی‌باشد. اعمال فرد در کفه ترازو گذاشته می‌شود و کم می‌آید و چون صلوات بر آن افزوده می‌شود، موجب رجحان و سنگینی آن می‌گردد»
[۲] وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۹۲.    
در روایتی دیگر از امام صادق علیه السّلام آمده است: «دعا همچنان در پس حجاب می‌ماند و بالا نمی‌رود تا آنگاه که بر محمد و آل محمد (علیهم‌السّلام) صلوات فرستاده شود»
[۳] الکافی (کلینی)، ج۲، ص۴۹۱.    
[۴] وسائل الشیعة، ج۷، ص۹۲.    


در صلوات بر پیامبر صلّی اللّه‌ علیه و آله، خاندان آن حضرت نیز داخل می‌باشند؛ از این رو، صلوات بر پیامبر صلّی اللّه‌ علیه و آله باید با صلوات بر خاندان آن حضرت توأم باشد و صلوات بدون آن، ابتر و ناقص است
[۵] الحدائق الناضرة، ج۸، ص۴۶۴ - ۴۶۵.    


در صلوات، کیفیت خاصی معتبر نیست و با هر جمله‌ای که بر آن دلالت داشته باشد تحقق می‌یابد، مانند «اللّهم صلِّ علی محمدٍ و آل محمدٍ»، «اللّهم صلِّ علی محمدٍ و آله»، «صلّی اللّه‌ علیه و آله»، «صلوات اللّه‌ علیهم». جایگزین کردن «اهل بیته» و «عترته» به جای «آل محمد» نیز جایز است.
افضل در کیفیت صلوات، صلواتی است که در روایات آمده و به گونه‌های مختلف وارد شده است، مانند «صلوات اللّه‌ و صلوات ملائکتِهِ و انبیائِهِ و رُسُلِهِ و جمیع خلقهِ علی محمدٍ و آل محمدٍ و السّلام علیه و علیهم و رحمةُ اللّه‌ِ و بَرَکاتُهُ» و «اللّهم صلِّ علی محمدٍ و آل محمدٍ کما صلیّتَ علی ابراهیم و آل ابراهیم و بارِک علی محمدٍ و آل محمدٍ کما بارَکتَ علی ابراهیم و آل ابراهیم إنَّک حمیدٌ مجیدٌ»
[۶] وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۹۶ - ۱۹۷.    


قول مشهور صلوات فرستادن هنگام ذکر نام رسول خدا صلّی اللّه‌ علیه و آله مستحب است، حتی در حال نماز و هنگام قرائت. برخی آن را واجب دانسته‌اند.
[۷] کنز العرفان، ج۱، ص۱۳۳.
[۸] الحدائق الناضرة، ج۸، ص۴۶۰.    
[۹] جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۵۸ - ۲۶۰.    
[۱۰] الحدائق الناضرة، ج۸، ص۴۶۴.    

آیا استحباب یا وجوب صلوات اختصاص به ذکر نام عَلَم آن حضرت، مانند محمد و احمد دارد یا شامل القاب، کنیه و ضمیری که به اسم آن گرامی برمی‌گردد نیز می‌شود؟ برخی به عدم تفاوت میان اسم، لقب، کنیه و ضمیر در حکم یاد شده تصریح کرده‌اند
[۱۱] العروة الوثقی، ج۲، ص۶۱۹.    
برخی گفته‌اند: کنیه و القاب مشهور و رایج، مانند ابوالقاسم، رسول، رسول اللّه‌ و نبی به اسم عَلَم آن حضرت ملحق‌اند؛ لیکن القاب و کنیه‌هایی که این گونه نیستند، مانند خیر الخلق و نیز ضمیر، چنین حکمی ندارند، هرچند در آنها نیز احتیاط پسندیده است
[۱۲] الحدائق الناضرة، ج۸، ص۴۶۴.    
با تکرار نام پیامبر صلّی اللّه‌ علیه و آله صلوات نیز تکرار می‌شود؛ لیکن از برخی قائلان به وجوب نقل شده که یک بار صلوات نیز کفایت می‌کند، مگر در صورتی که پس از صلوات دوباره نام آن حضرت برده شود. از برخی دیگر کفایت یک بار صلوات در یک مجلس نقل شده است.
[۱۳] العروة الوثقی، ج۲، ص۶۱۹.    
با ذکر یا شنیدن نام پیامبر صلّی اللّه‌ علیه و آله صلوات فوری فرستاده می‌شود؛ از این رو، بنابر قول به وجوب، نباید بین آن دو فاصله طولانی بیفتد؛ چنان که بنابر قول به استحباب، جهت درک فضیلت و امتثال امر استحبابی نیز فاصله نینداختن لازم است. هنگام نوشتن نام آن حضرت نیز، نوشتن صلوات مستحب است.
[۱۴] العروة الوثقی، ج۲، ص۶۱۹.    
[۱۵] مستمسک العروة، ج۶، ص۵۲۳ -۵۲۴.    
[۱۶] مستند العروة (الصلاة)، ج۴، ص۴۳۳.
چنانچه نمازگزار در تشهد نام پیامبر صلّی اللّه‌ علیه و آله را بشنود، آیا ذکر صلوات تشهّد از صلوات یاد شده کفایت می‌کند یا نه؟ مسئله اختلافی است.
[۱۷] العروة الوثقی، ج۲، ص۶۱۹.    
[۱۸] مستند العروة (الصلاة)، ج۴، ص۴۳۲.


صلوات فرستادن هنگام ذکر انبیا و ائمّه علیهم السّلام استحباب دارد. مستحب است هنگام صلوات بر انبیا، ابتدا بر پیامبر اسلام صلّی اللّه‌ علیه و آله صلوات فرستاده شود و سپس بر آنان، مگر در صلوات بر حضرت ابراهیم علیه السّلام که نام آن حضرت مقدم داشته می‌شود.
[۱۹] العروة الوثقی، ج۲، ص۶۲۰.    


به قول مشهور که بر آن ادعای اجماع نیز شده، صلوات بر پیامبر اکرم صلّی اللّه‌ علیه و آله و اهل بیت آن حضرت در تشهّد نماز واجب است
[۲۰] الحدائق الناضرة، ج۸، ص۴۵۶.    
[۲۱] جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۵۳.    
و در صورت ترک از روی سهو و متذکر نشدن پیش از رکوع، بنابر قول مشهور قضای آن بعد از نماز واجب است؛ اما اگر قبل از رکوع متذکر شود، بر می‌گردد و آن را جبران می‌کند.
[۲۲] الحدائق الناضرة، ج۹، ص۱۴۴.    
[۲۳] جواهر الکلام، ج۱۲، ص۲۹۱.    


بنابر قول مشهور میان متأخران، صلوات بر پیامبر اعظم صلّی اللّه‌ علیه و آله و خاندان آن حضرت، پس از تکبیر دوم نماز میّت واجب است.
[۲۴] الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص۴۰۴ - ۴۰۵.    
[۲۵] جواهر الکلام، ج۱۲، ص۴۰ -۴۱.    
[۲۶] العروة الوثقی، ج۲، ص۹۶.    


حمد و ستایش خداوند و صلوات بر پیامبر اکرم صلّی اللّه‌ علیه و آله و اهل بیت آن حضرت از اجزای خطبه به شمار می‌رود که خواندن آن در مواردی همچون نماز جمعه واجب و در مواردی، مانند عقد نکاح مستحب است.

بسیار صلوات فرستادن
[۲۷] هدایة الامة، ج۳، ص۱۴۳.
بویژه پیش، پس و میانه دعا
[۲۸] وسائل الشیعة، ج۷، ص۹۲.    
در رکوع و سجود
[۲۹] الحدائق الناضرة، ج۸، ص۲۶۸.    
در طواف و سعی
[۳۰] وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۳۳۶.    
[۳۱] وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۴۸۱.    
عصر پنج شنبه، شب و روز جمعه
[۳۲] الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص۱۹۶ - ۱۹۸.    
[۳۳] وسائل الشیعة، ج۷، ص۳۸۶.    
و نیز هنگامی که نام خدا برده می‌شود
[۳۴] وسائل الشیعة، ج۷، ص۲۰۱.    
مستحب است؛ چنان که صلوات فرستادن هنگام داخل شدن به مسجد و خروج از آن
[۳۵] وسائل الشیعة، ج۷، ص۲۴۶.
در هر مجلسی
[۳۶] وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۵۲.    
بر عطسه کننده حتی در حال نماز و نیز بر شنونده عطسه
[۳۷] الحدائق الناضرة، ج۹، ص۹۲.    
[۳۸] جواهر الکلام، ج۱۱، ص۹۳.    
همچنین هنگام فراموشی
[۳۹] وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۹۸.    
و نیز صد بار در فاصله بین نافله و نماز صبح مستحب است.
[۴۰] جواهر الکلام، ج۷، ص۳۶.    
از تعقیبات نماز صبح و ظهر، گفتن این ذکر است: «اللّهم صلِّ علی محمدٍ و آل محمدٍ و عَجِّل فَرَجَهُم».
[۴۱] مصباح المتهجد، ص۳۶۸.
در قنوت نماز هر ذکر و دعایی مجزی است. فرستادن یک بار صلوات نیز کفایت می‌کند.
[۴۲] العروة الوثقی، ج۲، ص۶۰۹.    


۱. ↑ الکافی (کلینی)، ج۲، ص۴۹۱- ۴۹۵.    
۲. ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۹۲.    
۳. ↑ الکافی (کلینی)، ج۲، ص۴۹۱.    
۴. ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۹۲.    
۵. ↑ الحدائق الناضرة، ج۸، ص۴۶۴ - ۴۶۵.    
۶. ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۹۶ - ۱۹۷.    
۷. ↑ کنز العرفان، ج۱، ص۱۳۳.
۸. ↑ الحدائق الناضرة، ج۸، ص۴۶۰.    
۹. ↑ جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۵۸ - ۲۶۰.    
۱۰. ↑ الحدائق الناضرة، ج۸، ص۴۶۴.    
۱۱. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۶۱۹.    
۱۲. ↑ الحدائق الناضرة، ج۸، ص۴۶۴.    
۱۳. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۶۱۹.    
۱۴. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۶۱۹.    
۱۵. ↑ مستمسک العروة، ج۶، ص۵۲۳ -۵۲۴.    
۱۶. ↑ مستند العروة (الصلاة)، ج۴، ص۴۳۳.
۱۷. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۶۱۹.    
۱۸. ↑ مستند العروة (الصلاة)، ج۴، ص۴۳۲.
۱۹. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۶۲۰.    
۲۰. ↑ الحدائق الناضرة، ج۸، ص۴۵۶.    
۲۱. ↑ جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۵۳.    
۲۲. ↑ الحدائق الناضرة، ج۹، ص۱۴۴.    
۲۳. ↑ جواهر الکلام، ج۱۲، ص۲۹۱.    
۲۴. ↑ الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص۴۰۴ - ۴۰۵.    
۲۵. ↑ جواهر الکلام، ج۱۲، ص۴۰ -۴۱.    
۲۶. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۹۶.    
۲۷. ↑ هدایة الامة، ج۳، ص۱۴۳.
۲۸. ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۹۲.    
۲۹. ↑ الحدائق الناضرة، ج۸، ص۲۶۸.    
۳۰. ↑ وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۳۳۶.    
۳۱. ↑ وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۴۸۱.    
۳۲. ↑ الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص۱۹۶ - ۱۹۸.    
۳۳. ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۳۸۶.    
۳۴. ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۲۰۱.    
۳۵. ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۲۴۶.
۳۶. ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۵۲.    
۳۷. ↑ الحدائق الناضرة، ج۹، ص۹۲.    
۳۸. ↑ جواهر الکلام، ج۱۱، ص۹۳.    
۳۹. ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۹۸.    
۴۰. ↑ جواهر الکلام، ج۷، ص۳۶.    
۴۱. ↑ مصباح المتهجد، ص۳۶۸.
۴۲. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۶۰۹.    


فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌ شاهرودی، ج۵، برگرفته از مقاله «صلوات بر پیامبر».    


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | دعا | صلوات
جعبه ابزار