• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حکم اصلاح (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


برطرف کردن فساد و تباهی از شیء و ایجاد سلامت و بهبودی در آن را اصلاح گویند، در قرآن کریم به برخی از زمینه‌های اصلاح اشاره شده است، از جمله اصلاح جامعه و مؤمنان، اصلاح امور یتیمان، اصلاح امور خانواده .


اصلاحگری، در جامع واجب است: «ووعدنا موسی ثلـثین لیلة واتممنـها بعشر وقال موسی لاخیه هـرون اخلفنی فی قومی واصلح...؛
[۱] اعراف/سوره۷، آیه۱۴۲.    
و ما به موسی سی شب وعده گذاردیم سپس آنرا با ده شب (دیگر) تکمیل نمودیم به این ترتیب میعاد پروردگارش (با او) چهل شب تمام شد و موسی به برادرش هارون گفت جانشین من در میان قوم من باش و (آنها را) اصلاح کن و از روش مفسدان پیروی منما.»
[۲] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۶، ص۳۴۱- ۳۴۲.    
[۳] طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۸، ص۳۰۴.    
[۴] فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۲، ص۲۳۲.    
[۵] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۴، ص۳۴۹.    
[۶] حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۲، ص۶۲.    
[۷] سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۵، ص۵۹۳.    


اصلاح امور یتیمان، از سوی اولیای آنان لازم و واجب است: «... ویسـلونک عن الیتـمی‌قل اصلاح لهم خیر وان تخالطوهم فاخونکم والله یعلم المفسد من المصلح...؛
[۸] بقره/سوره۲، آیه۲۲۰.    
(تا اندیشه کنید) درباره دنیا و آخرت! و از تو درباره یتیمان سؤال می‌کنند، بگو: «اصلاح کار آنان بهتر است. و اگر زندگی خود را با زندگی آنان بیامیزید، (مانعی ندارد؛) آنها برادر (دینی) شما هستند». (و همچون یک برادر با آنها رفتار کنید! ) خداوند، مفسدان را از مصلحان، باز می‌شناسد. و اگر خدا بخواهد، شما را به زحمت می‌اندازد؛ (و دستور می‌دهد در عین سرپرستی یتیمان، زندگی و اموال آنها را بکلی از اموال خود، جدا سازید، ولی خداوند چنین نمی‌کند؛) زیرا او توانا و حکیم است.» (گرچه از «قل اصلاح لهم خیر» رجحان اصلاح قابل استفاده است، اما با توجه به «والله یعلم المفسد من المصلح» که دربردارنده تهدید مفسدان است، می‌توان لزوم را استفاده کرد.)
[۹] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۱۲۲.    
[۱۰] طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۹۵.    
[۱۱] فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۱، ص۲۵۰.    
[۱۲] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۸۲.    


کوشش زن و شوهر، در اصلاح امور خانواده مطلوب ومورد توصیه خداوند است: «وان امراة خافت من بعلها نشوزا او اعراضـا فلا جناح علیهما ان یصلحا بینهما صلحـا والصلح خیر واحضرت الانفس الشح وان تحسنوا وتتقوا فان الله کان بما تعملون خبیرا؛
[۱۳] نساء/سوره۴، آیه۱۲۸.    
و اگر زنی از طغیان و سرکشی یا اعراض شوهرش، بیم داشته باشد، مانعی ندارد با هم صلح کنند (و زن یا مرد از پارهای از حقوق به خاطر صلح صرفنظر کنند) و صلح بهتر است، اگر چه مردم (طبق غریزه حب ذات در اینگونه موارد) بخل میورزند، و اگر نیکی کنید و پرهیزگاری پیشه سازید (و بخاطر صلح، گذشت نمائید) خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است (و پاداش شایسته به شما خواهد داد).»
این جمله کوتاه و پر معنی گرچه در مورد اختلافات خانوادگی در آیه فوق ذکر شده ولی بدیهی است یک قانون کلی و عمومی و همگانی را بیان می‌کند که در همه جا اصل نخستین، صلح و صفا و دوستی و سازش است، و نزاع و کشمکش و جدائی بر خلاف طبع سلیم انسان و زندگی آرام بخش او است، و لذا جز در موارد ضرورت و استثنائی نباید به آن متوسل شد، بر خلاف آنچه بعضی از مادیها می‌پندارند که اصل نخستین در زندگی بشر همانند سایر جانداران، تنازع بقاء و کشمکش است و تکامل از این راه صورت میگیرد، و همین طرز تفکر شاید سرچشمه بسیاری از جنگها و خونریزیهای قرون اخیر شده است، در حالی که انسان بخاطر داشتن عقل و هوش، حسابش از حیوانات درنده جدا است، و تکامل او در سایه تعاون صورت میگیرد نه تنازع، و اصولا تنازع بقاء حتی در میان حیوانات، یک اصل قابل قبول برای تکامل نیست.
و بدنبال آن اشاره به سرچشمه بسیاری از نزاعها و عدم گذشتها کرده و میفرماید: «مردم ذاتا و طبق غریزه حب ذات، در امواج بخل قرار دارند، و هر کسی سعی میکند تمام حقوق خود را بیکم و کاست دریافت دارد، و همین سرچشمه نزاعها و کشمکشها است.»
[۱۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۴، ص۱۵۱.    
[۱۵] طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۵، ص۱۶۳.    
[۱۶] فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۱، ص۵۰۷.    
[۱۷] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۳، ص۲۰۴.    


۱. ↑ اعراف/سوره۷، آیه۱۴۲.    
۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۶، ص۳۴۱- ۳۴۲.    
۳. ↑ طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۸، ص۳۰۴.    
۴. ↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۲، ص۲۳۲.    
۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۴، ص۳۴۹.    
۶. ↑ حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۲، ص۶۲.    
۷. ↑ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۵، ص۵۹۳.    
۸. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۲۰.    
۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۱۲۲.    
۱۰. ↑ طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۹۵.    
۱۱. ↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۱، ص۲۵۰.    
۱۲. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۸۲.    
۱۳. ↑ نساء/سوره۴، آیه۱۲۸.    
۱۴. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۴، ص۱۵۱.    
۱۵. ↑ طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۵، ص۱۶۳.    
۱۶. ↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۱، ص۵۰۷.    
۱۷. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۳، ص۲۰۴.    


فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم اصلاح».    



رده‌های این صفحه : اصلاح | موضوعات قرآنی
جعبه ابزار