خَمْر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَمْر: (یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ)«خَمْر» در لغت، در اصل، به گفته «
راغب» به معنای پوشانیدن چیزی است و لذا به چیزی که با آن می‌پوشانند «خِمار» گفته می‌شود.
هر چند «خِمار» معمولًا به چیزی گفته می‌شود که
زن سر خود را با آن می‌پوشاند.
در «
معجم مقاییس اللغه» برای «خمر» یک ریشه ذکر کرده که دلالت بر پوشاندن، اختلاط و
آمیزش در پنهانی می‌کند
و از آنجا که شراب
عقل انسان را می‌پوشاند به آن خمر گفته شده؛ زیرا سبب
مستی است و مستی پرده‌ای بر روی عقل می‌افکند و نمی‌گذارد انسان خوب و بد را تشخیص دهد.
«خَمْر» در اصطلاح
شرع، به معنای شراب انگور نیست، بلکه به معنای هر مایع مست کننده است،
خواه از
انگور گرفته شده باشد و یا از
کشمش، یا
خرما و یا هر چیز دیگر، هر چند در لغت برای هر یک از انواع مشروبات الکلی اسمی قرار داده شده است.
(يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَآ أَكْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذَلِكَ يُبيِّنُ اللّهُ لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ) (درباره شراب و
قمار از تو سؤال مى‌كنند، بگو: «در آن دو
گناه و زيان بزرگى است؛ و منافعى از نظر مادى براى مردم در بردارد؛ ولى گناه آنها از نفعشان بيشتر است.» و از تو مى‌پرسند: «چه چيز
انفاق كنند؟» بگو: «از مازاد نيازمندى خود.» اينچنين
خداوند آيات را براى شما روشن مى‌سازد؛ شايد بينديشيد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه (خمر) بطوری که از لغت استفاده می‌شود به معنای هر مایع مست کننده است، مایعی که اصلا به این منظور درستش می‌کنند، و اصل در معنایش ستر (پوشیدن) است، و اگر مسکر را خمر و پوشاننده خواندند، بدین‌جهت است که عقل را می‌پوشاند، و نمی‌گذارد میان خوب و بد و
خیر و
شر را تمیز دهد، روپوش را هم که زنان با آن سر خود را می‌پوشانند از همین جهت
خمار می‌گویند، و نیز می‌گویند (خمرت الاناء) یعنی من روی ظرف را پوشاندم، و نیز اگر می‌گویند (اخمرت العجین) معنایش این است که من مایه خمیر را داخل خمیر کردم، و اگر مایه را خمیر گفته‌اند، به این جهت است که قبلا خمیر می‌شود، و رویش را می‌پوشانند. و خمر به معنای مسکر در عرب تنها در شراب انگور و خرما و
جو استعمال می‌شده چون غیر این چند قسم مسکری نمی‌شناختند و بعدها مردم به تدریج اقسام آن را زیاد کردند که هم از جهت نوع بسیار شد، و هم از حیث درجه سکرش انواع مختلفی پیدا کرد، و به هر حال همه انواعش خمر است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «خَمْر»، ص۲۱۴.
