خَمَص (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَمَص (به فتح خاء و میم) از
واژگان قرآن کریم به معنای گرسنگی است.
خَمَص به معنای گرسنگى است.
(فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ) «هر كه در گرسنگى، مضطرّ به خوردن ميته و غيره شود در حالی كه به گناه بى ميل است خدا آمرزنده و مهربان است.»
ناگفته نماند: اصل خمص فرو رفتن و لاغرى
شکم از گرسنگى و كاستن ورم زخم و نظير آن است. گرسنگى را از آن مخمصه گويند كه سبب لاغرى شكم و فرو رفتن آن می‌شود.
راغب مخمصه را گرسنگى كه باعث لاغرى شكم می‌شود گفته است.
ايضا در
النهایه اخمص قدم آن قسمت از باطن پا است كه به زمين نمی‌رسد در اثر فرو رفتگى.
در
نهج البلاغه خطبه ۱۲۰ درباره
مؤمنان فرموده:
«مُرْهُ الْعُيُونِ مِنَ الْبُكَاءِ خُمْصُ الْبُطُونِ مِنَ الصِّيَامِ.» مره و خمص بر وزن عنق جمع أمره و أخمص است. يعنى «آزرده چشم‌اند از
گریه و شكم لاغراند از
روزه.» و در وصف
حضرت رسول (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) در
خطبه ۱۵۹ فرموده:
«خَرَجَ مِنَ الدُّنْيَا خَمِيصاً.» «از
دنیا شكم خالى بيرون رفت.»
كلمه مخمصه فقط دو بار در قرآن مجيد آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «خمص»، ج۲، ص۳۰۷.
