• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خَنَق (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خَنَق (به فتح خاء و نون) از واژگان نهج البلاغه به معنای فشردن گلوی شخص برای مردن است و خِناق (به کسر خاء) چیزی است که با آن خفه می کنند مانند ریسمان. امام علی (علیه‌السّلام) در مقام موعظه به لشکریان و در نامه‌ای به عقیل و... از این ماده استفاده کرده است. از این واژه و مشتقات آن چهار مورد در نهج البلاغه آمده است.



خَنَق به معنای فشردن گلوی شخص برای مردن (خفه کردن) است. «خنقه خنقا: عصر حلقه‌ حتی یموت» خِناق - به کسر اول- چیزی که با آن خفه کنند مانند ریسمان و غیره و نیز به معنی حلق آید: «اخذ ب خناقه‌ای حلقه»


امام (علیه‌السّلام) در مقام موعظه فرموده: «وَ تَنَفَّسُوا قَبْلَ ضيقِ الْخِناقِ وَ انْقادُوا قَبْلَ عُنْفِ السِّياقِ» «نفس بکشید پیش از تنگ شدن حلق، و اطاعت خدا کنید پیش از سوق دادن به طرف مرگ با شدّت» (شرح‌های خطبه: ) لفظ خناق به این معنی دو دفعه نیز در خطبه ۸۲ آمده است.
در نامه خویش به برادرش عقیل درباره فرار دشمن می‌نویسد: «فَما كانَ إِلاّ كَمَوْقِفِ ساعَة حَتّى نَجا جَريضاً بَعْدَما أُخِذَ مِنْهُ بِالْـمُخَنَّقِ وَ لَمْ يَبْقَ مِنْهُ غَيْرُ الرَّمَقِ» مخننّق بر وزن معطّل به معنی حلق است «جریض»‌ اندوهناک را گویند. یعنی: «یک ساعت نشد که‌ اندوهگین فرار کرد پس از آنکه از حلقش گرفته شد و جز رمقی در او نماند.» (شرح‌های نامه: )


از این ماده چهار مورد در «نهج» آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۶۵-۳۶۶.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۱۶۰.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۱۱۳.    
۴. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۱۵۹.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۱۱۴.    
۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۱۷۹، خطبه۸۹.    
۷. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۵۸، خطبه۸۸.    
۸. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۲۳، خطبه۹۰.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۷۷، خطبه۹۰.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۶۳-۶۶۴.    
۱۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۷۷.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۶۵۱.    
۱۳. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۸۱.    
۱۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۹۶.    
۱۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۱۵۲، خطبه۸۲.    
۱۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۱۶۳، خطبه۸۲.    
۱۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۶۶۱، نامه۳۶.    
۱۸. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۶۸، نامه۳۶.    
۱۹. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۰۹، نامه۳۶.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۳۹، نامه۳۶.    
۲۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۲۴.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۰، ص۶۲.    
۲۳. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۵۹.    
۲۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۱۵۰.    
۲۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۱۷۹، خطبه۸۹.    
۲۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۶۶۱، نامه۳۶.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خنق»، ج۱، ص۳۶۵-۳۶۶.    






جعبه ابزار