دین (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دین (به کسر اوّل) از
واژگان قرآن کریم به معنای
جزاء و
طاعت است.
این کلمه در
قرآن مجید به معنی جزا،
شریعت و طاعت آمده و از آن به
ملّت نیز تعبیر شده است.
مشتقات
دین که در
آیات قرآن آمده عبارتند از :
دینا (به کسر دال) به معنای آيين
دین ( به کسر دال ) به معنی قانون و شریعت، دین اسلام، جزاء، قیامت، جزاء، عقیده، طاعت و بندگی، حساب
لَمَدِینُونَ ( به فتح لام و فتح میم ) جزا داده خواهيم شد
مَدِینِینَ (به فتح میم و کسره دال) جزا داده شده
دِین به معنای جزاء و طاعت است.
در
صحاح و
قاموس و
مجمع و
مفردات نقل شده است.
در مجمع از
امام باقر (علیه‌السّلام) روایت کرده که دین به معنی حساب است
(مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ ) یعنی صاحب
روز حساب است.
در
قاموس دیّان را محاسب و جزا دهنده گفته است.
راغب می‌گوید: شریعت را به اعتبار طاعت و فرمانبری دین گویند و آن مانند ملّت و طریقه است لیکن انقیاد و طاعت در آن ملحوظ می‌باشد.
طبرسی در ذیل
آیه ۱۹
آل عمران می‌گوید: طاعت و انقیاد را دین گفته‌اند زیرا که طاعت برای جزاست (یعنی
خداوند به طاعت پاداش خواهد داد) قول طبرسی در وجه تسمیه از قول راغب بهتر است.
علی هذا شریعت را از آن جهت دین گفته‌اند که در آن طاعت و پاداش هست.
به مواردی از
دِین که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
مثلا در
آیه (قُلْ اِنَّنِی هَدانِی رَبِّی اِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ دِیناً قِیَماً مِلَّةَ اِبْراهِیمَ حَنِیفاً) (بگو:
پروردگارم مرا به راه راست هدايت كرده؛ آيينى استوار و ضامن سعادت دين و دنيا)؛ آيين
ابراهیم؛ كه ايمانى خالص داشت؛ و از
مشرکان نبود.)
ناگفته نماند این کلمه در قرآن مجید به معنی جزا و شریعت و طاعت آمده است و از آن ملّت نیز تعبیر شده است به شریعت اسلام دین و ملّت هر دو گفته شده است.
(... وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ اَبِیکُمْ اِبْراهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ ) (و در دين اسلام كارِ سنگين و سختى بر شما قرار نداد؛ از آيين پدرتان ابراهيم پيروى كنيد؛ خداوند شما را در كتاب‌هاى پيشين و در اين كتاب آسمانى «
مسلمان» ناميد.)
مثل
(مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ ) (مالک روز جزاست.)
در این آیه «دین» به معنی جزا آمده است.
(اَ اِذا مِتْنا وَ کُنَّا تُراباً وَ عِظاماً اَ اِنَّا لَمَدِینُونَ) (كه وقتى ما مُرديم و خاک و استخوانى پوشيده شديم، بار ديگر زنده مى‌شويم و جزا داده خواهيم شد؟!)
در این آیه «دین» به معنی جزا آمده است.
(فَلَوْ لا اِنْ کُنْتُمْ غَیْرَ مَدِینِینَ تَرْجِعُونَها اِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ) ( اگر با انتقال به سراى ديگر، هرگز در برابر اعمالتان جزا داده نمى‌شويد، پس آن روح را بازگردانيد اگر راست مى‌گوييد!)
در این آیه «دین» به معنی جزا آمده است.
(وَ اِنَّ عَلَیْکَ اللَّعْنَةَ اِلی یَوْمِ الدِّینِ) (و لعنت و دورى از رحمت حق تا روز
قیامت بر تو خواهد بود.)
(اِنَّما تُوعَدُونَ لَصادِقٌ وَ اِنَ الدِّینَ لَواقِعٌ) (و بى‌شک رستاخيز و جزاى اعمال واقع شدنى است!)
در این گونه موارد می‌توان دین را به معنی حساب نیز دانست و آن با جزا متقارب است.
مثل
(لا اِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ) (اكراهى در قبول دين، نيست. زيرا راه درست از راه انحرافى، روشن شده است.)
مواردی که دین به معنی قانون و شریعت است.
(هُوَ الَّذِی اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ) (او كسى است كه پيامبرش را با
هدایت و آيين حق فرستاد.)
مواردی که دین به معنی قانون و شریعت است.
مثل
(دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ) (در آن هنگام خدا را از روى خلوص عقيده مى‌خوانند)
مثل
(دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ) (خدا را با اخلاص مى‌خوانند و غير او را فراموش مى‌كنند.)
مثل
(دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ)(خدا را از روى خلوص عقيده مى‌خوانند)
در این جا آیه به معنی طاعت و بندگی آمده است.
(إني اُمِرْتُ اَنْ اَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّینَ) (من مأمورم كه خدا را پرستش كنم در حالى كه دينم را براى او خالص كرده باشم.)
دین در این‌گونه موارد به معنی
اطاعت و
بندگی است و
آیه اخیر در این معنی کاملا روشن است و کلمه اَعْبُدَ قرینه آن می‌باشد.
(دين در نزد خدا، اسلام است.)
منظور از
آیه چنان‌که گفته‌اند فقط دین اسلام نیست بلکه تمام ادیانی است که به وسیله
پیامبران عرضه شده یعنی همه ادیان یکی است و یک سخن گفته‌اند و آن تسلیم شدن به حق و خدا است و اختلاف مختصری که ادیان داشته‌اند در اثر اختلاف زمان و اختلاف رشد و استعداد
بشر است و گر نه همه
تسلیم به حق را گفته‌اند. فرق میان دین و شریعت در «
شرع» دیده شود.
«
یوسف نمی‌توانست در قانون پادشاه
مصر برادر خویش را بگیرد و پیش خود نگاه دارد.»
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دین»، ج۲، ص۳۸۰.
