خَرْدَل (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَرْدَل (به فتح خاء و سکون راء و فتح دال) از
واژگان قرآن کریم، علف و گیاهی است كه تخم‌هاى سياه و بسيار ريز دارد. اين كلمه در
قرآن دو بار به كار رفته است.
خَرْدَل علف و گیاهی است كه تخم‌هاى سياه و بسيار ريز دارد. در
المنجد گويد: «نبات له حبّ صغير جدّا اسود»
اقرب الموارد آن را خود دانه گفته است.
خردل هم
فارسی است و هم
عربی چنان‌كه
اقرب تصريح می‌كند و خردل فارسى تخمى مخصوص و تخم تره تيزک است در
برهان قاطع زير كلمه
سپندان گويد: خردل فارسى است و آن تخمى است دوایى و تخم تره تيزک را نيز گفته‌اند و به عربى
حبّ الرشاد خوانند.
(يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ) (پسرم اگر به اندازه سنگينى دانه خردلى كار نيک يا بد باشد، و در دل سنگى يا در گوشه‌اى از آسمان‌ها و زمين قرار گيرد،
خداوند آن را در
قیامت براى حساب مى‌آورد خداوند از
اسرار دقيق با‌خبر و آگاه است.)
(وَ نَضَعُ الْمَوازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيامَةِ ... وَ إِنْ كانَ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنا بِها وَ كَفى بِنا حاسِبِينَ) «براى روز قيامت ميزان‌هاى عدل را مى‌نهيم
عمل هر چند هم‌وزن دانه خردلى باشد آن را می‌آوريم كفايت كند بر حسابگرى ما.»
در هر دو آیه منظور نشان دادن كوچكى عمل است. غرض آن است كه عمل خوب و بد آدمى هر چند به اندازه دانه خردل باشد از علم خدا مستور نيست و مورد
ثواب و
عقاب است.
اين كلمه در قرآن دو بار به كار رفته است.
•
قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «خردل»، ج۲، ص۲۳۵-۲۳۶.
