رَأْس (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَأْس (به فتح راء و سکون همزه) از
واژگان قرآن کریم به معنای سَر و جمع آن
رؤس می‌باشد.
رَأْس به معنای سَر است.
(وَ أَلْقَى الْأَلْواحَ وَ أَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ) يعنى «الواح را انداخت و سر برادرش را گرفت به سوى خود می‌كشيد.»
(ثُمَّ صُبُّوا فَوْقَ رَأْسِهِ مِنْ عَذابِ الْحَمِيمِ) (سپس بر سر او از عذاب آب سوزان بريزيد.)
جمع رأس،
رؤس است. نحو
(وَ إِنْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُؤُسُ أَمْوالِكُمْ ...) ( و اگر توبه كنيد، سرمايه‌هايتان (بدون سود)، از آن شماست. ...)
(إِنَّها شَجَرَةٌ تَخْرُجُ فِي أَصْلِ الْجَحِيمِ • طَلْعُها كَأَنَّهُ رُؤُسُ الشَّياطِينِ) (آن درختى است كه از قعر جهنم مى‌رويد. شكوفه آن مانند سرهاى شياطين است.)
در اين آيه ميوه
درخت زقوم به سرهاى
شیاطین تشبيه شده است به عقيده
المیزان اين تشبيه به عنايت آن است كه در اوهام مردم شياطين در اقبح صورت مصور است چنانكه ملک در احسن صورت.
على هذا معنى آيه آن است كه
میوه آن هر چه بيشتر كريه و ناخوش آيند و نفرت آور است و نيز به عقيده الميزان مشبّه به در اذهان مردم مصور و موجود است و اين سخن تشبيه به شي‌ء نامعلوم نيست.
اين نظر، سومين وجهى است كه
مجمع البیان در توجيه تشبيه فوق آورده است و نيز در مجمع نقل شده كه رؤس الشياطين ميوه درختى است كه استن نام دارد و آن شبيه به
انسان است.
کشاف نيز همين طور گفته است.
ناگفته نماند: در اشعار
عرب هست كه
امرء القیس گفته:
| أ يقتلنى و المشرفيّ مضاجعى | | و مسنونة زرق كانياب اغوال |
| | |
يعنى آيا آن مرد مرا می‌كشد حال آنكه
شمشیر مشرفى و نيزه كبود سنان همچون
دندان غول‌ها همخوابه من و در كنار من است.
در اين شعر سنان نيزه به دندان غول تشبيه شده حال آنكه كسى غول را نديده است ولى چون نيش غول در اذهان مجسّم است، آن مصحح تشبيه است اين
شعر در مجمع ذيل آيه فوق و نيز در كتاب
مطول تفتازانی مذكور است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رأس»، ج۳، ص۳۲.
