• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سَحْب (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





سَحْب (به فتح سین و سکون حاء) از واژگان قرآن کریم به معنای کشیدن است.
از مشتقات سحب که در قرآن کریم آمده سَحاب (به فتح سین) به معنی ابرها است.



سَحْب به معنای كشيدن است. مثل كشاندن دامن‌ و كشاندن انسان بر رويش و سحاب به معنى ابر از آن است كه باد آن را می‌كشد و يا آن آب را می‌كشد و يا در رفتنش كشيده می‌شود.


به مواردی از سَحْب که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - يُسْحَبُونَ‌ (آیه ۴۸ سوره قمر)

(يَوْمَ‌ يُسْحَبُونَ‌ فِي النَّارِ عَلى‌ وُجُوهِهِمْ)
«روزى كه بر رويشان در آتش كشيده شوند.»


۲.۲ - سحاب

سَحاب به معنای ابرها است.
اسم جنس جمعى است واحد آن سحابه و جمع آن سُحُب (به ضم سین و حاء) و سحائب است.
در بيشتر آيات قرآن به مناسبت لفظ وصف و ضمير آن مفرد آمده است. ابرها در حقيقت هواى مرطوب‌اند كه از سطح درياها و اقيانوس‌ها در اثر حرارت خورشید تبخير شده و در هوا متكاثف گرديده به وسيله بادها بطرف خشكى‌ها روى می‌آورند و مانند دريائى بالدار در آسمان شناورند و حامل رحمت پروردگار می‌باشند.
اين كلمه مجموعا ۹ مرتبه در قرآن مجيد آمده و پيوسته بلفظ «سحاب» است‌.


۲.۲.۱ - السَّحابِ‌ (آیه ۱۶۴ سوره بقره)

گاهى وصف سحاب نسبت به لفظ مفرد می‌آيد مثل‌
(وَ السَّحابِ‌ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ)
(و ابرهايى كه ميان زمین و آسمان قرار گرفته‌اند.)


۲.۲.۲ - السَّحابَ‌ (آیه ۱۲ سوره رعد)

و گاهى نسبت به معنى آن جمع می‌آید نحو
(وَ يُنْشِئُ‌ السَّحابَ‌ الثِّقالَ)»
(و ابرهاى سنگين بار ايجاد مى‌كند.)


۲.۲.۳ - سَحاباً (آیه ۴۳ سوره نور)

(أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُزْجِي‌ سَحاباً ثُمَّ يُؤَلِّفُ بَيْنَهُ ثُمَّ يَجْعَلُهُ رُكاماً فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ وَ يُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ مِنْ جِبالٍ فِيها مِنْ بَرَدٍ ...)
يعنى «خداوند ابرى را می‌راند سپس آن را تأليف و متكاثف می‌كند آنگاه مى‌بينى باران از وسط‌هاى آن بيرون می‌آيد.»


۲.۲.۴ - سَحاباً (آیه ۹ سوره فاطر)

(وَ اللَّهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّياحَ فَتُثِيرُ سَحاباً ...)
(خداوند كسى است كه بادها را فرستاد تا ابرهايى را به حركت در آورند. ...)
باد را در نقل و انتقال ابرها نقش عمده‌اى است لذا قرآن بادها را بشارت‌دهنده باران نام می‌برد.
(يُرْسِلُ الرِّياحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ ...)
(بادها را به عنوان بشارت، در پيشاپيش باران رحمتش مى‌فرستد....)


۲.۳ - کاربرد در نهج البلاغه

در نهج البلاغه خطبه ۱۸۲ در وصف بارى تعالى فرموده‌ :
«وَ يَعْلَمُ مَسْقِطَ الْقَطْرَةِ وَ مَقَرَّهَا وَ مَسْحَبَ‌ الذَّرَّةِ وَ مَجَرَّهَا.»
«محل سقوط قطره باران و قرارگاه آن را می‌داند، مكان كشيده شدن مورچه و جاريگاه آن را داناست.»
مَسْحَب ظاهرا اسم مکان است نه مصدر میمی.

۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۲۳۵.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۹۹.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۸۱.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۹۹.    
۵. قمر/سوره۵۴، آیه۴۸.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۳۹.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۸۵.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۴۹.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۹۴.    
۱۰. بقره/سوره۲، آیه۱۶۴.    
۱۱. اعراف/سوره۷، آیه۵۷.    
۱۲. رعد/سوره۱۳، آیه۱۲.    
۱۳. نور/سوره۲۴، آیه۴۰.    
۱۴. نور/سوره۲۴، آیه۴۳.    
۱۵. نمل/سوره۲۷، آیه۴۴.    
۱۶. روم/سوره۳۰، آیه۴۸.    
۱۷. فاطر/سوره۳۵، آیه۹.    
۱۸. طور/سوره۵۲، آیه۴۴.    
۱۹. بقره/سوره۲، آیه۱۶۴.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۵۹۷.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۳۹۶.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۴۶.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۵۰.    
۲۵. رعد/سوره۱۳، آیه۱۲.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵۰.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۴۳۲.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۳۱۶.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۳۳.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۳۴.    
۳۱. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۳۵۱.    
۳۲. نور/سوره۲۴، آیه۴۳.    
۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۵۵.    
۳۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۸۹.    
۳۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۳۶.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۵۲.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۳۳.    
۳۸. فاطر/سوره۳۵، آیه۹.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۳۵.    
۴۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۵.    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۲۱.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۳۰۹.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۲۸.    
۴۴. اعراف/سوره۷، آیه۵۷.    
۴۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۵۷.    
۴۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۱۹۹.    
۴۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۱۶۰.    
۴۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۱۳۷.    
۴۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۶۶۵.    
۵۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۰۷، خطبه ۱۸۲.    
۵۱. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۲۷، خطبه ۱۷۰.    
۵۲. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۶۱، خطبه ۱۸۲.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۰۵، خطبه ۱۸۲.    
۵۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۹۹.    
۵۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۰۶.    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۴۲.    
۵۷. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۳۱۴.    
۵۸. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۸۶.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سحب»، ج۳، ص۲۳۵.    






جعبه ابزار