تمکین (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تمکین، زمینه سازی برای قرار گرفتن «
فاصله» در موضع شایسته خود؛ از
فنون بلاغی است.
"تمکین" در
لغت به معنای پا برجا کردن و پذیرفتن است، و در
اصطلاح بدیعی و بلاغی به جملهای میگویند که هر کلمهاش در جای خود قرار گرفته باشد؛ به عبارت دیگر، پیش از "
فاصله" (کلمه یا
کلمات پایانی آیه) چنان زمینه سازی شود که
فاصله در موضع شایسته خود - بدون هیچ ناسازگاری و پیچیدگی - قرار بگیرد و ارتباط و تناسب تام با معنای کلی
کلام پیدا کند؛ به طوری که عدم ذکر
فاصله سبب اختلاف در
معنا و تشویش فهم شود، و اگر گوینده،
فاصله را بر
زبان نیاورد، شنونده به طبع سلیم خود، کلام را کامل کند؛
(لا تدرکه الابصار وهو یدرک الابصار وهو اللطیف الخبیر).
در این آیه، "
لطیف" با چیزی که با
چشم دیده نمیشود سازگار است و "
خبیر" با چیزی که درک میشود.
ابن ابی الاصبع فواصل قرآن را چهار قسم میداند که یکی از آنها تمکین است.
فرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تمکین».