• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دعوت علنی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مرحله دعوت علنی از سخت‌ترین و دشوارترین مراحل دعوت الهی پیامبر گرامی اسلام به شمار می‌آید. حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، با پشت سرگذاشتن مرحله تبلیغ پنهانی و فراهم آوردن زمینه‌های دعوت علنی، آشکارا به تبلیغ دین اسلام، همت گماشتند؛ ایشان سعی و کوشش بسیار مبذول داشته، سختی‌های بسیار، به جان خریدند، آزارها دیدند؛ اما مقاوم و استوار به راه‌شان، ادامه دادند، تا اینکه دین آسمانی‌اش رفته رفته همه جا را فرا گرفت.


رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دعوت علنی خود را در مرحله اول با نزول آیه «و انذر عشیرتک الاقربین»،
[۱] شعراء/سوره۲۶، آیه۲۱۴.    
با دعوت از خویشاوندان خود آغاز کردند.
[۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۴.    
[۳] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۷.    
این کار بسیار سخت و دشوار بود؛ چرا که سران قریش به آسانی حاضر نمی‌شدند، دست از بت‌پرستی بردارند و به نبوت حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اقرار کنند. پس به امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) دستور دادند تا غذایی فراهم کنند؛ سپس بزرگان بنی‌هاشم و بنی‌عبدالمطلب را دعوت کردند. در این جلسه حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) امر پروردگارش درباره انذار خویشان خود را اعلام کردند و به آنان فرمودند که «هر که با ایشان بیعت کند برادر و وصی و وزیر ایشان خواهد بود»؛ اما جز علی (علیه‌السّلام) کسی به این خواسته حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جواب مثبت نداد.
[۴] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۲- ۶۳.    
[۵] بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۲، ص۱۷۹ – ۱۸۰.    
[۶] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۰.    
[۷] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۵۱-۵۲.    
[۸] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۵ – ۱۴۶.    
بعد از آن که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نزدیکانش را انذار کرد، امر نبوتش بیش از پیش در مکه منتشر شد.

روایت شده پس از نزول این آیه شریفه و انذار نزدیکان، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بر بالای کوه صفا ایستادند و فریاد زدند: «یا صباحاه» (خبر مهم)؛ قریشیان در اطرافشان جمع شدند و گفتند تو را چه شده است، فرمود: «اگر به شما خبر دهم که دشمنی امشب یا فردا صبح به شما حمله می‌کند، مرا تصدیق می‌کنید؟» گفتند: «بله» فرمود: «من ترساننده شما از عذابی دردناک هستم».
[۹] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۶.    
[۱۰] بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۲، ص۱۸۱.    
[۱۱] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۲۱.    
[۱۲] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۰.    
[۱۳] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۵۱.    
سپس ادامه داد و فرمودند: «ای مردم؛ رهبر و پیشرو به اهلش دروغ نمی‌گوید، قسم به خدایی که هیچ پروردگاری جز او نیست، من رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به سوی شما به طور خاص و به سوی تمام مردم به طور عام هستم به خدا قسم که شما می‌میرید چنان که می‌خوابید و بعد از مرگ برانگیخته می‌شوید چنان که از خواب بیدار می‌شوید و محاسبه می‌شوید چنان که عمل می‌کنید و در مقابل کارهای نیک پاداش داده می‌شوید و در مقابل کارهای زشت عذاب داده می‌شوید و بهشت و جهنم ابدی هستند و شما اولین کسانی هستید که انذار شده‌اید.»
[۱۴] ابن شهرآشوب، محمد، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۴۴.    


بعد از گذشت مدتی، با نزول آیه: «فاصدع بما تؤمر و اعرض عن المشرکین انا کفیناک المستهزءین»
[۱۵] حجر/سوره۱۵، آیه۹۴- ۹۵.    
رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، مرحله‌ای دیگر از دعوت علنی را به مرحله اجرا درآوردند. با آشکار شدن دعوت الهی رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، تمام مردم درباره دعوت آن حضرت صحبت می‌کردند و این امر بر کسی از اهل مکه مخفی نمانده بود. حتی اخبار آن به خارج مکه نیز سرایت کرده بود.
[۱۶] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۶۹-۱۷۰.    
با این حال در ابتدا با مخالفت‌های چندانی از سوی قریش روبرو نگردید.
[۱۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۴.    
[۱۸] ذهبی، شمس الدین، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، ج۱، ص۱۴۸.    


ابن‌اسحاق نقل می‌کند که «هنگامی که رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شروع به دعوت مردم به اسلام کرد و امرالهی را آشکار نمود، قومش او را از خود طرد نکردند و به مقابله با او بر نخاستند تا اینکه بت‌پرستی را عیب دانست (و نیاکانشان را مذمت کرد و خبر داد که آنان در آتشند) مشرکان این کار را منکری بزرگ برای خویش بر شمردند و به طور جمعی به مخالفت و دشمنی با او برخاستند»، آشفتگی و اعتراض مردم مکه به این دلیل بود که فهمیده بودند که معنای حقیقی ایمان چیزی نیست، جز نفی همه خدایان دروغین و ایمان به پروردگاری قادر و بی‌همتا، یعنی نفی آن سیادت و بزرگی‌ای که به شیوه آیین و دین جاهلی به دست آورده بودند، یعنی سلب تمام اختیارات جاهلی و پذیرش فرمانبرداری کامل از خدا و رسولش. از این رو با تمام توان، به اذیت و آزار ایشان و دیگر مسلمانان پرداختند.
[۱۹] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۸.    
[۲۰] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۶.    
[۲۱] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۱۶.    
[۲۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۷۱.    
[۲۳] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴.    
[۲۴] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۱.    
حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با وجود همه این مخالفت‌ها با نرمی و مدارا به طرح دعوت و عرضه اصولی که به آن دعوت می‌کرد، می‌پرداختند.
[۲۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۷۱.    


بزرگان قریش، چون دیدند که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از دعوت خویش دست بر نمی‌دارد، ابتدا، نزد ابوطالب رفته، جهت حل و فصل مسالمت‌آمیز مساله، با ابوطالب به گفتگو پرداختند؛
[۲۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۷۱.    
[۲۷] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۸.    
آنان گفتند: «ای ابوطالب برادرزاده‌ات خدایان ما را ناسزا می‌گوید و بر دین ما عیب می‌گیرد و عقول ما را سبک می‌شمارد و پدران ما را گمراه می‌داند؛ یا وی را از این کار برحذر دار یا او را به ما واگذار.»
[۲۸] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۸.    
[۲۹] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴.    
[۳۰] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۱.    
[۳۱] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۳.    
[۳۲] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۶۳.    
[۳۳] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۷ – ۱۴۸.    
ابوطالب در پایان این دیدار، با خوشرویی و ملاطفت آنها را راضی و سپس روانه کرد.
[۳۴] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص ۱۴۸.    
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همچنان به کار تبلیغ و انجام رسالت خویش مشغول بود تا اینکه رفته رفته بار دیگر کار مخالفت قریش با آن حضرت، بالا گرفت.
[۳۵] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۱.    
سران قریش راهی نیافتند جز آنکه دوباره نزد ابوطالب رفته، با او گفتگو کنند. این بار آنها با شدت بیشتری از او خواستند تا مانع فعالیت‌های حضرت شود.
[۳۶] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۱.    
[۳۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۵.    
[۳۸] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۴.    
[۳۹] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۵۴.    
حتی سعی کردند به وسیله تطمیع حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، با مال و املاک و...، ایشان را از ادامه دعوتش، منصرف کنند؛
[۴۰] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۷.    
[۴۱] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴.    
[۴۲] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۱.    


۵.۱ - جواب پیامبر به سران قریش

اما حضرت، در جواب گروه قریش فرمودند: «به خدا قسم اگر خورشید را در دست راست من و ماه را در دست چپ من قرار دهند از دعوت خویش دست بر ندارم و از پای نخواهم نشست تا خدا دین مرا رواج دهد یا جان بر سر آن گذارم.»
[۴۳] بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۲، ص۱۸۷.    
[۴۴] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۷.    
[۴۵] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۰.    
[۴۶] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۲.    
[۴۷] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۵۶.    
[۴۸] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۵۴.    


جواب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سران کفر را از پذیرفته شدن هر گونه پیشنهادی، مایوس کرد از این زمان به بعد قریش که در تمام برخورد‌های خود تا حدودی احترام پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را حفظ کرده و متانت خود را از دست نداده بودند، تصمیم گرفتند به هر قیمتی که شده از نفوذ آیین او جلوگیری کنند. پس در مخالفت با رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هم‌ قسم شدند و تصمیم گرفتند که فرزندان و افراد قبیله خویش را از مسلمانی برگردانند.
[۴۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۷.    
[۵۰] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۳.    
آنان قبایل خود را ملزم کردند که در قبیله خود جستجو کنند و هر کس را که به دین اسلام در آمده، بیازارند.
[۵۱] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۳.    
قریشیان عده‌ای جاهل و نادان و اوباش را تحریک کرده بودند تا در صدد تکذیب و آزار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برآیند و خود نیز او را به شاعری و جادوگری و دیوانگی متهم ساختند.
[۵۲] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۸۷.    
کار بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و کسانی که ایمان آورده بودند سخت شد.
[۵۳] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۳.    
[۵۴] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۹.    
[۵۵] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۷۴.    
[۵۶] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۸.    
مشرکان چون قادر به اذیت کردن مسلمانانی که از حمایت عشیره خود برخوردار بودند، نبودند پس به سخت‌ترین وجهی به آزار و اذیت ضعفای مسلمانان پرداختند
[۵۷] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴.    
[۵۸] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۲۰۹.    
[۵۹] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۶.    
[۶۰] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۵۶.    
و انواع شکنجه‌ها را نسبت به آنان روا می‌داشتند، برخی را می‌زدند، گروهی را به گرسنگی می‌آزردند و جمعی را برهنه بر روی ریگ‌های داغ و تفتیده مکه می‌خواباندند.
[۶۱] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۲۰۹.    
[۶۲] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۶.    
[۶۳] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۷۴.    

قریشیان که با استهزاء و آزار و ارعاب، سعی در جلوگیری از ادامه کار حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کرده بودند،
[۶۴] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۰.    
با مرگ ابوطالب به این آزارها و شکنجه‌ها شدت بخشیدند تا حدی که عده‌ای از مسلمانان مجبور شدند به حبشه هجرت کنند. حضرت نیز با فراهم شدن مقدمات سفر، به مدینه هجرت کردند.

به نقلی پنج نفر از قریشیان، به نامهای ولید بن مغیره مخزومی، عاص بن وائل سهمی، اسود بن عبد یغوث زهری، اسود بن مطلب و حارث بن طلاطله ثقفی، بیش از همه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را مورد تمسخر قرار می‌دادند
[۶۵] صدوق، محمد بن علی، خصال، ص۲۷۹.    
[۶۶] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴.    
[۶۷] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، ص۱۵۷.    
[۶۸] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۵.    
و به نقلی دیگر، استهزاء کنندگان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هفده نفر بر شمرده شدند که همگی به شدیدترین وجهی به هلاکت رسیدند.
[۶۹] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، ص۱۵۶.
[۷۰] ابن شهرآشوب، محمد، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۵۸.    


۷.۱ - دشمنی ولید بن مغیره

ولید بن مغیره از سرسخت‌ترین این دشمنان بود. گروهی از قریش نزد او که مردی مسن و باتجربه بود و در مراسم حج شرکت کرده بود، جمع شدند. او به آنها گفت: «ای جماعت قریش موسم حج فرا رسیده و گروه‌های عرب به زودی به مکه روی می‌آورند آنها مساله دعوت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را شنیده‌اند، پس نظر واحدی را اتخاذ کنید و متفاوت صحبت نکنید که باعث تکذیب همدیگر شوید و قول همدیگر را رد کنید.»
[۷۱] ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۵۰.    
[۷۲] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۴.    
[۷۳] ذهبی، شمس الدین، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، ج۱، ص۱۵۵.    
گفتند: «چه بگوییم» گفت: «بهترین حرفی که می‌توانید، بگویید این است که او را افسونگر بخوانید که سخنان سحر انگیز آورده است.»
[۷۴] ذهبی، شمس الدین، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، ج۱، ص۱۵۶.    
قریش از نزد ولید بیرون رفته سر راه کاروانیان نشسته به هر که برخورد می‌کردند او را از تماس گرفتن با رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برحذر داشته و از سحر و جادوی آن حضرت بیمناکش می‌ساختند.
[۷۵] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۵.    

گویا این اختلاف آراء و اقوال بین کفار قریش در مورد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، در موسم اول حج صورت گرفته بود و ولید بن مغیره سعی داشته این اختلاف را از بین برده و گفته‌هایشان را علیه رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، در یک جهت متمرکز کند.

۷.۲ - دشمنی ابولهب

ابولهب نیز از دیگر دشمنانی بود که حضرت را به شدت آزرده خاطر می‌ساخت، او ضمن ریختن خار و خاشاک و احشای حیوانات بر سر و روی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، مانع از انجام تبلیغ از سوی حضرت می‌شد او به دنبال حضرت می‌رفت و فریاد می‌زد: «ای مردم، این مرد شما را از دین خود و دین پدرانتان نفریبد.»
[۷۶] بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۲، ص۱۸۵.    


۱. ↑ شعراء/سوره۲۶، آیه۲۱۴.    
۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۴.    
۳. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۷.    
۴. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۲- ۶۳.    
۵. ↑ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۲، ص۱۷۹ – ۱۸۰.    
۶. ↑ ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۰.    
۷. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۵۱-۵۲.    
۸. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۵ – ۱۴۶.    
۹. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۶.    
۱۰. ↑ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۲، ص۱۸۱.    
۱۱. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۲۱.    
۱۲. ↑ ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۰.    
۱۳. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۵۱.    
۱۴. ↑ ابن شهرآشوب، محمد، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۴۴.    
۱۵. ↑ حجر/سوره۱۵، آیه۹۴- ۹۵.    
۱۶. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۶۹-۱۷۰.    
۱۷. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۴.    
۱۸. ↑ ذهبی، شمس الدین، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، ج۱، ص۱۴۸.    
۱۹. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۸.    
۲۰. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۶.    
۲۱. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۱۶.    
۲۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۷۱.    
۲۳. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴.    
۲۴. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۱.    
۲۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۷۱.    
۲۶. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۷۱.    
۲۷. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۸.    
۲۸. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۸.    
۲۹. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴.    
۳۰. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۱.    
۳۱. ↑ ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۳.    
۳۲. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۶۳.    
۳۳. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۷ – ۱۴۸.    
۳۴. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص ۱۴۸.    
۳۵. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۱.    
۳۶. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۱.    
۳۷. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۵.    
۳۸. ↑ ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۴.    
۳۹. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۵۴.    
۴۰. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۷.    
۴۱. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴.    
۴۲. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۱.    
۴۳. ↑ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۲، ص۱۸۷.    
۴۴. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۷.    
۴۵. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۰.    
۴۶. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۲.    
۴۷. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۵۶.    
۴۸. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۵۴.    
۴۹. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۷.    
۵۰. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۳.    
۵۱. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۳.    
۵۲. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۸۷.    
۵۳. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۳.    
۵۴. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۹.    
۵۵. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۷۴.    
۵۶. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۸.    
۵۷. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴.    
۵۸. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۲۰۹.    
۵۹. ↑ ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۶.    
۶۰. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۵۶.    
۶۱. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۲۰۹.    
۶۲. ↑ ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۶.    
۶۳. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۷۴.    
۶۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۰.    
۶۵. ↑ صدوق، محمد بن علی، خصال، ص۲۷۹.    
۶۶. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴.    
۶۷. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، ص۱۵۷.    
۶۸. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۴۵.    
۶۹. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، ص۱۵۶.
۷۰. ↑ ابن شهرآشوب، محمد، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۵۸.    
۷۱. ↑ ابن اسحاق، محمد، السیرة النبویه، ص۱۵۰.    
۷۲. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۴.    
۷۳. ↑ ذهبی، شمس الدین، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، ج۱، ص۱۵۵.    
۷۴. ↑ ذهبی، شمس الدین، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، ج۱، ص۱۵۶.    
۷۵. ↑ ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۷۵.    
۷۶. ↑ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۲، ص۱۸۵.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «دعوت علنی»، تاریخ بازیابی ۹۵/۶/۱۳.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | دعوت | دعوت به اسلام | سیره سیاسی پیامبر | مقالات پژوهه
جعبه ابزار