سَبْح (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَبْح (به فتح سین و سکون باء) از
واژگان قرآن کریم به معنای شنا کردن است اعم از این که در آب باشد یا هوا.
سَبْح به معنای شنا است. اعمّ از آنكه در
آب باشد يا در
هوا.
ايضا
راغب سرعت را در آن قيد كرده است.
ناگفته نماند: راغب و
اقرب تصريح دارند كه معناى اوّلى سبح همان حركت سريع در آب و هواست به سرعت كار و سير اسب و غيره به طور استعاره اطلاق می‌شود.
به مواردی از
سَبْح که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ السَّابِحاتِ سَبْحاً) «قسم به
شناگران كه به طرز مخصوصى شنا می‌كنند.»
ظاهرا مراد
ابرها است كه در هوا راه می‌روند.
(او كسى است كه
شب و
روز و
خورشید و
ماه را آفريد؛ در حالى كه هر يک در مدارى شناورند.)
(لَا الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَها أَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَ لَا اللَّيْلُ سابِقُ النَّهارِ وَ كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ) (نه خورشيد راسزاست كه به ماه رسد، و نه شب بر روز پيشى مى‌گيرد؛ و هر يک در مسير خود شناورند.)
«
كُلٌّ» در دو آيه شايد راجع به تمام
اجرام آسمانی باشد ولى ظاهرش آن است كه مراد خورشيد و ماه و شب و روز است كه همه در مدارى شنا می‌كنند و راه می‌روند آفتاب و ماه در مدار خود و شب و روز كه همان
نور و
ظلمت هستند در اطراف
زمین پيوسته در حركت‌اند و شنا ميكنند. رجوع شود به «شمس» و «قمر».
(زيرا تو در روز تلاش مستمر و طولانى خواهى داشت.)
طبرسی در ذيل اين آيه سبح را تقلّب و تلاش معنى كرده و گويد: به
شناگر سابح گويند كه در آب تلاش می‌كند.
کشاف نيز تصرّف و تلاش گفته است.
به نظر می‌آيد مراد از آيه همان تلاش و كوشش باشد آيات ما قبل درباره
عبادت شب است يعنى شب را مخصوص عبادت خدا كن كه در روز تلاش بسيار خواهى داشت فراغت خاطر و عبادت عالى در شب ميسّرتر است.
یحیی بن یعمر و ضحاک سبح را با خاء خوانده‌اند و آن به معنى توسعه است
يعنى در روز براى كارها وسعت بيشترى دارى شب را مخصوص خدا كن.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سبح»، ج۳، ص۲۱۱.
