حکم و علم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حُکْم و عِلْم: (آتَيْناهُ حُكْمًا وَ عِلْمًا) در بعضى آيات، واژه «
حکم و
علم» هر دو با هم و در كنار هم آمده است منظور از «
حكم و علم» در اين گونه آيات، از جمله
آیه مورد بحث چيست؟
بعضى از
مفسران گفته‌اند منظور از «
حكم»،
مقام
وحی و
نبوت است و يا اين كه منظور از «
حكم»،
عقل و
فهم و قدرت بر داورى صحيح است كه خالى از
هواپرستی و اشتباه باشد، و منظور از «
علم»،
آگاهى و دانشى است كه جهلى با آن توأم نباشد، و هرچه هست اين «
حكم و علم» دو بهره ممتاز و پرارزش الهى است كه
خدا براثر پاكى و
تقوا و
صبر و شكيبايى و
توکل، به
یوسف (علیه‌السلام) داده بود.
به موردی از کاربرد 'حُکْم و
عِلْم در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لَمّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَيْناهُ حُكْمًا وَ عِلْمًا وَ كَذلِكَ نَجْزي الْمُحْسِنينَ) «و هنگامى كه به
بلوغ و
رشد رسيد، ما حكم پيامبرى و
علم به او داديم؛ و اينچنين
نیکوکاران را پاداش مى‌دهيم»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اينكه فرمود:
(آتَيْناهُ حُكْماً)،
بطورى كه از كتب
لغت برمى‌آيد به معناى
قول فصل و
حق مطلب در هر امرى است و نيز به معناى از اله شبهه و ترديد است از امورى كه قابل اختلاف باشد. لازمه اين معنا اين است كه در تمامى
معارف انسانی -چه راجع به مبدأ باشد، چه به
معاد، چه
اخلاق و چه شرايع و آداب مربوطه به
مجتمع بشری- بايستى دارنده حكم داراى رأيى صائب و قطعى باشد.
اينكه دنبال حكم فرمود:
(وَ عِلْمًا) چون
علمى است كه خدا به او داده، قطعا ديگر با
جهل آميخته نيست. حال چگونه
علمى است و چه مقدار است كارى نداريم، هر چه باشد خالص
علم است و ديگر آميخته با
هوای نفس و
وسوسه‌های شیطانی نيست، زيرا ديگر معقول نيست كه مشوب با جهل و يا هوا و هوس باشد، چون به خدا نسبتش داده و دهنده آن
علم و آن حكم را خدا دانسته.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حکم و علم »، ص ۵۵۸.
