رمی جمره
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رمی جَمَره
پرتاب کردن سنگ ریزه به سوی
جمره در حج است و از آن در باب
حج سخن گفته‌اند.
از جمله
مناسک حج، رمی جمره است که در
منی و در دو نوبت انجام می‌گیرد:
۱. رمی
جمره عقبه که در روز دهم
ذیحجه (
عید قربان) پس از ورود حاجی به منی و قبل از
قربانی و
حلق(
تراشیدن)صورت می‌گیرد.
در
وجوب یا
استحباب رعایت ترتیب بین اعمال یاد شده (
رمی، قربانی و حلق) اختلاف است.
مشهور، قول اول است. بنابر قول به وجوب، چنانچه از روی
علم و
عمد ترتیب رعایت نشود،
اعاده عمل جهت
تحصیل ترتیب بنابر قول مشهور واجب نیست، هرچند شخص
گناه کرده است.
به نظر
امام خمینی «به
احتیاط واجب باید در
منی اول رَمی جمره کند و بعد از آن
ذبح کند و بعد
تقصیر یا حلق.»
و «اگر برخلاف این ترتیب عمل کند؛ پس اگر از روی
غفلت و سهو بوده اعاده لازم نیست، و اگر از روی
جهل به مساله بوده بعید نیست که اعاده نخواهد و احتیاط به اعاده است، و اگر از روی علم و عمد بوده در صورت امکان احتیاط را ترک نکند.»
۲. امام خمینی در
تحریرالوسیله می‌نویسد: «یجب رمی الجِمار الثلاث - ای الجمرة الاولی و الوُسطی و العقبة - فی نهار اللیالی التی یجب علیه المبیت فیها حتّی الثالث عشر لمن یجب علیه مبیت لیله، فلو ترکه صحّ حجّه و لو کان عن عمد و ان اثم معه.»
پس اگر رمی را ترک کند حجش صحیح است ولو اینکه عمداً ترک کرده باشد اگرچه
گناه کرده است. رمی جمرات سه گانه اولی(
جمره اولی)، وُسطی(
جمره وسطی)و عقبه، در
ایام تشریق یعنی روزهای یازده، دوازده و نیز سیزدهم ذیحجه در صورتی که شب سیزدهم در منی بماند، به ترتیبِ یاد شده صورت می‌گیرد. در صورت عدم رعایت ترتیب، از روی عمد یا
سهو، واجب است اعاده گردد به‌طوری‌که ترتیب حاصل شود.
زمان رمی بنابر مشهور از
طلوع آفتاب تا
غروب است، مگر برای معذوران از رمی در
روز، مانند
بیمار، پیر و چوپان که مجازند
شب رمی کنند؛ چنان که زنان در خصوص رمی روز
عید می‌توانند شب رمی کنند؛ خواه از رمی در روز معذور باشند یا نباشند؛ امّا در رمی ایام
تشریق در صورتی مجازند شب رمی کنند که از رمی در روز معذور باشند.
برخی گفته‌اند: در رمی نوبت اول، همه معذوران به اضافه زنها ـ معذور باشند یا نباشند ـ و نیز کسانی که لازم است همراه آنان باشند، می‌توانند شب رمی کنند؛ اما در رمی نوبت دوم تنها کسانی مجازند شب رمی کنند که روز از ماندن در منی معذورند؛ اما غیر آنان درصورتی که نتوانند خود در روز رمی کنند باید برای رمی
نایب بگیرند.
در اینکه مراد از
رمی در شب، شب قبل از روز آن است یا اعم از آن و شب بعد، اختلاف است.
در رمی و نیز سنگ ریزه‌هایی که به سوی
جمره پرتاب می‌شوند اموری
شرط است.
امام خمینی درباره شرایط ریگ می‌نویسد: «والمعتبر صدق عنوانها، فلا یصحّ بالرمل ولا بالحجارة ولا بالخزف ونحوها. ویشترط فیها ان تکون من الحرم، فلا تجزی من خارجه، وان تکون بِکراً لم یُرمَ بها ولو فی السنین السابقة، وان تکون مباحة، فلا یجوز بالمغصوب، ولا بما حازها غیره بغیر اذنه. ویستحبّ ان تکون من المشعر.»
در آنچه که با آن رمی می‌شود اموری معتبر است.
۱.
ریگ باشد؛ از این رو مثل
شن و نیز
سنگ بزرگ، همچنین غیر ریگ، مانند
کلوخ و
آجر کفایت نمی‌کند.
۲. از سنگهای
حرم ـ جز
مسجد الحرام و
مسجد خَیف ـ باشد. برخی، همه مساجد محدوده حرم را استثنا کرده‌اند.
مستحب است
سنگ از
مشعر تهیه شود.
۳.
بکر باشد؛ یعنی خود یا دیگری ـ هرچند در سالهای گذشته ـ آن را به وجه صحیح به جمره نزده باشد.
۴.
مباح باشد. بنابر این، رمی با سنگ غصبی صحیح نیست؛
لیکن لازم نیست
پاک باشد.
از برخی
قدما اشتراط پاک بودن آن نقل شده است.
مستحب است سنگ ریزه رنگین، نقطه دار، سست، و به اندازه سر انگشت باشد.
۱.
قصد قربت. بنابر این، پرتاب کردن سنگ ریزه‌ها به سمت جمره بدون قصد قربت کفایت از رمی نمی‌کند.
۲.
اصابت به جمره. بنابر این، صرف پرتاب کردن به سمت
جمره کفایت نمی‌کند، بلکه باید به آن اصابت کند.
۳. پرتاب کردن. بنابر این، گذاشتن یا چسبانیدن سنگها به جمره مجزی نیست.
۴. اصابت کردن سنگها به جمره بر اثر پرتاب کردن پرتاب کننده باشد نه به وسیله یا کمک چیزی دیگر بعد از
پرتاب.
۵. پرتاب با دست باشد نه به وسیله چیزی دیگر از قبیل پا.
۶. تعداد سنگها هفت عدد باشد.
۷. سنگها یکی یکی انداخته شوند، نه با هم و یکباره یا چند تا چند تا.
طهارت از
حدث بنابر قول مشهور و نیز طهارت از
خبث در رمی شرط نیست، هرچند مستحب است.
مستحب است قبل از رمی، این
دعا را بخواند:{اَللّهُمَّ هَـذِهِ حَصَیاتِی فَأَحْصِهِنَّ لی وَ ارْفَعْهُنَّ فِی عَمَلی}و هنگام پرتاب هر سنگ بگوید{اللّه‌ُ اَکبَرُ، اَللّهُمَّ ادْحَرْ عَنِّی الشَّیطانَ، اللّهُمَّ تَصدِیقاً بِکتابِک وَ عَلی سُنَّةِ نَبِیک، اللّهُمَّ اجْعَلْهُ لی حَجّاً مَبْرُوراً وَ عَمَلاً مَقْبُولاً وَ سَعْیاً مَشْکوراً وَ ذَنْباً مَغْفُور}.
دیگر مستحبات رمی عبارت است از: رعایت ده یا پانزده
ذراع فاصله با جمره در
جمره عقبه و ایستادن کنار جمره در
جمره اولی و وُسطی؛ رمی جمره عقبه رو به جمره و پشت به
قبله و رمی دو جمره دیگر رو به قبله؛
رمی کردن هر سه جمره در حالت ایستاده، هرچند سواره نیز
جایز است؛
گذاشتن سنگ ریزه بر
انگشت ابهام و پرتاب کردن با
ناخن انگشت
شهادت و خواندن دعای{اَللّهُمَّ بِک وَثِقْتُ وَ عَلیک تَوَکلْتُ فَنِعْمَ الرَّبُّ وَ نِعْمَ المَوْلی وَ نِعْمَ النَّصِیرُ}بعد از بازگشت به محلّ
اقامت خود در منی.
کسانی که ناتوان از رمی جمره‌اند، مانند بیماران، در صورتی که عذرشان در تمامی وقت رمی استمرار داشته باشد، می‌توانند نایب بگیرند؛
لیکن اغلب معاصران برآنند که اینان اگر بتوانند شب رمی کنند، باید شب رمی نمایند و نمی‌توانند در روز نایب بگیرند. بعضی نیز قائل به
تخییر بین رمی در شب و نایب گرفتن در روز شده‌اند.
اگر کسی رمی در یک روز را فراموش کند تا روز سیزدهم هر زمان که یادش بیاید باید، نخست
قضا و سپس
ادا را به جا آورد. چنان که در صورت
ترک رمی در بیش از یک روز، هنگام قضا رعایت ترتیب بین آنها واجب است. برخی
احتیاط را در فاصله انداختن میان قضای هر روز و روز بعد به مقداری از زمان ـ مثلا یک
ساعت ـ دانسته‌اند. برخی،
اصل تقدیم قضا را بر ادا مستحب دانسته‌اند.
اگر پس از ایام
تشریق متذکر شود که رمی را به جا نیاورده، بنابر مشهور، خودش، در صورتی که سال آینده به
حج برود، در غیر این صورت، نایبش در سال آینده قضای آن را به جا می‌آورد.
برخی، قضا را در سال آینده مستحب دانسته‌اند.
حکم ترک عمدی رمی جمرات سه گانه در ایام
تشریق،
حکم ترک رمی آنها از روی فراموشی است، برخلاف ترک عمدی رمی جمره عقبه در روز عید، که اگر در
ایام تشریق پشیمان شود و قضای آن را به جا آورد حجش
صحیح وگرنه
باطل است.
در اینکه رمی جمرات در آن مقدار از ارتفاع که بدانها افزوده شده و در طبقات بالا قرار گرفته، صحیح است یا نه، اختلاف است.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۴ ص ۱۴۷ - ۱۵۰ •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
