• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حصر و اختصاص

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حصر و اختصاص، اختصاص دادن چیزی به چیز دیگر به طریق مخصوص است.



از اسلوب‌های معانی قرآن «حصر و اختصاص» است که به آن «قصر» نیز می‌گویند؛ یعنی اختصاص دادن چیزی به چیز دیگر به طریق مخصوص؛ به عبارت دیگر «حصر» اثبات حکمی برای موردی معین و نفی آن حکم از موارد دیگر است.


به کسی یا چیزی که قصر بر آن صورت گرفته است «مقصور» و به فعل، اسم، ظرف یا حالتی که به آن اختصاص یافته است، «مقصور علیه» می‌گویند. در جمله «تنها من آمدم» به «تنها» ادات قصر و به «من» مقصور و به «آمدن» مقصورعلیه می‌گویند. البته برخی صاحبنظران میان حصر و اختصاص تفاوت قائل شده‌اند.


حصر بر دو قسم است:
۱. حصر صفت بر موصوف؛
۲. حصر موصوف بر صفت.
و هر کدام از این دو یا مجازی است یا حقیقی.


حصر نسبت به اعتقاد مخاطب بر سه قسم است:
۱. حصر افراد؛ ۲. حصر قلب؛ ۳. حصر تعیین.

۴.۱ - فرق بین این اقسام

فرق بین این اقسام این است که در قصر افراد، مخاطب اعتقاد دارد مثلا زید هم شاعر است و هم نویسنده؛ ولی در قصر قلب، اعتقاد دارد نویسنده است، نه شاعر؛ و در قصر تعیین شک دارد شاعر است یا نویسنده. در هر سه مورد، متکلم می‌گوید: «زید تنها شاعر است» و با این عبارت اعتقاد نادرست یا شک مخاطب را برطرف می‌کند چنان که ملاحظه شد، قصر افراد و تعیین و قلب با توجه به اوضاع و احوال مخاطب، معنادار است؛ در نتیجه، ممکن است یک مثال با توجه به شرایط مختلف، در هر سه مورد به کار رود.
[۲] کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص(۲۲۳-۲۳۶).
[۳] بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۷۳۸.
[۴] بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۱۷۲.
[۵] علوی مقدم، محمد، ۱۳۱۱ -، درقلمروبلاغت، ص۲۰۸.



دات حصر؛ حصر موصوف بر صفت؛ حصر صفت بر موصوف.


۱. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص(۱۶۶-۱۷۸).    
۲. کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص(۲۲۳-۲۳۶).
۳. بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۷۳۸.
۴. بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۱۷۲.
۵. علوی مقدم، محمد، ۱۳۱۱ -، درقلمروبلاغت، ص۲۰۸.



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «حصر و اختصاص».    

رده‌های این صفحه : اسلوب بلاغی قرآن




جعبه ابزار