دین - به کسر دال (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دین (به کسر اوّل) از اصطلاحات قرآنی به معنای
جزاء و
طاعت است. این کلمه در
قرآن مجید به معنی جزا و
شریعت و طاعت آمده و از آن به
ملّت نیز تعبیر شده است.
جزاء و طاعت از جمله معنای دین است که در
صحاح و
قاموس و
مجمع و
مفردات نقل شده و در مجمع از
امام باقر (علیه‌السّلام) روایت کرده که دین بمعنی حساب است «مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» یعنی صاحب
روز حساب است.
در قاموس دیّان را محاسب و جزا دهنده گفته است.
راغب می‌گوید: شریعت را به اعتبار طاعت و فرمانبری دین گویند و آن مانند ملّت و طریقه است لیکن انقیاد و طاعت در آن ملحوظ می‌باشد.
طبرسی در ذیل آیه ۱۹
آل عمران می‌گوید: طاعت و انقیاد را دین گفته‌اند زیرا که طاعت برای جزاست (یعنی
خداوند به طاعت پاداش خواهد داد) قول طبرسی در وجه تسمیه از قول راغب بهتر است.
علی هذا شریعت را از آن جهت دین گفته‌اند که در آن طاعت و پاداش هست.
ناگفته نماند این کلمه در
قرآن مجید به معنی جزا و شریعت و طاعت آمده است و از آن ملّت نیز تعبیر شده است مثلا در آیه «قُلْ اِنَّنِی هَدانِی رَبِّی اِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ دِیناً قِیَماً مِلَّةَ اِبْراهِیمَ حَنِیفاً»
به شریعت اسلام دین و ملّت هر دو گفته شده است. همچنین است آیه «... وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ اَبِیکُمْ اِبْراهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ»
جاهائی که «دین» بمعنی جزا آمده مثل «مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ»
«اَ اِذا مِتْنا وَ کُنَّا تُراباً وَ عِظاماً اَ اِنَّا لَمَدِینُونَ»
«فَلَوْ لا اِنْ کُنْتُمْ غَیْرَ مَدِینِینَ تَرْجِعُونَها اِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ»
«وَ اِنَّ عَلَیْکَ اللَّعْنَةَ اِلی یَوْمِ الدِّینِ»
«اِنَّما تُوعَدُونَ لَصادِقٌ وَ اِنَ الدِّینَ لَواقِعٌ»
در این گونه موارد می‌توان دین را بمعنی حساب نیز دانست و آن با جزا متقارب است.
و مواردی که دین بمعنی قانون و شریعت است مثل «لا اِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ»
«هُوَ الَّذِی اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ».
و جاهائی که بمعنی طاعت و بندگی آمده مثل «دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ»
«اُمِرْتُ اَنْ اَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّینَ»
دین در اینگونه موارد بمعنی اطاعت و بندگی است و آیه اخیر در این معنی کاملا روشن است و کلمه اَعْبُدَ قرینه آن می‌باشد.
«اِنَ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْاِسْلامُ»
منظور از آیه چنان‌که گفته‌اند فقط دین اسلام نیست بلکه تمام ادیانی است که به وسیله
پیامبران عرضه شده یعنی همه ادیان یکی است و یک سخن گفته‌اند و آن تسلیم شدن بحق و خداست و اختلاف مختصری که ادیان داشته‌اند در اثر اختلاف زمان و اختلاف رشد و استعداد
بشر است و گر نه همه
تسلیم به حق را گفته‌اند. فرق میان دین و شریعت در «
شرع» دیده شود.
«ما کانَ لِیَاْخُذَ اَخاهُ فِی دِینِ الْمَلِکِ...»
یعنی
یوسف نمی‌توانست در قانون پادشاه
مصر برادر خویش را بگیرد و پیش خود نگاه دارد.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دین»، ج۲، ص۳۸۰.
