• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دَمْع (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





دَمْع (به فتح دال و سکون میم) از واژگان قرآن کریم به معنای اشک چشم و جاری شدن اشک است.



دَمْع به معنای اشک چشم و جارى شدن اشک است. مصدر و اسم هر دو آمده است.


(تَرى‌ أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ‌ الدَّمْعِ‌ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ) (چشمان آنها را مى‌بينى كه از شوقِ حقيقتى كه دريافته‌اند اشک مى‌ريزد.)
(تَوَلَّوْا وَ أَعْيُنُهُمْ تَفِيضُ مِنَ‌ الدَّمْعِ‌) (از نزد تو بازگشتند در حالى كه چشمانشان از اندوه اشكبار بود.)
فيض به معنى امتلاء و پر شدن و نيز به معنى جريان پس از پر شدن آمده است. چنان‌كه در اقرب گفته. در مجمع ذيل آيه اوّل می‌گويد: «فَيْضُ الْعَيْنِ مِنَ‌ الدَّمْعِ‌» پر شدن آن است از اشک و در ذيل آية دوّم فرموده: فيض جارى شدن به سبب امتلا است.
على هذا اگر «تَفِيضُ» را در دو آيه به معنى پر شدن بگيريم معنى چنين می‌شود: «مى‌بينى چشمشان از اشک پر می‌شود.»
و اگر به معنى جريان باشد معنى آن است: «مى‌بينى چشمشان اشک مى‌ريزد.»
ولى ترجمه تحت اللفظى آن است كه «چشمشان از اشک جارى می‌شود.» ممكن است اين تركيب مجازى باشد مثل «فَاضَ الْوَادِي» و «جَرَى الْمِيزَابُ» كه به معنى آب از دره و آب از ناودان جارى شد است و اين تركيب قهرا براى مبالغه است گوئى چشم از كثرت اشک جارى است چنان‌كه بیضاوی‌ و زمخشری گفته است.
در کشّاف ذيل آيه اوّل می‌گويد: يعنى پر می‌شود از اشک تا جارى شود زيرا فيض پر شدن ظرف و ريختن از جوانب آن است و در ذيل آيه دوّم می‌گويد: من بيانيّه است اين مثل «تَفِيضُ‌ دَمْعاً» است و «مِنَ‌ الدَّمْعِ‌» تميز است و اين رساتر است از اين‌كه گفته شود: اشک جارى است زيرا گوئى چشم خودش اشک روان است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۳۵۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۱۸.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۳۲۶.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۱۸.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۲۳۴.    
۶. مائده/سوره۵، آیه۸۳.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۲۲.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۶، ص۸۲.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۶، ص۱۱۸.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۳۶۲.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۷، ص۱۵۰.    
۱۲. توبه/سوره۹، آیه۹۲.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۱.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۶۲.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۴۹۰.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۹۲.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۸۶.    
۱۸. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۴، ص۲۲۲.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۳۶۰.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۹۱.    
۲۱. بیضاوی، عبدالله بن عمر، تفسیر البیضاوی، ج۲، ص۳۵۷.    
۲۲. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج۱، ص۶۶۹.    
۲۳. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج۱، ص۶۶۹.    
۲۴. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج۲، ص۳۰۱.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دمع»، ج۲، ص۳۵۸.    






جعبه ابزار