تمکین (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تمکین، زمینه سازی برای قرار گرفتن «فاصله» در موضع شایسته خود؛ از
فنون بلاغی است.
"تمکین" در
لغت به معنای پا برجا کردن و پذیرفتن است، و در
اصطلاح بدیعی و بلاغی به جمله‌ای می‌گویند که هر کلمه‌اش در جای خود قرار گرفته باشد؛ به عبارت دیگر، پیش از "فاصله" (کلمه یا
کلمات پایانی آیه) چنان زمینه سازی شود که فاصله در موضع شایسته خود - بدون هیچ ناسازگاری و پیچیدگی - قرار بگیرد و ارتباط و تناسب تام با معنای کلی
کلام پیدا کند؛ به طوری که عدم ذکر فاصله
سبب اختلاف در
معنا و تشویش فهم شود، و اگر گوینده، فاصله را بر
زبان نیاورد، شنونده به طبع سلیم خود، کلام را کامل کند؛
(لا تدرکه الابصار وهو یدرک الابصار وهو اللطیف الخبیر).
در این آیه، "
لطیف" با چیزی که با
چشم دیده نمی‌شود سازگار است و "
خبیر" با چیزی که درک می‌شود.
ابن ابی الاصبع فواصل قرآن را چهار قسم می‌داند که یکی از آن‌ها تمکین است.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تمکین».
