• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سَواد (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





سَواد (به فتح سین) از ماده «سود» و از واژگان نهج‌البلاغه، به معنای سیاهی است. از دیگر مشتقات آن سَیِّد (به فتح سین و تشدید یاء) به معنای رئيس و آقا است و جمع آن سادات می‌باشد. موارد زیادی از این مادّه در نهج‌البلاغه آمده است.



سَودبه معنای سياهى است‌. راغب گويد: به جماعت كثيره سواد گويند مثل عليكم بالسواد الاعظم. سید آن است كه متولى سواد اعظم باشد مثل سيّد القوم و چون شرط متولی پاک نفس بودن است لذا به هر فاضل سيّد گفته شده است.


مواردی که در «نهج‌البلاغه» آمده است به شرح ذیل می‌باشد.

۲.۱ - خطبه ۱۳۲

در مقام موعظه فرموده: «فَلاَ یَغُرَّنَّکَ سَوَادُ النَّاسِ مِنْ نَفْسِکَ وَ قَدْ رَأَیْتَ مَنْ کَانَ قَبْلَکَ مِمَّنْ جَمَعَ الْمَالَ.»«انبوه زندگان هرگز تو را فریب ندهند (و از خويشتن غافل نسازند) با اين كه افرادى پيش از خويش را به چشم ديدى همان‌ها كه ثروت‌ها را جمع آورى كردند.» (شرح های خطبه:)

۲.۲ - خطبه ۱۲۷

به خوارج فرمود: «وَخَيْرُ النَّاسِ فيَّ حَالاً الَّنمَطُ الاَْوْسَطُ فَالْزَمُوهُ، وَالْزَمُوا السَّوَادَ الاَعْظَم فَإِنَّ يَدَ اللهِ مَعَ الْجَمَاعَةِ.»«بهترين مردم درباره من گروه ميانه‌رو هستند از آن‌ها جدا نشويد! و همواره همراه بزرگترين جمعيّت‌ها (اكثريّتهاى طرفدار حق) باشيد كه دست خدا با جمعيّت است.» (شرح های خطبه:)

۲.۳ - خطبه ۶۶

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) خطاب به یاران خود می‌فرمایند: «وَعَلَيْكُمْ بِهذَا السَّوَادِ الاَْعْظَمِ، وَالرِّوَاقِ المُطَنَّبِ.»«به آن گروه انبوه و سراپرده پر زرق و برق (معاويه) به سختى حمله بريد.» (شرح های خطبه:)

۲.۴ - خطبه ۴۴

درباره مصقله كه از آنحضرت به طرف معاویه گريخت فرموده: «قَبَّحَ اللهُ مَصْقَلَةَ! فَعَلَ فِعْلَ السَّادَةِ، وَفَرَّ فِرَارَ الْعَبِيدِ.»«خدا روى «مصقله» را سياه كند، كار بزرگواران را انجام داد (برده‌ها را خريد و آزاد ساخت) امّا خود همچون بردگان فرار كرد.» (شرح های خطبه:)

۲.۵ - خطبه ۱۶۵

در وصف طاووس فرموده است: «فَهُوَ بِبَيَاضِهِ فِي سَوَادِ مَا هُنَالِكَ يَأْتَلِقُ.»«اين خط با آن سفيديش در ميان آن سياهى جلوه‌اى ديدنى به خود گرفته.» (شرح های خطبه:)

۲.۶ - خطبه ۱۹۲

درباره پيروى از بزرگان متکبّر فرمود: «ألاَ فَالْحَذَرَ الْحَذَرَ مِنْ طَاعَةِ سَادَاتِكُمْ وَكُبَرَائِكُمْ.»«زنهار! زنهار! از پيروى و اطاعت بزرگترها و رؤسايتان بر حذر باشيد.» (شرح های خطبه:)

۲.۷ - حکمت ۲۲۴

در حکمت ۲۲۴ می‌فرمایند: «بِکَثْرَهِ الصَّمْتِ تَکُونُ الْهَیْبَهُ...یَجِبُ السُّؤْدَدُ وَ بِالسِّیرَهِ الْعَادِلَهِ یُقْهَرُ الْمُنَاوِئُ وَ بِالْحِلْمِ عَنِ السَّفِیهِ تَکْثُرُ الْأَنْصَارُ عَلَیْهِ.»«كثرت سكوت موجب ابهت و بزرگى است و انصاف مايه فزونى دوستان، با بذل و بخشش قدر انسان بالا مى‌رود و با تواضع نعمت كامل مى‌شود و با پذيرش هزينه ها بزرگى تثبيت مى‌گردد و روش عادلانه، مخالفان را مقهور مى‌سازد و با حلم و بردباری در برابر سفيهان، ياوران انسان فزونى مى‌يابند.» (شرح های حکمت:)


موارد زیادی از این ماده در نهج‌البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۵۶۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۳۲.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۷۲.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۳۲.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۲۹۴.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۲۰.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۹۰، خطبه ۱۳۲.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۸۵.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۷۶.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۷۷.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۴۳۹.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۹۷.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۷۰.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۲۸۷.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۱.    
۱۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۸۴، خطبه ۱۲۷.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۷۵.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۴۳.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۴۶.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۳۳۱.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۰۰.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۲۲.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۱۲۶.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۱۱.    
۲۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۹۷، خطبه ۶۶.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۲۹.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۸۴.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۸۴.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۱۰۳.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۷.    
۳۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۶۸.    
۳۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۱۰۵.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۹۱.    
۳۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۸۵، خطبه ۴۴.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۰۵.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۴۷.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۴۸.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۲، ص۴۹۳.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۳۲.    
۴۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۱۹.    
۴۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۶۷.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۹۱.    
۴۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۳۸، خطبه ۱۶۵.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۵.    
۴۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۶۰.    
۴۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۶۱.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۳۸۳.    
۴۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۵۷.    
۴۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۷۳.    
۵۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۵۵.    
۵۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۶۶.    
۵۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۹، خطبه ۱۹۲.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۵۱.    
۵۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۱۹.    
۵۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۴۳.    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۳۹۱.    
۵۷. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۳۰۵.    
۵۸. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۴۶.    
۵۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۲۵.    
۶۰. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۰۳.    
۶۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰۸، حکمت ۲۲۴.    
۶۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۷.    
۶۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۰۲.    
۶۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۰۲.    
۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۳، ص۷۱۳.    
۶۶. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۲۹۲.    
۶۷. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۴۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «سود»، ج۱، ص۵۶۱.    






جعبه ابزار