روم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
روم از
واژگان قرآن کریم و اسم یکی از سوره‌ها است.
منظور از روم، امپراطورى بزرگى بود كه بر متصرفات وسيعى در
آسیا،
اروپا و
آفریقا حكومت داشت.
روم نام یکی از سوره‌های
قرآن کریم و یکی از امپراتوری‌های بزرگ قدیمی است.
به موردی از
روم که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(غُلِبَتِ الرُّومُ • فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ • فِي بِضْعِ سِنِينَ ...) (روميان شكست خوردند. و اين شكست در سرزمين نزديكى رخ داد؛ امّا آنان پس از اين شكست به زودى پيروز خواهند شد ... در چند سال آينده، اين پيروزى رخ مى‌دهد)
روم امپراطورى بزرگى بود كه بر متصرفات وسيعى در آسيا، اروپا و آفريقا حكومت داشت و
ایتالیا نيز قسمتى از آن محسوب می‌شد. ميان آنها و اهل فارس (ايرانيان) جنگ‌هاى بزرگى واقع شده است و مخصوصا در نواحى
شام كه نزديک به
حجاز بود جنگى رخ داد كه به هزيمت روميان تمام شد قرآن عظيم خبر داد كه روم پس از مغلوب شدن در عرض از سه تا نه سال پيروز خواهد شد.
ظاهر آن است كه مراد از «
الْأَرْضِ» در آيه حجاز و الف و لام براى عهد است و نيز «
غَلَبِهِمْ»
مصدر از براى مفعول و به معنى مغلوبيّت است. بعضى احتمال داده‌اند ضمير «
غَلَبِهِمْ» به فارس راجع است يعنى روم پس از غلبه فارس پيروز می‌شوند.
از آيه شريفه به دست می‌آيد كه علتى درباره نزول آن بوده است و گرنه داعى نبود كه خداوند از غلبه روم خبر بدهد در
مجمع از زهرى نقل شده كه
مشرکین در
مکّه به مسلمين می‌گفتند: روم
اهل کتاب است فارس بر آنها غلبه كرد شما می‌گوئيد چون كتاب بر شما نازل شده غلبه می‌كنيد ولى ما بر شما غالب خواهيم شد چنانكه فارس بر روم غلبه كرد آيه نازل شد كه روم در آينده بر فارس پيروز خواهد گرديد.
المیزان از
درّ منثور نقل می‌كند: مشركان دوست داشتند كه فارس بر روم غلبه كند چون فارس
بت‌پرست بودند و
مسلمانان دوست می‌داشتند كه روم بر فارس پيروز گردد كه آنها اهل‌كتاب بودند. اين سخن را به
ابوبکر گفتند ابوبكر آن را به
حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌وآله) گفت حضرت فرمود: روميان به زودى غالب خواهند شد.
خواهيم گفت كه اين سخن و نظير آن قابل قبول نيست.
در
برهان از
امام باقر (علیه‌السّلام) نقل شده كه فرمود: چون رسول خدا بر پادشاه روم و فارس نامه نوشت شاه روم نامه آن حضرت را تعظيم كرد و به فرستاده‌اش احترام نمود ولى شاه فارس نامه آن حضرت را پاره كرد و به نماينده‌اش اهانت نمود و در آن موقع فارس و روم در جنگ بودند مسلمانان دوست می‌داشتند كه روميان غلبه كنند و به شاه روم اميد بيشتر داشتند ولى غلبه نصيب فارس شد مسلمانان غمگين گشتند خدا آيه
(غُلِبَتِ الرُّومُ) را نازل فرمود.
روايت سندش خوب نيست و ذيلش بسيار مشوّش است و در صورت قبول كردن بايد آيه را
مدنی دانست نه
مکّی حال آنكه سوره، مكّى است در
سوره روم از مغلوب شدن روم سپس از غلبه آنها خبر رفته و در آيه ۶ فرموده:
(وَعْدَ اللَّهِ لا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ) (اين وعده خداست؛ و خداوند هرگز از وعده‌اش تخلّف نمى‌كند.)
و در آيه ۴ فرموده
(وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ - بِنَصْرِ اللَّهِ) (و در آن روز،
مؤمنان بخاطر پيروزى ديگرى خوشحال خواهند شد ...به سبب يارى خداوند؛)
و در آخر سوره درباره
پیروزی دين به رسول خدا مژده مي‌دهد كه
(فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ) (اكنون كه چنين است
صبر و استقامت پيشه كن كه وعده خدا حق است.)
لذا بايد گفت: خدا كه وعده پيروزى روم را داده و آن را وعده بى تخلّف خوانده در صورت غلبه روم معلوم می‌شد كه مسلمانان نيز بر
مشرکین غلبه خواهند كرد و علت جمله
(يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ) همين است و گرنه روم
اهل کتاب و فارس نيز لاحق به اهل كتاب بودند و غلبه آنها نسبت به يكديگر ربطى به مسلمين نداشت. بلكه آيات می‌خواهند بگويند: همان‌طور كه روم مغلوب در كمتر از ده سال غلبه خواهد يافت مسلمانان نيز كه امروز مغلوب‌اند غالب خواهند شد.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «روم»، ج۳، ص۱۴۹.
