زلل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زَلَل (به فتح زاء و لام) از
واژگان نهج البلاغه به معنای لغزیدن است.
إِزْلال (به همزه مکسور و سکون زاء) به معنی لغزاندن؛
إِسْتِزْلال (به همزه مکسور و سکون سین و زاء و کسر تاء) به معنای لغزش و طلب لغزش و خطا؛
مَزَلَّة ( به فتح میم و زاء و لام مشدد مفتوح) به معنی محلّ لغزش؛
أَزَل (به همزه مفتوح و فتح زاء) به معنی سريع از مشتقات این کلمه هستند.
امام علی (علیه‌السّلام) از این واژه برای توصیف
منافقان و
جاهلیت استفاده کرده است. از این ماده بیست مورد در
نهج البلاغه آمده است.
زَلَل به معنای لغزیدن است. «زلّ الرجل زلا: زلق عن صخرة و نحوها»
إِزْلال به معنی لغزاندن
و
إِسْتِزْلال به معنای لغزش و طلب لغزش و خطا است.
«لَقَدْ حَمَلْتُكُمْ عَلَى الطَّرِيقِ الْوَاضِحِ... مَنِ اسْتَقَامَ فَإِلَى الْجَنَّةِ، وَمَنْ زَلَّ فَإِلَى النَّارِ!» «شما را به راه آشکار وا داشتم هر که استوار ماند به سوی
بهشت و هر که بلغزد به سوی آتش است.»
(شرح‌های خطبه:
)
درباره جاهلیت فرموده:
«قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الاَْهْوَاءُ، وَاسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِيَاءُ، وَاسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِيِّةُ الْجَهْلاَءُ» «هواهای نفسانی ساقطشان کرده و تکبر لغزششان داده و جاهلیت شدید خفیفشان کرده بود.»
(شرح‌های خطبه:
)
مَزَلَّة به معنی محلّ لغزش است؛
امام (علیه‌السّلام) بعد از
ضربت خوردن چنین فرمود:
«إِنْ تَثْبُتِ الْوَطْأَةُ فِي هذِهِ الْمَزَلَّةِ فَذَاكَ، وَإِنْ تَدْحَضِ الْقَدَمُ فَإِنَّا كُنَّا فِي أَفْيَاءِ أَغْصَان...» «اگر پایم در این لغزش‌گاه ثابت ماند، آن خواسته من و شماست و اگر قدم در آن لغزید (و از
دنیا رفتم) عجبی نیست زیرا که ما در سایه شاخه‌ها بوده‌ایم.»
(شرح‌های خطبه:
)
درباره منافقون فرماید:
«وَأُحَذِّرُكُمْ أَهْلَ النِّفَاقِ، فَإِنَّهُمُ: الضَّالُّونَ الْمُضِلُّونَ، وَالزَّالُّونَ الْمُزِلُّونَ» «شما را از منافقان بر حذر می‌دادم که آنها
گمراه شده و گمراه کننده و لغزش یافته و لغزش دهندگانند.»
(شرح‌های خطبه:
)
«الأَزَل» به معنی سریع است؛
آن با معنای اوّلی سازگار است
«الذِّئْبِ الاَْزَلِّ» «یعنی گرگ سریع و شتاب کننده.»
(شرح‌های نامه:
) که در «ذئب» یا «خطف» گذشت.
بیست مورد از این ماده در «نهج» یافته است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «زلل»، ج۱، ص۴۹۹.
