خدمه کاروان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خدمه کاروان به خدمتگزاران کاروانهای
حج می گویند و از آب در باب
صلات و
حج سخن گفته اند .
به خدمتگزاران و کارگزاران کاروانهاى
حج ، خدمه کاروان می گویند .
از آن در باب
صلات و
حج سخن گفته‌اند.
نماز خدمه کاروان از جهت
قصر و
اتمام ، حکم
نماز حمله دار را دارد.
خدمه کاروان که به
مکه برده مى‌شوند در صورتى که سایر شرایط
استطاعت را داشته باشند و قبلًا نیز
حج واجب انجام نداده باشند،
مستطیع‌اند و باید
حَجة الاسلام به جا آورند. در غیر این صورت بین به جا آوردن
حج تمتعِ استحبابى یا
عمرۀ مفرده و یا
حج افراد مخیرند.
کسانى که از اول مى‌دانند بعضى اعمال
حج را از روى
عذر نمى‌توانند به جا آورند، مانند بعضى خدمه کاروان که ناگزیر از همراهى معذورانند و درنتیجه امکان درک
وقوف اختیاری مشعر براى آنان وجود ندارد، نمى‌توانند در به جا آوردن
حج اجیر گردند و اگر قبل از استخدام
اجیر شده باشند، درک
وقوف اختیاری بر آنان
واجب است.
آیا خدمتگزارى که مى‌داند بعد از ورود به
مکه و قبل از به جا آوردن اعمال
حج، براى انجام دادن بعضى کارها از
مکه خارج مى‌شود، مى‌تواند براى عمرۀ تمتع
مُحرم شود؟
بعضى قائل به عدم
جواز شده و گفته‌اند: چنین فردى باید با
احرام عمرۀ مفرده وارد
مکه شود و آخرین بار که دیگر تصمیم بر خروج از
مکه را ندارد به
عمرۀ تمتع محرم شود.
برخى دیگر، تنها در فرضى که خروج و ورودش به
مکه در همان ماهى باشد که براى
عمرۀ تمتع محرم شده است، قائل به
جواز شده‌اند.
۱- اگر کسی دفعه اول به‌صورت
خدمه، حج به جا آورده و در دفعه دوم دوباره به ماموریت خدمه عازم مکه معظمه است، می‌تواند به‌عنوان پدر یا مادر که فوت شده‌اند نیابت نماید و «مانع ندارد و حج از
منوبٌ عنه کافی است، مگر آنکه سال اول،
مستطیع نبوده و امسال مستطیع باشد.»
پس هر شخصی که
حج واجب خود را انجام داده و از طرف سازمان حج و زیارت به‌عنوان مثلاً نظارت بر اوضاع کاروان، به مکه معظمه سفر می‌نماید، می‌تواند از طرف میت
نیابت قبول کند و این کار «مانع ندارد و موجب برائت ذمه میت می‌شود.»
۲- بعضی از کارکنان کاروان تا
صبح در
مشعر نمی‌مانند، به‌حساب آنکه باید در منی وسایل پذیرایی حجاج را فراهم نمایند، حج خود این‌ها «اگر به نحوی است که
عذر محسوب است، اشکال ندارد.»
اما اگر به نیابت آمده‌اند و به‌ناچار باید
نیمه‌شب از مشعر برای انجام کارهای لازم در
منی یا همراه
ضعفا به منی بروند، این اشخاص «باتوجه‌به اینکه از معذورین هستند و نمی‌توانند
وقوف اختیاری در مشعر را درک کنند نیابت آنان صحیح نیست، و اگر قبل از استخدام
اجیر شده‌اند باید حج را به جا آورند و وقوف اختیاری را درک نمایند.»
۳- افرادی در کاروان حج استخدام می‌شوند برای تمشیت کارها و روی ضرورت چند بار باید از جدّه بروند مکه معظمه و برگردند به جدّه، این افراد «اگر عمره تمتع به‌جا آورده باشند حقّ ندارند خارج شوند مگر آنکه برای حج
محرم شوند و اگر
عمره مفرده به‌جا آورده باشند خروج بدون احرام مانع ندارد و بنابر احتیاط هر بار خارج شدند برای دخول مکه از محل احرام برای عمره مفرده محرم شوند و وارد شوند و عمره مفرده به‌جا آورند و عمره تمتع را وقتی اتیان کنند که بعد از آن از مکه خارج نشوند.»
به‌عبارت‌دیگر خدمه کاروان حج که قبلاً - برای تهیه وسایل - وارد مکه می‌شوند، می‌توانند عمره مفرده به‌جا بیاورند و بعداً با حجاج، از
جحفه یا
مسجد شجره احرام ببندند. این کار آنان «اشکال ندارد»
ولی نمی‌توانند از میقات عبور کرده و در
مسجد تنعیم - به نیت عمره مفرده - محرم شوند و بعد از اعمال عمره، به جدّه و یا به مدینه بروند و دوباره برای اعمال حج و عمره تمتع، از میقاتگاه (مسجد شجره یا جحفه) محرم شوند، زیرا «اگر از خارج می‌خواهند به
مکه بروند، برای عمره مفرده باید به یکی از
مواقیت بروند و از
ادنی الحل نمی‌توانند محرم شوند و بعد از انجام عمره مفرده می‌توانند از مکه خارج شوند و بعد، عمره و حج تمتع را انجام دهند.»
خلاصه اینکه مستخدمین کاروان که برای کرایه منزل زودتر به مکه معظمه می‌روند و بعد برمی‌گردند با حجاج می‌روند برای
عمره مفرده «باید از میقات
محرم شوند. و اگر
عمره تمتع به‌جا آورند، نمی‌توانند از
مکه خارج شوند، مگر در صورت حاجت محرماً به
احرام حج.»
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص ۴۳۷ •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
