• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دفع (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





دَفْع (به فتح دال و سکون فاء) از واژگان قرآن کریم به معنای دادن، كنار كردن و حمايت نمودن است.



دَفْع به معنای دادن، كنار كردن و حمايت نمودن است.
دفع چون با «الى» متعدى شود به معنى دادن است مثل‌ (فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ ...) (اموالشان را به آنها بدهيد....)
و چون با «عن» متعدى شود به معنى حمايت و يارى آيد نحو (إِنَّ اللَّهَ‌ يُدافِعُ‌ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا) «خدا از مؤمنين حتما دفاع و حمايت می‌كند.» ، مفاعله در آيه ظاهرا براى مبالغه است.
و چون به نفسه متعدى شود به معنى كنار و دور كردن آيد مثل‌ (ادْفَعْ‌ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ) سيّئة مفعول «ادفع» است يعنى «بدى را با طريق نيكو دفع كن.» و نحو (وَ لَوْ لا دَفْعُ‌ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ) (و اگر خداوند بعضى از مردم را به وسيله بعضى ديگر دفع نكند.)
اين سه مطلب از مفردات راغب و اقرب الموارد استفاده شده است.


(فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ‌ ... وَ لَوْ لا دَفْعُ‌ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَ لكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعالَمِينَ) (آنگاه به خواست خدا، آنها سپاه دشمن را به هزيمت وا داشتند؛ و داوود (نوجوان شجاعى كه در لشكر طالوت بود)، جالوت را كشت؛ ... و اگر خداوند، بعضى از مردم را به وسيله بعضى ديگر دفع نمى‌كرد، زمین را فساد فرا مى‌گرفت، ولى خداوند نسبت به جهانيان، لطف و احسان دارد.)
نظير اين آيه شريفه آيه ذيل است‌.
(وَ لَوْ لا دَفْعُ‌ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيراً وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ) (و اگر خداوند بعضى از مردم را به وسيله بعضى ديگر دفع نكند، ديرها، و معابد یهود و نصاری، و مساجدى كه نام خدا در آن بسيار برده مى‌شود، ويران مى‌گردد. و خداوند كسانى را كه يارىِ او كنند و از آيينش دفاع نمايند يارى مى‌كند؛ خداوند توانا و شكست‌ناپذير است.)
از هر دو آيه به خوبى روشن است كه اگر دست ستمكاران هميشه باز بود و خدا آنها را با نيكان و يا با بدان مثل خود از بين نمى‌برد و سر جاى خودشان نمى‌نشاند فساد عالم را ميگرفت و حتى آثار پيامبران از بين می‌رفت ولى با كودتاها و ترورها و جنگ‌ها ستمگران از بين می‌روند و نيكوكاران و يا ستمكاران ديگر جاى آنها را می‌گيرند و از كار آنها بیزارى می‌كنند و اين باعث بقاء جامعه‌ها می‌شود صدر هر دو آيه در باره يارى خداست نسبت به مؤمنان در مقابل کفّار، ولى مطلب هر دو آيه قاعده كلّى است.
صدر آيه دوّم و نيز آیه ۳۹ در سوره حج مطالعه شود.
توضيح آيه اخير در «بيع» گذشت.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۳۵۰.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۱۶.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۳۲۵.    
۴. نساء/سوره۴، آیه۶.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۷۷.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۱۷۲.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۲۷۵.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۶.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۲۹.    
۱۰. حج/سوره۲۲، آیه۳۸.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۸۳.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۴۲.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۳۸.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۱۹.    
۱۵. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۹۶.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۶۵.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۹۲.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۸۶.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۷۸.    
۲۰. حج/سوره۲۲، آیه۴۰.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۳۷.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۸۵.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۵۴۴.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۳۹.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۱۹.    
۲۶. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۱۶.    
۲۷. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۲۱۵.    
۲۸. بقره/سوره۲، آیه۲۵۱.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۱.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۹۳.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۴۴۴.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۲۰.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۹۰.    
۳۴. حج/سوره۲۲، آیه۴۰.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۳۷.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۸۵.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۵۴۴.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۳۹.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۱۹.    
۴۰. حج/سوره۲۲، آیه۳۹.    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۸۴.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۴۲.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۳۸.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۱۹.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دفع»، ج۲، ص۳۵۰.    






جعبه ابزار