حکم جعاله (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

جعاله، التزام شخصی به صورت ایقاع به پرداخت اجرت معلوم در عملی است. ملتزم را جاعل و طرف را عامل و اجرت را جعل و حق الجعالة گویند.

---

جعاله ، کاری مشروع است.
«فلما جهزهم بجهازهم جعل السقایة فی رحل اخیه ثم اذن مؤذن ایتها العیر انکم لسـرقون• ... ولمن جاء به حمل بعیر...؛ و هنگامى كه (مأمور یوسف ) بارهاى آنها را بست، ظرف آبخورى پادشاه را در بارِ برادرش گذاشت؛ سپس كسى صدا زد؛ اى اهل قافله، شما دزد هستيد!• گفتند: پيمانه پادشاه را! و هر كس آن را بياورد، يك بار شتر (غلّه) به او داده مى‌شود؛ و من ضامن اين (پاداش) هستم!»

---

صحت جعاله به مشخص بودن میزان عمل ، از لحاظ کمی و کیفی وابسته نیست.
«فلما جهزهم بجهازهم جعل السقایة فی رحل اخیه ثم اذن مؤذن ایتها العیر انکم لسـرقون؛ و هنگامى كه ( مأمور يوسف) بارهاى آنها را بست، ظرف آبخورى پادشاه را در بارِ برادرش گذاشت؛ سپس كسى صدا زد؛ اى اهل قافله، شما دزد هستيد!»
«... ولمن جاء به حمل بعیر...؛ گفتند: پيمانه پادشاه را! و هر كس آن را بياورد، يك بار شتر (غلّه) به او داده مى‌شود؛ و من ضامن اين (پاداش) هستم!». (از آنجا که مشخص نبود یافتن جام گم شده چه میزان کار خواهد برد برداشت یاد شده تایید می‌شود) «برگشت معناى کلام به این مى شود که: مثلا بگوییم یوسف و کارمندانش از ایشان جواب دادند، کارمندان گفته‌اند: (ما پیمانه پادشاه را گم کرده‌ایم)، و یوسف گفت: هر که آنرا بیاورد یک بار شتر (طعام) به او مى‌دهیم و من خود ضامن این قرارداد مى‌شوم».

---

تعیین جایزه برای کشف جرم و شناسایی و دستگیری مجرم جایز می‌باشد.
«قالوا نفقد صواع الملک ولمن جاء به حمل بعیر وانا به زعیم؛ گفتند: پيمانه پادشاه را! و هر كس آن را بياورد، يك بار شتر ( غلّه ) به او داده مى‌شود؛ و من ضامن اين (پاداش) هستم!»

---

ضمانت برای اجرت جعاله، حتی پیش از اجرای کار مورد جعاله جایز است.
«قالوا نفقد صواع الملک ولمن جاء به حمل بعیر وانا به زعیم؛ گفتند: پيمانه پادشاه را! و هر كس آن را بياورد، يك بار شتر (غلّه) به او داده مى‌شود؛ و من ضامن اين (پاداش) هستم!». (مشروط کردن تعلق بار غله شتر به آوردن جام شاهی، گواهی آشکار بر تایید شرط مورد بحث است.) و (چون جام گمشده، گران‌قيمت و مورد علاقه پادشاه است) هر كس آن را بياورد يك بارِ شتر (غلّه) به او داده مى‌شود.

---

جعاله، از عقود مشروع، در دین یوسف (علیه‌السلام) بود.
«قالوا نفقد صواع الملک ولمن جاء به حمل بعیر وانا به زعیم؛ گفتند: پيمانه پادشاه را! و هر كس آن را بياورد، يك بار شتر (غلّه) به او داده مى‌شود؛ و من ضامن اين (پاداش) هستم!» آیه یاد شده گرچه مربوط به جعاله در شریعت یوسف (علیه‌السّلام) است، ولی بنابر حجیت سخن یوسف (علیه‌السّلام) برای ما و علم نداشتن به نسخ آن در اسلام، برای مشروعیت جعاله قابل استناد می‌باشد.

---

شناخت عامل، در صحت جعاله لازم نیست.
«قالوا نفقد صواع الملک ولمن جاء به حمل بعیر وانا به زعیم؛ گفتند: پيمانه پادشاه را! و هر كس آن را بياورد، يك بار شتر (غلّه) به او داده مى‌شود؛ و من ضامن اين (پاداش) هستم!» (ضامن، نمی‌دانست چه کسی پیمانه را پیدا خواهد کرد، از این رو با آنکه عامل ناشناخته بود، ضمانت پرداخت جعل را درباره او برعهده گرفت.)

---