حَرْث (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَرْث (به فتح حاء و سکون راء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای کاشتن و کشت است.
از اين ماده سيزده مورد در «
نهج البلاغه» آمده است.
حَرْث به معنای کاشتن و کشت، آمده است.
«
الحرث: مصدر و ما یستنبت بالبذر و النّوی و الغرس.»
مالک بن حارث اشتر رضوان الله تعالى عليه كه از خواص آن حضرت است كه نام پدرش حارث بود و در
نامه ۱۳،
نامه ۳۸،
و
نامه ۵۳ آمده است، شرح حال مالک در «اَشْتَر» آمده است.
برخی از مواردی که در «
نهج
البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) فرموده:
«وَ إِنَّ مِنْ أَبْغَضَ الرِّجالِ إِلَى اللهِ لَعَبْدٌ... إِنْ دُعیَ إِلَى حَرْثِ الدُّنْيا عَمِلَ أوْ إِلَى حَرْثِ الاْخِرَةِ كَسِلَ.» (مبغوض‌ترين افراد نزد
خدا بنده‌اى است كه... اگر به كشتزار
دنیا خوانده شود (
اجابت مى‌كند) و براى آن مى‌كوشد و اگر به كشتزار
آخرت و نعمت‌هاى گوناگونش
دعوت شود، سستى مى‌ورزد.)
منظور از حرث اول هر كارى است كه فایده دنيوى دارد و از حرث دوم
اعمال صالح است.
امام (علیه‌السلام) در رابطه با
ملخ فرموده:
«وَ لا يَسْتَطيعونَ ذَبَّها... حَتَّى تَرِدَ الْحَرْثَ فی نَزَواتِها.» «و قادر بر دفعشان نيستند... آن‌ها همچنان نيرومندانه پيش مى‌آيند تا وارد كشتزار شوند.»
حَرْث در «
نهج البلاغه» فقط يک جا در كشت متعارف آمده است.
«حارث بن حوت» مردى بود كه بعد از
جنگ جمل محضر آن حضرت آمد و گفت: گمان مى‌كنى كه من اصحاب جمل را در
ضلالت مى‌دانم (يعنى آن‌ها را
حق مى‌دانم)؛ امام (صلوات الله عليه) فرمود:
«يَا حَارِث إِنَّکَ نَظَرْتَ تَحْتَکَ وَ لَمْ تَنْظُرْ فَوْقَکَ فَحِرْتَ إِنَّکَ لَمْتَعْرِفِ الْحَقَّ فَتَعْرِفَ مَنْ أَباهُ وَ لَمْ تَعْرِفِ الْباطِلَ فَتَعْرِفَ مَنْ أَتاهُ.» يعنى «به پایين (رأى بد و جمود فكر) نگاه كردى و با رأى عالى و حق‌گرا نگاه نكردى لذا حيران شدى تو حق را نشناخته‌اى تا اهل حق را بشناسى و تو
باطل را ندانسته‌اى تا اهل باطل را بدانى.»
حارث گفت: من مانند
سعد وقّاص و
عبدالله بن عمر كنار مى‌روم نه با تو مى‌شوم و نه بر عليه تو. امام (صلوات الله عليه) فرموده:
«إِنَّ سَعيداً وَ عَبْدَاللهِ بْنَ عُمَرَ لَمْ يَنْصُرا الْحَقَّ وَ لَمْ يَخْذُلا الْباطِلَ.» يعنى آن دو حق را يارى نكردند و باطل را نيز خوار ننمودند، يعنى راه آن‌ها راه ناحقّ است، بعد از
بیعت امام، سعد وقاص از آن حضرت كنار كشيد و با گوسفندان خود بيابانگردى پيشه گرفت، عبدالله بن عمر نيز به خواهرش
حفصه توسّل كرد و از آن حضرت كنار كشيد. آرى آن دو نمى‌توانستند
عدالت و
تقوی و
ایمان ولّى ذوالجلال را تحمّل كنند.
حارث نام يكى از پسران
عبدالمطلب و عموى آن حضرت بود. پسر او
عبیدة بن حارث اولين شهيد اسلام در
جنگ بدر است كه در بدر ضربت خورد و به وقت برگشتن به
مدینه از دنيا رفت و در وادى «صفراء» مدفن
ابوذر غفاری دفن گرديد؛ نامش در
نامه ۹ آمده كه آن حضرت به
معاویه مى‌نويسد:
«فَقُتِلَ عُبَيْدَةُ بْنُ الْحارِثِ يَوْمَ بَدْر.» («عبيدة بن حارث» (پسر عموى پيامبر) روز «بدر» كشته شد.)
این واژه سیزده بار در «
نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حرث»، ص۲۶۱-۲۶۲.
