• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خَرْق (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خَرْق (به فتح خاء) از واژگان قرآن کریم به معنی شكافتن است.



خَرَقَ‌ به معنایی شكافتن است.
قاموس پاره كردن و شكافتن و غيره گفته است.
در مجمع شكافتن آمده است.


به مواردی از خَرْق که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - خَرَقَها (آیه ۷۱ سوره کهف)

(حَتَّى إِذا رَكِبا فِي السَّفِينَةِ خَرَقَها قالَ أَ خَرَقْتَها لِتُغْرِقَ أَهْلَها.)
«تا وقتی‌كه در كشتى سوار شدند كشتى را بشكست موسی گفت: كشتى را شكافتى تا اهل آن را غرق كنى؟!!»


۲.۲ - خَرَقُوا (آیه ۱۰۰ سوره انعام)

(وَ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكاءَ الْجِنَّ وَ خَلَقَهُمْ وَ خَرَقُوا لَهُ بَنِينَ وَ بَناتٍ بِغَيْرِ عِلْمٍ‌)
«جنّ را شريكان خدا قرار دادند حال آن‌كه جنّ را خدا آفريده است و به دروغ بى آن‌كه بدانند براى خدا پسران و دختران ساختند.»
خرق به معنى دروغ ساختن و افتراء نيز آمده است.
در قاموس هست: «خرق الكذب: صنعه.»
در معنى خرق قيد فساد لازم نيست چنان‌كه راغب گفته است. بلكه اعمّ است زيرا در آيه اوّل‌ «خَرَقَها» كه حكايت عمل آن عالم است از روى فساد نبود بلكه‌ «أَ خَرَقْتَها» كه كلام موسى است توأم با فساد است زيرا موسى چنان فهميد.


۲.۳ - تَخْرِقَ‌ (آیه ۳۷ سوره اسراء)

(وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّكَ لَنْ‌ تَخْرِقَ‌ الْأَرْضَ‌)
«در زمين با تکبر راه مرو، هرگز زمين را نتوانى شكافت.»



برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۳.۱ - خَرَقَ - خطبه ۱۰۷ (درباره علم خدا)

امام علی (علیه‌السلام) درباره علم خدا فرموده:
«خَرَقَ عِلْمُهُ بَاطِنَ غَيْبِ السُّتُرَاتِ.»
«يعنى علم خدا باطن پوشيده‌ها را شكافته است.»
پيدا است كه در اين‌جا و امثال آن قيد بدون رويّه و قيد فساد جارى نيست.


۳.۲ - خَرَقَ - خطبه ۱۰۸ (زوال عقل)

حضرت در مورد زوال عقل می‌فرماید:
«خَرَقَتِ‌ الشَّهَوَاتُ عَقْلَهُ. »
(خواسته‌هاى دل، عقلش را نابود ساخته است.)
قيد فساد و بى تدبّرى جارى است.


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۲۳۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دار القلم، ص-۲۷۹-۲۸۰.    
۳. طریحی نجفی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۱۵۳.    
۴. فیروز آبادی، مجد‌الدین، قاموس المحیط، ج۳، ص۲۲۵.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۲۵۰.    
۶. کهف/سوره۱۸، آیه۷۱.    
۷. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقرموسوی، ج۱۳، ص۴۷۷.    
۸. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۳۴۴.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۰۵.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۳۶۹.    
۱۱. انعام/سوره۶، آیه۱۰۰.    
۱۲. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقرموسوی، ج۷، ص۴۰۲-۴۰۳.    
۱۳. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص-۲۹۰-۲۹۱.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۰۷-۲۰۸.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۱۲۵-۱۲۶.    
۱۶. فیروز آبادی، مجد‌الدین، قاموس المحیط، ج۳، ص۲۲۵.    
۱۷. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دار القلم، ص۲۷۹.    
۱۸. اسراء/سوره۱۷، آیه۳۷.    
۱۹. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقرموسوی، ج۱۳، ص۱۳۲.    
۲۰. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۹۶.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۳۶-۱۳۷.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۲۵۱-۲۵۲.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۴۰، خطبه ۱۰۷.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۲۰۶، خطبه ۱۰۶.    
۲۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۵۵، خطبه ۱۰۸.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۲۹، خطبه ۱۰۸.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۸.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۰.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۵۱۲.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۸۲.    
۳۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۸۱.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۴۶، خطبه ۱۰۸.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۲۱۱، خطبه ۱۰۷.    
۳۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۶۰، خطبه ۱۰۹.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۳۵، خطبه ۱۰۹.    
۳۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۰۴.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۰۹.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۴، ص۵۷۵.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۳۳۲.    
۴۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۰۷.    



قرشی بنابی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «خرق»، ج۲، ص۲۳۸.    






جعبه ابزار