• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

زَلَق (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: زَلَق (قاموس قرآن (جلد ۳))
مقالات مرتبط: زَلَق (لغات‌قرآن)، زَلَق (مفردات‌نهج‌البلاغه)، زلق (مقالات مرتبط).


زَلَق (به فتح زاء و لام) از واژگان قرآن کریم به معنای محلى است كه قدم در آن می‌لغزد و ثابت نمى‌ماند.
در قرآن کریم به معنی زمین بی‌علف و خالی است.


زَلَق
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۱۷۵.    
[۲] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۸۲.    
[۳] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۱۷۷.    
محلى است كه قدم در آن می‌لغزد و ثابت نمى‌ماند.
در اقرب گويد: «زَلَقَتْ‌ قَدَمُهُ‌ زَلَقاً: زَلَّتْ» و آن‌گاه به معنى زمین بى‌علف و خالى استعمال می‌شود.
[۴] شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۵۵۱.    

چنان‌كه راغب و طبرسی گفته‌اند.
[۵] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ص۳۸۲.    
[۶] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۲۷.    



به مواردی از زَلَق که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - زَلَقاً (آیه ۴۰ سوره کهف)

(وَ يُرْسِلَ عَلَيْها حُسْباناً مِنَ السَّماءِ فَتُصْبِحَ صَعِيداً زَلَقاً)
[۷] کهف/سوره۱۸، آیه۴۰.    

(و مجازات حساب شده‌اى از آسمان بر باغ تو فرو فرستد، به گونه‌اى كه آن را به زمين بى‌گياهى مبدل كند.)
[۸] مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۹۸.    
[۹] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۴۳۷.    
[۱۰] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۳۱۵.    
[۱۱] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۶۶.    
[۱۲] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۳۴۸.    

زلق در آيه زمين خشک و خالى است. زلق مصدر نيز آمده است چنان‌كه از اقرب نقل شد.
[۱۳] شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۵۵۱.    


۲.۲ - لَيُزْلِقُونَكَ‌ (آیه ۵۱ سوره قلم)

(وَ إِنْ يَكادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ‌ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ.)
[۱۴] قلم/سوره۶۸، آیه۵۱.    

يعنى «حقّا نزديک است کفّار با نگاه‌ها و چشمان خيره خود تو را بلغزانند و به زمين افكنند آن‌گاه كه قرآن را شنيدند و گويند كه وى دیوانه است.»
[۱۵] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۶۴۸.    
[۱۶] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۸۸.    
[۱۷] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۴۸.    
[۱۸] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۰۰.    

«إِنْ» مخفّف از مثقله است.
ظاهرا مراد از لغزاندن همان به زمين افكندن و كشتن است لذا مجمع آن را از ابن‌عباس «يقتلونك، يهلكونك» نقل كرده است.
[۱۹] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۱۲.    

ناگفته نماند آيه شريفه دلالت دارد بر آن‌چه چشم زخم اثر دارد امروزه علم هيپنوتيزم هم اين مطلب را آفتابى كرده است نيرویى كه از چشم شخص خارج می‌شود حتى می‌تواند طرف را بخواباند.
در نهج البلاغه حکمت ۳۹۰ فرموده‌ : ««الْعَيْنُ حَقُّ وَ الرُّقَى حَقٌّ وَ السِّحْرُ حَقٌّ.»»
[۲۰] سیدرضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۸۷۶، حکمت ۳۹۰.    
يعنى «چشم زخم و عوذه‌ها كه در آن‌ها می‌دمند و سحر حق است و اثر دارند.»
ابن ابی الحدید در ذيل حكمت فوق كه قسمتى از آن نقل شده و به شماره شرح او ۴۰۸ است به طور تفصيل سخن گفته كه قابل استفاده است.
[۲۱] ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۹، ص۳۷۲.    

از جمله می‌گويد: جمعى از ياران رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) در سفرى به قبيله‌اى گذشتند و اهل قبيله آن‌ها را ميهمان نكردند و گفتند: آيا در ميان شما راقى هست رقيه‌اى بنويسيد كه رئيس قبيله را حشره‌اى گزيده است؟ مردى گفت: آرى پس براى او سوره حمد را نوشت رئيس صحّت يافت در مقابل رمه‌اى گوسفند به او دادند قبول نكرد و گفت: تا رسول خدا (صلّى‌الله‌عليه‌وآله) بيايد چون حضرت تشريف آوردند قضيه را به محضرش عرض كردند و نويسنده گفت: به حیات شما قسم جز فاتحة الكتاب ننوشتم. فرمود چه می‌دانيد آن رقيه است. رمه را بگيريد و سهمى هم به من بدهيد.
[۲۲] ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۹، ص۳۷۳.    

در صافی گويد: در خبر است كه‌ «انَّ الْعَيْنَ لَيُدْخِلُ الرَّجُلَ الْقَبْرَ وَ الْجَمَلَ الْقِدْرَ» چشم زخم، مرد را به قبر و شتر را به ديگ داخل می‌كند.
[۲۳] فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر صافی، ج۵، ص۲۱۶.    
[۲۴] فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیرصافی، ج۷، ص۲۷۱.    

مؤلف گويد سیوطی آن را در الجامع الصغیر نقل كرده است.
[۲۵] سیوطی، جلال الدین، جامع الصغیر، ج۲، ص۱۹۶.    

در مجمع گويد: در خبر آمده كه اسماء بنت عمیس به حضرت رسول (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) گفت: پسران جعفر را چشم زخم می‌رسد پس رقيه ضد چشم زخم براى آن‌ها تهيّه كنم: فرمود آرى اگر چيزى به قدر (خداوند) سبقت می‌كرد هر آينه آن چشم زخم بود.
[۲۶] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۱۲.    



۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۱۷۵.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۸۲.    
۳. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۱۷۷.    
۴. ↑ شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۵۵۱.    
۵. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ص۳۸۲.    
۶. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۲۷.    
۷. ↑ کهف/سوره۱۸، آیه۴۰.    
۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۹۸.    
۹. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۴۳۷.    
۱۰. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۳۱۵.    
۱۱. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۶۶.    
۱۲. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۳۴۸.    
۱۳. ↑ شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۵۵۱.    
۱۴. ↑ قلم/سوره۶۸، آیه۵۱.    
۱۵. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۶۴۸.    
۱۶. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۸۸.    
۱۷. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۴۸.    
۱۸. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۰۰.    
۱۹. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۱۲.    
۲۰. ↑ سیدرضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۸۷۶، حکمت ۳۹۰.    
۲۱. ↑ ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۹، ص۳۷۲.    
۲۲. ↑ ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۹، ص۳۷۳.    
۲۳. ↑ فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر صافی، ج۵، ص۲۱۶.    
۲۴. ↑ فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیرصافی، ج۷، ص۲۷۱.    
۲۵. ↑ سیوطی، جلال الدین، جامع الصغیر، ج۲، ص۱۹۶.    
۲۶. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۱۲.    


قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «زلق»، ج۳، ص۱۷۵.    


رده‌های این صفحه : مفردات قرآن | واژه شناسی واژگان سوره قلم | واژه شناسی واژگان سوره کهف
جعبه ابزار