خبیثات و خبیثون (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَبِيثات و
خَبِيثُون:
(اَلْخَبِيثٰاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ اَلْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثٰاتِ وَ اَلطَّيِّبٰاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَ اَلطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبٰاتِ)خَبِيثات و
خَبِيثُون: «خبیثات» و «خبیثون» اشاره به زنان و
مردان آلوده دامان است، به عکس «طیّبات» و «طیّبون» که به زنان و
مردان پاک‌دامن اشاره می‌کند و ظاهرا منظور از آیه همین است، زیرا قرائنی در دست است که معنی اخیر را تایید می‌کند، به‌علاوه اگر سیاق
آیات و روایاتی را که در تفسیر آن آمده در نظر بگیریم محدود بودن مفهوم آیه به معنی فوق (جنبه‌های
عفت و ناموسی) صحیح‌تر به نظر می‌رسد، در حالی که از بعضی از روایات استفاده می‌شود که
خبیث و
طیّب در این جا معنی وسیعی دارد و مفهوم آن منحصر به آلودگی و پاکی جنسی نیست روی این نظر بعید به نظر نمی‌رسد که مفهوم ذکر شده در بالا، همان معنی خاص باشد، ولی از نظر ملاک و فلسفه و علت قابل تعمیم و گسترش است.
به موردی از کاربرد خَبِيثات و خَبِيثُون در
قرآن، اشاره می‌شود:
(الْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ وَ الطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ أُوْلَئِكَ مُبَرَّؤُونَ مِمَّا يَقُولُونَ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ.) (زنان ناپاك از آنِ
مردان ناپاكند، و
مردان ناپاك از آنِ زنان ناپاك؛ و زنان
پاك از آن
مردان پاكند، و
مردان پاك از آن زنان
پاك! اينان از آنچه كه ناپاكان به آنان نسبت مى‌دهند مبرّا هستند؛ و براى آنان آمرزش الهى و روزى پرارزشى است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: و در
مجمع البیان در ذيل آيه
(الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ ...) آمده كه در معناى آن اقوالى گفته‌اند، تا آنجا كه مى‌گويد: سوم اينكه زنان پليد مال
مردان پليد، و
مردان پليد مال زنان پليدند.
خَبِيثات و
خَبِيثُون کیانند؟
در این که منظور از «خبیثات» و «خبیثین» و همچنین «طیّبات» و «طیّبین» در آیۀ مورد بحث چیست و آنها چه کسانی هستند؟ مفسران بیانات مختلفی دارند:
۱) گاه گفته شده منظور سخنان ناپاک و
تهمت و
افترا و
دروغ است که تعلق به افراد آلوده دارد و به عکس سخنان
پاک از آن
مردان پاک و با تقواست، و «از کوزه همان برون تراود که در اوست».
۲) گاه گفته می‌شود «خبیثات» به معنی «سیّئات» و مطلق اعمال بد و کارهای ناپسند است که برنامۀ
مردان ناپاک است و به عکس «حسنات» تعلق به
پاکان دارد.
۳) «خبیثات» و «خبیثون» اشاره به زنان و
مردان آلوده دامان است، به عکس «طیّبات» و «طیّبون» که به زنان و
مردان پاک‌دامن اشاره می‌کند و ظاهرا منظور از آیه همین است، زیرا قرائنی در دست است که معنی اخیر را تایید می‌کند، بعلاوه اگر سیاق
آیات و روایاتی را که در تفسیر آن آمده در نظر بگیریم محدود بودن مفهوم آیه به معنی فوق (جنبه‌های
عفت و ناموسی) صحیح‌تر به نظر می‌رسد، در حالی که از بعضی از روایات استفاده می‌شود که
خبیث و
طیّب در این جا معنی وسیعی دارد و مفهوم آن منحصر به آلودگی و پاکی جنسی نیست روی این نظر بعید به نظر نمی‌رسد که مفهوم ذکر شده در بالا، همان معنی خاص باشد، ولی از نظر ملاک و فلسفه و علت قابل تعمیم و گسترش است.
و به تعبیر دیگر آیۀ فوق در واقع بیان گرایش سنخیت است هرچند با توجه به موضوع مورد بحث سنخیّت در پاکی و آلودگی جنسی را می‌گوید.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «خبیثات و خبیثون»، ج۱، ص۶۵۵.
