حکم اضرار (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اضرار و
ضرار به معنى زیان رسانیدن تعمدى است، در
قرآن کریم در موارد متعددی بحث
اضرار بیان شده است، از جمله در مورد زنان مطلقه، فرزندان طلاق، شاهد و کاتب معاملات.
«... لاتضار ولدة بولدها ولا مولود له بولده...؛
...نه
مادر (به خاطر
اختلاف با پدر) حق
ضرر زدن به کودک را دارد، و نه
پدر ...»
«... اذا تداینتم بدین... فاکتبوه... ولا یضار کاتب ولا شهید وان تفعلوا فانه فسوق بکم...؛
...هنگامی که
بدهی مدت داری (به خاطر
وام یا داد و ستد) به یکدیگر پیدا کنید، آن را بنویسید!... و نباید به نویسنده و
شاهد ، (به خاطر حقگویی،) زیانی برسد (و تحت فشار قرار گیرند)! و اگر چنین کنید، از فرمان
پروردگار خارج شده‌اید...»
اضرار و ایجاد مضیقه، برای زنان مطلقه، جایز نیست: «واذا طـلقتم النساء فبلغن اجلهن فامسکوهن بمعروف او سرحوهن بمعروف ولا تمسکوهن
ضرارا لتعتدوا ومن یفعل ذلک فقد ظـلم نفسه...؛
و هنگامی که زنان را طلاق دادید، و به آخرین روزهای
عده رسیدند، یا به طرز صحیحی آنها را نگاه دارید (و
آشتی کنید)، و یا به طرز پسندیده‌ای آنها را رها سازید! و هیچ گاه به خاطر زیان رساندن و
تعدی کردن، آنها را نگاه ندارید! و کسی که چنین کند، به خویشتن
ستم کرده است...»
«اسکنوهن من حیث سکنتم من وجدکم ولا تضاروهن لتضیقوا علیهن...؛
آنها (زنان مطلقه) را هر جا خودتان سکونت دارید، و در توانائی شما است،
سکونت دهید، و به آنها زیان نرسانید تا کار را بر آنان تنگ کنید (و مجبور به ترک منزل شوند) ...»
دقت و ظرافتی که در بیان احکام زنان مطلقه و حقوق آنها در آیات فوق به کار رفته، و حتی بسیاری از ریزه کاریهای این مساءله، در آیات
قرآن ، که در حقیقت قانون اساسی
اسلام است، بازگو شده، دلیل روشنی است به اهمیتی که اسلام برای نظام
خانواده و حفظ حقوق زنان و فرزندان قائل است، از طلاق تا آنجا که ممکن است جلوگیری می‌کند، و ریشه‌های آن را می‌خشکاند، اما هرگاه کار به بنبست کشید و چاره‌ای جز
طلاق و جدائی نبود،
اجازه نمی‌دهد، حقوق فرزندان و یا زنان در این کشمکش پایمال گردد، حتی طرح جدائی را طوری می‌ریزد که امکان بازگشت غالبا وجود داشته باشد، دستوراتی همچون
امساک به معروف و جدائی به معروف و نیز عدم زیان و
ضرر و تضییق و سخت گیری نسبت به زنان، و همچنین
مشاوره شایسته برای روشن ساختن سرنوشت کودکان، و مانند اینها که در آیات فوق آمده است، همگی گواه بر این معنی است.
اما متاءسفانه عدم آگاهی بسیاری از مسلمانان از این امور، و یا عدم عمل به آن در عین آگاهی، سبب شده است که در هنگام جدائی و طلاق مشکلات زیادی برای خانواده‌ها و مخصوصا فرزندان، به وجود آید، و این نیست جز به خاطر اینکه مسلمانان از چشمه
فیض بخش قرآن دور ماندند. مثلا با اینکه
قرآن با صراحت می‌گوید: زنان مطلقه نباید در دوران عده از خانه
شوهر بیرون روند و نه شوهر حق دارد آنها را بیرون بفرستد، کاری که اگر انجام شود، امید بازگشت غالب زنان به زندگی
زناشوئی بسیار زیاد است، اما کمتر
زن و
مرد مسلمانی را پیدا می‌کنید که بعد از جدائی و طلاق به این دستور اسلامی عمل کند، و این راستی مایه تاءسف است.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم اضرار ».
