تقوا و تجسس (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اسلام می‌خواهد مردم در زندگی خصوصی خود از هر نظر در
امنیت باشند. بدیهی است اگر
اجازه داده شود هر کس به جستجوگری درباره دیگران برخیزد
حیثیت و آبروی مردم بر باد می‌رود، و جهنمی به وجود می‌آید که همه افراد اجتماع در آن معذب خواهند بود.
اجتناب از
تجسس در کارهای دیگران، از آثار تقواپیشگی
مؤمنان می‌باشد:
یـایها الذین ءامنوا... ولا تجسسوا... واتقوا الله...
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید ... و هرگز (در کار دیگران) تجسس نکنید ... تقوای الهی پیشه کنید... .
و لا تجسسوا، کلمه: تجسس (با جیم) به معنای پی گیری و
تفحص از امور مردم است، اموری که مردم عنایت دارند پنهان بماند و تو آنها را پی گیری کنی تا خبردار شوی. کلمه: تحسس (با حاء بی نقطه) نیز همین معنا را می‌دهد، با این تفاوت که تجسس (با جیم) در شر استعمال می‌شود، و تحسس (با حاء) در خیر به کار می‌رود، چنان که
یعقوب به فرزندانش دستور می‌دهد: یا بنی اذهبوا فتحسسوا من یوسف و اخیه: ای فرزندان من! بروید و از (گمشده من)
یوسف و برادرش جستجو کنید.
و به همین جهت بعضی گفته‌اند: معنای آیه این است که: دنبال عیوب
مسلمانان را نگیرید، و در این مقام بر نیایید که اموری را که صاحبانش می‌خواهند پوشیده بماند تو آنها را فاش سازی.
دیدیم
قرآن با صراحت تمام تجسس را در
آیه فوق منع نموده، و از آنجا که هیچگونه قید و شرطی برای آن قائل نشده نشان می‌دهد که جستجوگری در کار دیگران و تلاش برای افشای اسرار آنها
گناه است، ولی البته قرائنی که در داخل و خارج آیه است نشان می‌دهد که این
حکم مربوط به زندگی شخصی و خصوصی افراد است، و در زندگی اجتماعی تا آنجا که تاثیری در سرنوشت
جامعه نداشته باشد نیز این حکم
صادق است. اما روشن است آنجا که ارتباطی با سرنوشت دیگران و کیان جامعه پیدا می‌کند مساله شکل دیگری به خود می‌گیرد، لذا شخص
پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مامورانی برای جمع آوری اطلاعات قرار داده بود که از آنها بعنوان عیون تعبیر می‌شود، تا آنچه را ارتباط با سرنوشت جامعه اسلامی در داخل و خارج داشت برای او گردآوری کنند.
و نیز به همین دلیل
حکومت اسلامی می‌تواند ماموران اطلاعاتی داشته باشد، یا سازمان گسترده‌ای برای گردآوری اطلاعات تاسیس کند، و آنجا که بیم
توطئه بر ضد جامعه، و یا به خطر انداختن
امنیت و
حکومت اسلامی می‌رود به تجسس برخیزند، و حتی در داخل زندگی خصوصی افراد جستجوگری کنند.
ولی این امر هرگز نباید بهانه‌ای برای شکستن
حرمت این
قانون اصیل اسلامی شود، و افرادی به بهانه مساله توطئه و اخلال به امنیت به خود
اجازه دهند که به زندگی خصوصی مردم یورش برند، نامه‌های آنها را باز کنند، تلفنها را کنترل نمایند و وقت و بی وقت به
خانه آنها هجوم آورند.
خلاصه اینکه مرز میان تجسس و به دست آوردن اطلاعات لازم برای حفظ امنیت جامعه بسیار دقیق و ظریف است، و مسئولین اداره امور اجتماع باید دقیقا مراقب این مرز باشند، تا حرمت اسرار انسان‌ها حفظ شود، و هم امنیت جامعه و حکومت اسلامی به خطر نیفتد.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اجتناب از تجسس».
