حُفْرَة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حُفْرَة: (عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِّنَ النّارِ) بر وزن «
سفره» به معنى «
گودال» و در اصل از مادّه «
حفر» (بر وزن برف) به معنى «
كندن، كاويدن و گود كردن» است.
با توجه به مجموع
آیه و جمله «در لبۀ گودالى از آتش بوديد» چنين به نظر مى‌رسد كه مراد از «آتش (نار)» در آيه
کنایه از جنگها و نزاعهايى بوده كه هر لحظه در
دوران جاهلیت به بهانه‌اى در ميان
اعراب شعله‌ور مى‌شد، قرآن مجيد با اين جمله اوضاع خطرناک عصر جاهليت را منعكس مى‌سازد كه هر لحظه خطر جنگ و خونريزى آنها را تهديد مى‌كرد و
خداوند در پرتو
اسلام آنها را از آن وضع نجات داد و مسلما با نجات يافتن از وضع خطرناک گذشته، از آتش سوزان
دوزخ نيز نجات يافتند.
به موردی از کاربرد حُفْرَة در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ اعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَميعًا وَ لا تَفَرَّقُواْ وَ اذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْداء فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوانًا وَ كُنتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِّنَ النّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْها كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ) «و همگى به
ریسمان خدا (قرآن، و هرگونه وسيله
وحدت الهى)، چنگ زنيد، و پراكنده نشويد؛ و
نعمت بزرگِ خدا را بر خود، به ياد آريد كه چگونه دشمن يكديگر بوديد، و او ميان دلهاى شما،
الفت برقرار ساخت، و به
برکت نعمتِ او، برادر شديد و شما بر لبِ حفره‌اى از آتش بوديد، خدا شما را از آن نجات داد؛ اين چنين، خداوند آيات خود را براى شما آشكار مى‌سازد؛ شايد
هدایت شويد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً) جمله اذ كنتم بيان است براى كلمه نعمته و جمله بعدى كه مى‌فرمايد:
(وَ كُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْها) عطف است به همين جمله.
و اينكه خداى تعالى امر مى‌كند به يادآورى اين نعمت، اساسش رسم و عادتى است كه قرآن كريم دارد و آن اين است كه تعليمات خود را با ذكر علل و اسباب بيان نموده و از اين راه،
خلق را به سوى
خیر و هدايت دعوت مى‌كند، بدون اينكه مردم را وادار به
تقلید كوركورانه بسازد، و حاشا از
تعلیم الهى كه
بشر را به سوى سعادتش يعنى به سوى
علم نافع و
عمل صالح هدايت نموده، حيرت، تقليد و ظلمت
جهل را هم تجويز نمايد ولى لازم است كه مساله بر اهل علم و
تدبر مشتبه نشود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حُفْرَة »، ص ۵۳۸.
