حکم احسان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احکام
احسان که در
آیات قرآن بیان شده‌اند عبارتند از:
لزوم احسان، در برابر احسان:
«هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ؛
آیا جزای نیکی جز نیکی است؟!»
استحباب احسان و
نیکی به ديگران:
۱. «... وَ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ؛
... و به نیکوکاران پاداش بیشتری خواهیم داد.»
۲. «... وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ؛
... و نیکی کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست می‌دارد.»
نیز:
لزوم احسان به
دوست و همنشين:
«... وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ... وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ ...؛
"و به پدر و مادر، نیکی کنید... همچنین به دوست و همنشین....»
احسان به
زندانی، امرى پسنديده:
وَ دَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَيانِ قالَ أَحَدُهُما إِنِّي أَرانِي أَعْصِرُ خَمْراً وَ قالَ الْآخَرُ إِنِّي أَرانِي أَحْمِلُ فَوْقَ رَأْسِي خُبْزاً تَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْهُ نَبِّئْنا بِتَأْوِيلِهِ إِنَّا نَراكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ قالَ لا يَأْتِيكُما طَعامٌ تُرْزَقانِهِ إِلَّا نَبَّأْتُكُما بِتَأْوِيلِهِ قَبْلَ أَنْ يَأْتِيَكُما ...؛
و دو
جوان، همراه او وارد زندان شدند یکی از آن دو گفت: من در خواب دیدم که (
انگور برای)
شراب می‌فشارم! و دیگری گفت: من در خواب دیدم که نان بر سرم حمل می‌کنم و پرندگان از آن می‌خورند ما را از تعبیر این خواب آگاه کن که تو را از نیکوکاران می‌بینیم. (
یوسف) گفت: پیش از آنکه جیره غذایی شما فرا رسد، شما را از تعبیر خوابتان آگاه خواهم ساخت....»
لزوم احسان به همسر
مطلقه:
«الطَّلاقُ مَرَّتانِ فَإِمْساكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسانٍ ...؛
طلاق، (طلاقی که رجوع و بازگشت دارد،) دو مرتبه است (و در هر مرتبه،) باید به طور شایسته
همسر خود را نگاهداری کند (و
آشتی نماید)، یا با نیکی او را رها سازد (و از او جدا شود)....»
لزوم احسان و نيكى به
نیازمندان :
۱. «وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ ... وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ... وَ الْمَساكِينِ ...؛
و (به یاد آورید) زمانی را که از
بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که... به پدر و مادر و نزدیکان و
یتیمان و بینوایان نیکی کنید....»
۲. «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ بِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ ...؛
و خدا را بپرستید! و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید همچنین به خویشاوندان و یتیمان و
مسکینان ....»
وجوب احسان و رعايت
ادب و ملاطفت با
پدر و
مادر :
۱. «وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ...؛
و (به یاد آورید) زمانی را که از
بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و به پدر و مادر نیکی کنید....»
۲. «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ... إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالًا فَخُوراً؛
و خدا را بپرستید! و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید... زیرا خداوند، کسی را که
متکبر و فخر فروش است، (و از ادای حقوق دیگران سرباز می‌زند،) دوست نمی‌دارد.»
۳. «وَ قَضى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَرِيماً؛
و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر نیکی کنید! هر گاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنها، نزد تو به سن پیری رسند، کمترین
اهانتی به آنها روا مدار! و بر آنها فریاد مزن! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو!»
۴. «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْناً ...؛
ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند....»
۵. «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ ... وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً ...؛
"و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم... با آن دو، در دنیا به طرز شایسته‌ای رفتار کن....»
وجوب احسان و رعايت ادب و ملاطفت با پدر و مادر، حتّى در صورت
مشرک بودن آنان:
«وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ ... وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً ...؛
و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم... و هر گاه آن دو، تلاش کنند که تو چیزی را همتای من قرار دهی، که از آن آگاهی نداری (بلکه می‌دانی باطل است)، از ایشان اطاعت مکن، ولی با آن دو، در دنیا به طرز شایسته‌ای رفتار کن....»
وجوب احسان و خوش‌رفتارى با پدر و مادر، هنگام
پیری آنان:
«وَ قَضى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَرِيماً وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ ...؛
و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر نیکی کنید! هر گاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنها، نزد تو به سن پیری رسند، کمترین
اهانتی به آنها روا مدار! و بر آنها فریاد مزن! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو! و بالهای
تواضع خویش را از
محبت و لطف، در برابر آنان فرود آر!....»
لزوم احسان به همسايه‌هاى
دور و
نزدیک:
«... وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ... وَ الْجارِ ذِي الْقُرْبى وَ الْجارِ الْجُنُبِ ...؛
و به پدر و مادر، نیکی کنید ... همچنین به
همسایه نزدیک، و همسایه دور....»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۱، ص۹۲، برگرفته از مقاله «حکم احسان».
