• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حکمت (لغات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





حکمت: (سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ)
«حکمت» از مادّه‌ «حُکْم» به معنای علم و دانش و منطق و استدلال است، و در اصل به معنای‌ «منع» آمده و از آنجا که، علم و دانش و منطق و استدلال، مانع از فساد و انحراف است به آن «حکمت» گفته شده، و نخستین گام در دعوت به سوی حق، استفاده از منطق صحیح و استدلالات حساب شده است.
و به تعبیر دیگر، دست‌انداختن در درون فکر و‌ اندیشه مردم، به حرکت در آوردن آن و بیدار ساختن عقل‌های خفته، نخستین گام محسوب می‌شود. «حکمت» در سوره‌ «ص» به معنای علم و دانش و نیروی تدبیر امور کشور یا مقام نبوت، و یا همه اینها است. «حکمت» گاه، جنبه‌ «علمی» دارد که از آن تعبیر به «معارف عالیه» می‌شود، و گاه جنبه‌ «عملی» که از آن تعبیر به «اخلاق و عمل صالح» می‌گردد، و داود (علیه‌السّلام) از همه اینها بهره وافر داشت.



ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با حکمت:

۱.۱ - آیه ۱۲۵ سوره نحل

(ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ) (با حکمت و‌ اندرزِ نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما؛ و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن. پروردگارت، از هر کسی بهتر می‌داند چه کسی از راه او گمراه شده است؛ و او هدایت‌یافتگان را بهتر می‌شناسد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: معنی حکمت - بطوری که در مفردات‌ آمده به معنای اصابه حق و رسیدن به آن به وسیله علم و عقل است. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)

۱.۲ - آیه ۲۰ سوره ص

(وَشَدَدْنَا مُلْكَهُ وَآتَيْنَاهُ الْحِكْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ)حکومت او را استحکام بخشیدیم؛ هم دانش به او دادیم و هم داوری عادلانه.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه حکمت در اصل به معنای نوعی از حکم است، و مراد از آن، معارف حق و متقنی است که به انسان سود بخشد و به کمال برساند. بعضی‌ دیگر گفته‌اند: مراد از آن، نبوت است. بعضی‌ دیگر گفته‌اند: مراد از آن، زبور و علم شرایع است. و بعضی دیگر معانی دیگری برای حکمت ذکر کرده‌اند که هیچ یک از آنها معنای خوبی نیست. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)


۱. نحل/سوره۱۶، آیه۱۲۵.    
۲. ص/سوره۳۸، آیه۲۰.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۲۴۹.    
۴. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۴۵.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۴۹۱.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۲۵۸.    
۷. نحل/سوره۱۶، آیه۱۲۵.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۸۱.    
۹. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۲۴۹.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۵۳۴.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۳۷۱.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۷۲.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۲۱۰.    
۱۴. ص/سوره۳۸، آیه۲۰.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۵۴.    
۱۶. شهاب‌الدین آلوسی، سید محمود، روح المعانی، ج۲۳، ص۱۷۷.    
۱۷. شهاب‌الدین آلوسی، سید محمود، روح المعانی، ج۲۳، ص۱۷۷.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۹۰.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۹۰.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۸۳.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۳۴۹.    



مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «حکمت»، ص۱۹۲.    






جعبه ابزار