حَبْر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حِبْر (به کسر جیم و سکون باء) و
حَبْر (به فتح جیم و سکون باء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
عالم و اثر پسندیده است.
جمع آن
احبار بوده و منظور از
احبار در
آیات قرآن علمای یهود است.
کلمه
احبار که چهار بار در
کلام اللّه مجید آمده است.
حِبْر و
حَبْر به معنای
عالم و اثر پسندیده است.
عالم را از آن جهت
حَبْر گویند که اثر
علم و عملش می‌ماند جمع آن احبار است.
در
اقرب الموارد گوید: حَبْر به معنی
عالم است ولی کسر آن افصح است زیرا بر وزن افعال (احبار) جمع بسته می‌شود.
به مواردی از
حِبْر که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(فَهُمْ فِی رَوْضَةٍ یُحْبَرُونَ) «آنها در باغ مخصوصی شاد می‌شوند.»
آنها در باغ مخصوصی شاد می‌شوند. که اثر پسندیده نعمت در چهره‌شان آشکار می‌گردد.
(شما و همسرانتان در نهايت شادمانى وارد
بهشت شويد!)
«
تُحْبَرُونَ» را شاد و مسرور شدن گفته‌اند.
به قول
راغب سروری که اثر آن از چهره پیداست مثل:
(وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً)(و از آنها استقبال مى‌كند درحالى كه شادمان و مسرورند)
نضرت طراوت ظاهر و سرور شادی باطن است.
(آنها دانشمندان و
راهبان خويش را معبودهايى در برابر
خدا قرار دادند...)
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّ كَثِيرًا مِّنَ الأَحْبَارِ وَ الرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لاَ يُنفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللّهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ) (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! بسيارى از احبار يهود و
راهبان نصرانی)، اموال مردم را بباطل و ناروا مى‌خورند، و آنان را از راه
خدا باز مى‌دارند. و كسانى كه طلا و نقره را گنجينه و ذخيره و پنهان مى‌سازند، و در راه خدا
انفاق نمى‌كنند، به مجازات دردناكى بشارت ده!)
مثل این‌که در آیه ۳۱ و ۳۴
سوره توبه شامل
علماء یهود و
نصاری هر دو است و چون درباره
علماء نصاری کلمه «قسّیسین» به کار رفته به نظر می‌آید که مراد از احبار
علماء یهود باشد.
صحاح آن را احبار یهود گفته است.
قاموس و
مجمع البیان مطلق
عالم ذکر کرده‌اند.
(ما
تورات را نازل كرديم در حالى كه در آن، هدايت و نورى بود؛ و
پیامبران بنی‌اسرائیل، كه در برابر فرمان خدا تسليم بودند، طبق آن براى يهود حكم مى‌كردند؛ و همچنين
علما و دانشمندان الهى بر اساس كتاب خداوند كه به آنها سپرده شده و بر آن گواه بودند، داورى مى‌نمودند. بنابراين، به خاطر داورى بر طبق آيات الهى، از مردم نترسيد، و از نافرمانى من بترسيد؛ و آيات مرا به بهاى ناچيزى نفروشيد و آنها كه به آنچه خدا نازل كرده حكم نمى‌كنند، كافرند.)
(لَوْلاَ يَنْهَاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الأَحْبَارُ عَن قَوْلِهِمُ الإِثْمَ وَ أَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا كَانُواْ يَصْنَعُونَ) (چرا دانشمندان و
علماى يهود و
نصارا)، آنها را از سخنان گناه‌آميز و خوردن مال حرام، نهى نمى‌كنند؟! چه بد و ناپسند است عملى كه انجام مى‌دادند!)
به قرینه سیاق در علماء یهود به کار رفته است.
کلمه احبار که چهار بار در کلام اللّه مجید آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حبر»، ج۲، ص۹۵.
