سَحْب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَحْب (به فتح سین و سکون حاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای کشیدن است. از مشتقات سحب که در قرآن کریم آمده
سَحاب (به فتح سین) به معنی
ابرها است.
سَحْب به معنای كشيدن است. مثل كشاندن دامن و كشاندن
انسان بر رويش و سحاب به معنى
ابر از آن است كه
باد آن را می‌كشد و يا آن
آب را می‌كشد و يا در رفتنش كشيده می‌شود.
کاربردهای واژه سحب در آیات قرآن عبارتند از:
(يَوْمَ يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلى وُجُوهِهِمْ) «روزى كه بر رويشان در
آتش كشيده شوند.»
در
نهج البلاغه خطبه ۱۸۲ در وصف بارى تعالى فرموده :
«وَ يَعْلَمُ مَسْقِطَ الْقَطْرَةِ وَ مَقَرَّهَا وَ مَسْحَبَ الذَّرَّةِ وَ مَجَرَّهَا.» «محل سقوط قطره
باران و قرارگاه آن را می‌داند، مكان كشيده شدن
مورچه و جاريگاه آن را داناست.» مسحب ظاهرا
اسم مکان است نه
مصدر میمی.
سَحاب به معنای
ابرها است.
اسم جنس جمعى است واحد آن سحابه و جمع آن سُحُب (به ضم س- ح) و سحائب است گاهى وصف آن نسبت به لفظ مفرد می‌آيد مثل
(وَ السَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ) (و
ابرهايى كه ميان
زمین و
آسمان قرار گرفته‌اند.)
و گاهى نسبت به معنى آن جمع نحو
(وَ يُنْشِئُ السَّحابَ الثِّقالَ)»
(و
ابرهاى سنگين بار ايجاد مى‌كند.)
كه جمع
ثقیل است.
در بيشتر آيات قرآن به مناسبت لفظ وصف و ضمير آن مفرد آمده است.
ابرها در حقيقت هواى مرطوب‌اند كه از سطح درياها و اقيانوس‌ها در اثر حرارت
خورشید تبخير شده و در هوا متكاثف گرديده به وسيله بادها بطرف خشكى‌ها روى می‌آورند و مانند دريائى بالدار در آسمان شناورند و حامل
رحمت پروردگار می‌باشند.
اين كلمه مجموعا ۹ مرتبه در قرآن مجيد آمده و پيوسته بلفظ «سحاب» است.
(أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُزْجِي سَحاباً ثُمَّ يُؤَلِّفُ بَيْنَهُ ثُمَّ يَجْعَلُهُ رُكاماً فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ وَ يُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ مِنْ جِبالٍ فِيها مِنْ بَرَدٍ ...) (آيا نديدى كه خداوند
ابرهايى را به آرامى مى‌راند، سپس ميان آنها پيوند مى‌دهد، و بعد آن را متراكم مى‌سازد؟! در اين حال، مى‌بينى كه دانه‌هاى باران از لابه لاى آن خارج مى‌شود؛ و از آسمان - از كوه‌هايى در آن (
ابرهايى به شكل
کوه)- دانه‌هاى
تگرگ نازل مى‌كند. ...)
يعنى خداوند
ابرى را می‌راند سپس آن را تأليف و متكاثف می‌كند آنگاه مى‌بينى باران از وسط‌هاى آن بيرون می‌آيد.
باد را در نقل و انتقال
ابرها نقش عمده‌اى است لذا قرآن بادها را بشارت‌دهنده باران نام می‌برد
(يُرْسِلُ الرِّياحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ ...) (بادها را به عنوان
بشارت، در پيشاپيش باران رحمتش مى‌فرستد....)
(وَ اللَّهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّياحَ فَتُثِيرُ سَحاباً ...) (خداوند كسى است كه بادها را فرستاد تا
ابرهايى را به حركت در آورند. ...)
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سحب»، ج۳، ص۲۳۵.
