زحف (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زَحْف (به فتح زاء و سکون حاء) یکی از واژگان به کار رفته در
قرآن کریم است. زحف در معانی نزدیک شدن به تدریج، جهاد با دشمن و لشکر نیز به کار رفته است.
زَحْف به معنای نزديک شدن به تدريج است.
(إِذا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ) (هنگامى كه با
کافران در ميدان نبرد رو به رو شويد، به آنها پشت نكنيد (و فرار ننماييد).)
راغب گويد: اصل آن بر خاستن است با كشيدن پا مثل طفلى كه هنوز راه رفتن نمی‌تواند و مثل شتری كه خسته شده است.
ناگفته نماند گوئى در آن يک گونه سنگينى و كندى ملحوظ است در
اقرب گويد: «زَحَفَ الْعَسْكَرُ إِلَى عَدُوِّهِمْ»
آنگاه كه لشكر به سوى دشمن با كندى و تدريج برود كه زياد و كثير است.
بايد دانست زحف در معناى
جهاد و رو برو شدن با
دشمن نيز بكار رفته است در
نهایه در حديث «
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ وَ ان كَانَ فَرَّ مِنَ الزَّحْفِ»» آن را جهاد معنى كرده
و در روايات
کافی در تعداد
گناهان کبیره آمده «الْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفِ» يعنى فرار از جنگ.
و اين مخالف معناى اولى نيست كه جهاد با دشمن همان نزديک شدن است براى
جنگ.
و نيز زحف به معنى لشكر آمده است چنانكه
زمخشری گفته و جمع آن زحوف است.
طبرسی از ليث نقل می‌كند زحف جماعتى است كه به سوى دشمن حركت می‌كنند و جمعش زحوف است.
بهتر است «
زَحْفاً» در آيه
به معنى
قتال و نيز
مفعول له باشد براى «
لَقِيتُمُ» چنانكه از
زجّاج نقل شده است
يعنى: «چون با كفّار از براى جنگ رو برو شديد به آنها پشت نكنيد و فرار ننمائيد.»
اين كلمه تنها يكبار در قرآن آمده است.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «زحف»، ج۳، ص۱۵۸.
