حکمت (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حکمت: (سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ)«حکمت» از مادّه
«حُکْم» به معنای
علم و دانش و منطق و استدلال است،
و در اصل به معنای
«منع» آمده و از آنجا که، علم و دانش و منطق و استدلال، مانع از فساد و انحراف است به آن «حکمت» گفته شده، و نخستین گام در دعوت به سوی حق، استفاده از منطق صحیح و استدلالات حساب شده است.
و به تعبیر دیگر، دست‌انداختن در درون فکر و اندیشه مردم، به حرکت در آوردن آن و بیدار ساختن عقل‌های خفته، نخستین گام محسوب می‌شود. «حکمت» در سوره
«ص» به معنای علم و دانش و نیروی تدبیر امور کشور یا
مقام نبوت، و یا همه اینها است. «حکمت» گاه، جنبه
«علمی» دارد که از آن تعبیر به «معارف عالیه» می‌شود، و گاه جنبه
«عملی» که از آن تعبیر به «اخلاق و عمل صالح» می‌گردد، و
داود (علیه‌السّلام) از همه اینها بهره وافر داشت.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با حکمت:
(ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ) (با حکمت و اندرزِ نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما؛ و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن. پروردگارت، از هر کسی بهتر می‌داند چه کسی از راه او گمراه شده است؛ و او هدایت‌یافتگان را بهتر می‌شناسد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: معنی حکمت - بطوری که در
مفردات آمده به معنای اصابه حق و رسیدن به آن به وسیله علم و
عقل است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَشَدَدْنَا مُلْكَهُ وَآتَيْنَاهُ الْحِكْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ) (و حکومت او را استحکام بخشیدیم؛ هم دانش به او دادیم و هم داوری عادلانه.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه حکمت در اصل به معنای نوعی از حکم است، و مراد از آن، معارف حق و متقنی است که به
انسان سود بخشد و به کمال برساند. بعضی
دیگر گفته‌اند: مراد از آن،
نبوت است. بعضی
دیگر گفته‌اند: مراد از آن،
زبور و علم شرایع است. و بعضی دیگر معانی دیگری برای حکمت ذکر کرده‌اند که هیچ یک از آنها معنای خوبی نیست.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «حکمت»، ص۱۹۲.
