حسن کاشی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن کاشی، مولانا حسن بن محمود کاشانی آملی، معروف به حسن کاشی، از
شاعران شیعی اواخر
قرن هفتم و اوایل قرن هشتم که
اشعار زیادی در منقبت و
مرثیه ائمه اطهار علیهم‌السلام به ویژه
امام علی علیه‌السلام سروده است.
برای وی
القابی چون ملک‌الحکما، جمال‌الدین، کمال‌الدین، افضل المتکلمین و احسن‌المتکلمین ذکر کرده‌اند.
پدر و
جدش اهل
کاشان بودند، اما
زادگاه و محل زندگی او، به تصریح خودش،
آمل بوده است
تاریخ
تولد او را حدود ۶۴۸ می‌توان دانست
اما تاریخ
وفات او معلوم نیست.
ظاهراً از شعرای مجلس‌عالی اولجایتو (حکومت: ۷۰۳ـ۷۱۶) و معاصر
علامه حلّی (متوفی ۷۲۶) بوده است.
از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست.
احمد بن حسین بن علی کاتب یزدی (متوفی پس از ۸۶۲)
از ملاقات اولجایتو،
محمد خدابنده ، با حسن در جوار
مرقد امام رضا علیه‌السلام یاد کرده و حسن کاشی را درویشی نمدپوش و
مداح اهل‌بیت معرفی نموده است.
به گفته دولتشاه سمرقندی،
وی مردی فاضل، نیکو صورت و سیرت و خداترس بوده است.
ملاحسین واعظ کاشفی در قرن نهم یا اوایل قرن دهم با ذکر نام حسن کاشی در فتوّت‌نامه سلطانی
ارتباط او و پیشه مداحی و مناقب‌خوانی او را با
آیین فتوت نشان می‌دهد.
کاشی به
مکه و
مدینه و
نجف سفر کرد و قصیده‌ای در ستایش
امام علی علیه‌السلام در
مرقد آن حضرت خواند. گفته‌اند همان
شب امام علی را به
خواب دید و امام نشانی مسعود بن افلح، بازرگان بصری، را به او داد تا به
بصره برود و صله منقبت خود را از او بستاند، که چنین نیز شد.
کاشی به شکرانه این صله و رؤیای صادقه‌اش، مهمانی باشکوهی برای نیکوکاران و
فقیران بصره ترتیب داد
این
شعر به
قصیده هفت بند مشهور شد و عده‌ای از شاعران شیعی بعد از کاشی، از جمله مولانا
محتشم کاشانی ، شاعر مشهور عهد
صفوی ، از آن
تقلید کردند و مدایحی برای امامان یا اشعاری در
مذمت دشمنان آنان سرودند.
خلوص اعتقاد کاشی به امام علی و فرزندانش سبب گردید تا ذوق شاعری خود را وقف
مداحی اهل‌بیت علیهم‌السلام بکند و با این‌که امکان انتساب به دربار‌ها و دستگاههای
ریاست برایش فراهم بود، حاکمان روزگارش را
مدح نکرد و عمرش را در کمال
تقوا و
قناعت گذراند
وی در منقبت‌سرایی شهرت داشت.
او دیوانی مشتمل‌بر
غزل و
قصیده داشته‌است.
یک نسخه خطی دیوان او به شماره ۷۵۹۴ در
کتابخانه مجلس شورای اسلامی محفوظ است.
هفت‌بند کاشی در ۱۲۹۲ در لکهنو در شانزده‌صفحه
چاپ شد.
برگزیده اشعار مولانا حسن کاشی، نیز به کوشش علی اصغر شاطری به چاپ رسیده است.
وی اثری به نام انشاء در
علم و
ادب و شعر و
حکمت نیز نگاشته است.
تاریخ محمدی یا تاریخ دوازده امام یا تاریخ رشیدی از دیگر آثار منظوم حسن کاشی است که در آغاز آن اولجایتو و رشیدالدین فضل‌اللّه را ستوده است
و سپس به معرفی و شرح احوال
چهارده معصوم علیهم‌السلام پرداخته است.
اثر دیگر او منظومه‌ای کوچک به نام معرفت‌نامه درباره برخی از اصول اعتقادی شیعیان است. تاریخ محمدی به ضمیمه معرفت‌نامه به کوشش رسول جعفریان چاپ و منتشر شده است (قم ۱۳۷۷ش).
امین در اعیان‌الشیعة
از سهم وی در نشر مذهب شیعه و تأثیر تعلیم و تربیت و هدایت او در پایه‌ریزی حکومت صفوی، سخن گفته است.
آرامگاه حسن کاشی در ۵ر۲ کیلومتری جنوب گنبد سلطانیه، نزدیک شهر سلطانیه است.
این آرامگاه در قرن هشتم ساخته شده و در دوران
شاه طهماسب اول صفوی ، در ۹۷۳، تزیینات و
کاشی کاری آن به پایان رسیده و در دوران
فتحعلی شاه قاجار بازسازی شده است.
آرامگاه وی محل
زیارت شیعیان
حضرت علی علیه‌السلام بوده است.
آقابزرگ طهرانی
به نقل از سیدحسن صدر گفته است در کاظمین، نزدیک به مقبره شریف‌مرتضی، قبری وجود داشته که مردم آن را قبر حسن کاشی دانسته‌اند.
این قبر در تخریب بازار کاظمین در ۱۳۵۳، جزو خیابان شده است.
(۱) آقابزرگ طهرانی الذریعه.
(۲) اسکندرمنشی.
(۳) امین، اعیان‌الشیعة.
(۴) امین احمد رازی، تذکره هفت‌اقلیم، چاپ محمدرضا طاهری (حسرت)، تهران ۱۳۷۸ش.
(۵) هوشنگ ثبوتی، بناهای آرامگاهی استان زنجان، زنجان ۱۳۷۷ش.
(۶) محمد بن بدر جاجرمی، مونس‌الاحرار فی دقائق الاشعار، با مقدمه محمد قزوینی، چاپ می‌رصالح طبیبی، تهران ۱۳۳۷ـ۱۳۵۰ش.
(۷) رسول جعفریان، «مروری اجمالی بر منقبت امامان علیهم‌السلام در شعر فارسی»، مشکوة، ش ۷۸ (بهار۱۳۸۲).
(۸) حاجی خلیفه.
(۹) حسن کاشی، تاریخ محمدی، یا، تاریخ دوازده امام ـ تاریخ رشیدی ـ تاریخ الاولاد الحضرة المصطفوی ـ ائمه‌نامه، به ضمیمه معرفت‌نامه و هفت‌بند، چاپ رسول جعفریان، قم ۱۳۷۷ش.
(۱۰) خوانساری.
(۱۱) دولتشاه سمرقندی، کتاب تذکرةالشعراء، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۳۱۹/۱۹۰۱.
(۱۲) کورش زعیم، مردان بزرگ کاشان، (تهران ۱۳۳۶ش).
(۱۳) نوراللّه بن شریف‌الدین شوشتری، مجالس‌المؤمنین، تهران۱۳۵۴ش.
(۱۴) محمدمظفر حسین‌بن‌محمد یوسفعلی صبا، تذکره روز روشن، چاپ محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، تهران ۱۳۴۳ش.
(۱۵) ذبیح‌اللّه صفا، تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان پارسی، ج۳، بخش۲، تهران ۱۳۷۸ش.
(۱۶) احمد بن حسین کاتب‌یزدی، تاریخ جدید یزد، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۷ش.
(۱۷) حسین بن علی کاشفی، فتوت‌نامه سلطانی، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۵۰ش.
/
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حسن کاشی»، شماره۶۱۸۳.
