حراء

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

حِراء، از کوه‌های مشهور مکه که وحی اولین‌ بار در آنجا بر حضرت محمد صلی‌الله علیه‌ وآله نازل شد و از این‌رو به آن جبل‌ النور نیز گفته‌اند.

---

در بخش اول مقاله به معرفی کوه حراء پرداخته می‌شود.

۱.۱ - موقعیت جغرافیایی حراء

این کوه در شمال‌ شرقی مکه، در مقابل کوه ثَبیر واقع است.

۱.۲ - سبب شهرت حراء

شهرت آن به سبب غاری است که در آن قرار دارد و حضرت محمد هر سال مدتی را در آن به خلوت و عبادت می‌گذراند و خدا آن حضرت را در آنجا به رسالت مبعوث کرد بنا به فرموده امام علی علیه‌السلام، پیامبر اکرم پیش از بعثت هر سال مدتی در حراء مجاور می‌شد.

۱.۳ - شکل کوه حراء

شکل کوه مخروطی است و از دیگر کوه‌هایی که شهر مکه بر دامنه آنها واقع شده، مستقل است، در حالی که کوه‌های اطراف مکه از سمت شمال تا حدود شهر جده، واقع در هفتاد کیلومتری مکه، امتداد دارند.

۱.۴ - فاصله حراء تا مکه

بنابر منابع متقدم، فاصله کوه حراء تا مکه یک فرسنگ یا سه میل است.
اکنون، حراء را در چهار تا شش کیلومتری مکه (مسجدالحرام) می‌دانند.
حراء امروزه، به‌ سبب توسعه شهر مکه، داخل شهر قرار گرفته و ساختمان‌های مسکونی آن را احاطه کرده است.

۱.۵ - موقعیت حراء نسبت به اطراف

این کوه مشرف بر مِنا و در کنار راه مِنا ـ عرفات است.
ارتفاع آن از سطح دریا ۵۶۰ متر است.
حراء کوه مرتفعی است که فقط از یک مسیر می‌توان از آن صعود کرد و آن راهی است که از دیگر جاها جدا شده است.
آب و سبزه نیز در آن دیده نمی‌شود.
گفتنی است که در امتداد این کوه، کوه‌های اطراف عرفات قرار داشته و همچنین با کوه‌های طایف نیز پیوند دارد.
حدود پنجاه متر مانده به قله کوه، غار حِرا قرار دارد که تنها فضایی به گنجایش نشستن پنج نفر داشته و در جایی از آن، تنها یک نفر می‌تواند بایستد.

۱.۶ - قله حراء

قله حراء حدود چهل متر مربع مساحت دارد. اطراف قله باز است و هیچ صخره یا مانعی در برابر کسی که می‌خواهد اطراف را تماشا کند، وجود ندارد.
فاصله بین غار و قله حدود بیست متر است.

۱.۷ - از عجایب غار حراء

از عجایب غار حراء، این است که انتهای آن کاملاً به‌ سوی مسجدالحرام و کعبه، و دهانه آن تقریباً به سمت بیت‌المقدس است.
از بالای کوه حراء مسجدالحرام و گل‌دسته‌ها دیده می‌شوند.

۱.۸ - موقعیت دهانه و داخل غار

وسعت دهانه غار به اندازه‌ای است که یک شخص متوسط ‌القامت می‌تواند از آن عبور کند و در آنجا به نماز بایستد.
داخل آن از هنگام طلوع تا غروب آفتاب روشن است، اما گرمای سوزان به آن نفوذ نمی‌کند.

---

برخی مورخان، غار حراء را با غار ثور ــ که پیامبر اکرم هنگام هجرت از مکه به مدینه، به آن پناه بردــ اشتباه کرده‌اند.

---

روایت شده است که حضرت آدم علیه‌السلام خانه کعبه را از سنگ‌های پنج کوه بنا کرد که یکی از آنها کوه حراء بود.

---

گفته شده که کوه حراء همان کوه فاران است که در تورات از آن یاد شده، اما ظاهراً فاران نامی است که به همه کوه‌های مکه اطلاق شده است نه فقط کوه حراء.

---

این کوه در دوره جاهلیت نیز محترم بوده و در اشعار جاهلی از آن یاد شده است، از جمله در اشعار عَوف ‌بن اَحْوَص و ابی‌طالب عموی پیامبر.

---

نخستین کسی که در کوه حراء اعتکاف نمود، عبدالمطلب، نیای پیامبر، بود.

---

برخی فقها زیارت غار حراء را از مستحبات اعمال حج ذکر کرده‌اند.


از گذشته تاکنون، مردم به زیارت غار حراء می‌روند و گفته شده است که دعا در آنجا مستجاب می‌شود.

---

گفته‌اند از معجزات پیامبر اکرم آن بود که کوه حراء در زیر پای آن حضرت به حرکت درآمد و سپس به فرمان پیامبر از حرکت باز ایستاد.

---

غار حِرا محل عبادت رسول خدا صلی الله علیه وآله بوده و آن حضرت چندی از ایام سال، به ویژه ماه مبارک رمضان را در آن به‌سر می‌برده است.
در همین غار بود که نخستین بار بر رسول خدا صلی الله علیه وآله وحی نازل شد و پنج آیه آغازین سوره علق برای آن حضرت فرود آمد: " اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ • خَلَقَ اْلإِنْسانَ مِنْ عَلَق • اقْرَأْ وَ رَبُّکَ اْلأَکْرَمُ • الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ".

بنابراین، این غار از بهترین و متبرّک ترین نقاط مکه محسوب می‌شود؛ جایی که مسلمانان آگاه و توان‌مند برای زیارت بدان جا می‌روند و در آنجا نماز می‌گزارند.

---

کوه ثَبیر که در برابر کوه حِرا در سوی دیگر جاده قرار دارد، از مکان‌های مقدس به شمار می‌رود.
گفته‌اند که خداوند از این کوه، گوسفندی را برای ذبح نزد اسماعیل علیه السلام فرستاده است.

---

• ابن‌اثیر.
• ابن‌بطوطه، رحله ابن‌بطوطه، چاپ محمد عبدالمنعم عریان، بیروت ۱۴۰۷ /۱۹۸۷.
• ابن‌تیمیه، مجموع‌ الفتاوی، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
• ابن‌جبیر، رحله ابن‌جبیر، چاپ حسین نصّار، قاهره ۱۹۹۲.
• ابن‌حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، بیروت: دارصادر.
• محمدبن عبدالله ازرقی، اخبار مکه و ماجاء فیها من الآثار، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ش.
• عبدالله بن عبدالعزیز بکری، معجم مااستعجم من اسماء البلاد و المواضع، چاپ مصطفی سقّا، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
• عاتق بلادی، معالم مکة التاریخیة و الاثریه، مکه ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
• محمدبن عبدالله حمیری، الروض المعطار فی خبر الأقطار، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۸۴.
• محمدحسن خادمی، راهنمای حج و عمره، تهران ۱۳۸۳ش.
• محمدباقربن محمد مؤمن سبزواری، ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد، چاپ سنگی تهران ۱۲۷۳ـ۱۲۷۴، چاپ افست قم.
• محمدبن مکی شهید اول، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه، قم ۱۴۱۲ـ۱۴۱۴.
• جعفر شهیدی، عرشیان، تهران ۱۳۸۴ش.
• احمدبن علی طبرسی، الاحتجاج، چاپ محمد باقر موسوی خرسان، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم.
• جعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم صلی‌الله علیه‌ وآله‌ وسلم، قم ۱۴۰۳.
• عارف عبدالغنی، تاریخ امراء مکة المکرمه: من ۸ ه ـ۱۳۴۴ه، دمشق ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
• محمدبن احمد فاسی، شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، بیروت: دارالکتب العلمیه.
• اصغر قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، (تهران) ۱۳۸۴ش.
• مجلسی.
• احمدبن علی مقریزی، امتاع الاسماع بما للنبی صلی‌الله علیه‌ وآله وسلم من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، چاپ محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
• محمدبن احمد نهروالی، کتاب الاعلام باعلام بیت‌الله الحرام، چاپ علی محمد عمر، قاهره ۱۴۲۵/۲۰۰۴.
• علی‌بن ابوبکر هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
• یاقوت حموی.

---