• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تسمیه در ایران

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تَسْمیه، در لغت به معنی نام‌گذاری، نیز اصطلاحی در علوم مختلف اسلامی است.


اگر از نامهای ایرانی که در منابع غیر ایرانی دورۀ باستان آمده‌اند، صرف ‌نظر کنیم، باید نامهایی را که در کهن‌ترین بخشهای اوستا آمده‌اند و سپس نامهای نوشته‌های هخامنشی را قدیم‌ترین نامهایی بدانیم که در منابع ایرانی ذکر شده‌اند. نامهای اوستایی عمدتاً اساطیری‌اند، مانند کیومرث (در اوستا: gayō-mareta- به معنی (دارندۀ) زندگی میرا، که حمزۀ اصفهانی، طبری، بیرونی و برخی دیگر از قدما آن را به حیّ ناطق میت ترجمه کرده‌اند و او را اولین انسان و نخستین شاه دانسته‌اند)، هوشنگ، منوچهر، (کی) کاووس، گرشاسب، ارجاسب، لهراسب، گشتاسب، جمشید، ایرج، افراسیاب، سیاوش، اسفندیار و غیره. برخی نیز مانند نام زردشت و خانوادۀ او بر اشخاص حقیقی دلالت می‌کنند. معنی بسیاری از این نامها را ایران‌شناسان روشن کرده‌اند. مثلاً لهراسب (در اوستا auruvat. aspa-) به معنی دارندۀ اسب تندرو، گرشاسب (در اوستا kərəsāspa-) به معنی دارندۀ اسب لاغر، ارجاسب (در اوستا arəIJat. aspa-) به معنی به دست آورندۀ اسب، و گشتاسب به معنی دارندۀ اسب رها کرده برای مسابقه است.
ساخته شدن این نامها با اسب بی‌شک مربوط به هندواروپایی بودن ایرانیان است که نخستین رام‌کنندگان اسب بوده‌اند. شماری از نامهای ایرانی باستان بر صفاتی دلالت دارند که مایل بوده‌اند شخص به آن صفت متصف باشد، مانند داریوش یا دارا (ب) که در فارسی باستان dāraya-vau- به معنی دارندۀ (چیز) خوب است؛ یا اردشیر که به صورت فارسی باستان ŗtaxšaça- برمی‌گردد و معنی آن ظاهراً «(کسی) که شاهی او مطابق با راستی است» یا «شاهی او ناشی از خدایان است» می‌باشد، یا اَرشامه، در فارسی باستان ŗšāma- به معنی «دارندۀ نیروی قهرمانان» است. بعضی نامها اشاره به نژاد آریایی (ایرانی) دارندگان آن‌ها دارند. مثلاً ariyāramna- مرکب از ariya- به معنی آریایی (ایرانی) است و جزء دوم آن از ریشۀ ram- به معنی صلح و آرامش است و کل نام ظاهراً به معنی «موجب صلح و آرامش ایرانیان» است؛ یا ariya-ºršan- به معنی «دارندۀ مردان آریایی (ایرانی)» است. بعضی نامها نیز معرف یک ویژگی ظاهری‌اند، مانند θ-u-y-r (اوستایی: suxra) که به معنی سرخ است. شماری از نامها نیز از اسمهای معمولیِ زبان گرفته شده‌اند، مانند martiya- به معنی «مرد». در این دوره بعضی از نامها به صورت تحبیبی یا مصغر نیز به‌کار رفته‌اند. برخی‌از پسوندهای تحبیب و تصغیر در ایرانی باستان عبارت‌اند از -ka-، -ina-، -ita، ya- (i) - و غیره، چنان‌که در ŗša-ka «ارشک، اشک» که شکل تحبیبی نامی است که جزء آخر آن (n) ŗša است، در āçina- که از نامی که با °>āç °ātr «آتش» ساخته شده، گرفته شده است؛ در xšaθrita- که از مخفف یک نام ساخته شده با xšaθra- است؛ و در bŗdiya- «بردیا» (مادی: bŗziya) که مخفف نامی ساخته شده با کلمۀ ایرانی bŗzi- است، مانند کلمۀ اوستایی bərəziiaršti-، و غیره.

از این دوره نامهای بسیاری در کتیبه‌ها، مهرها، مهرواره‌ها، سکه‌ها، کتابها، سنگ قبرها و غیره باقی‌مانده است. نامهای این دوره را می‌توان به این دسته‌ها تقسیم کرد:

۲.۱ - نامهای ساده

این نامها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
الف ـ نامهای تشکیل شده از یک صفت که به عنوان اسم به کار رفته است. این نوع صفات معمولاً دارای معنای خوب‌اند، اما گاهی نیز معنای کمی ناپسند دارند. دستۀ اخیر معمولاً لقبهایی بوده‌اند که به عنوان اسم به کار رفته‌اند، یا جای اسم اصلی را گرفته‌اند. برای نوع اول می‌توان نامهای پیروز، دریوش (فقیر)، فرخ، آزاد، آرزوگ (ārzōg «آرزو»)، اَرداو ardāv (از artāvan- به معنی درست، رستگار، نجات یافته) و جز اینها را ذکر کرد، و برای دستۀ دوم می‌توان این نامها را مثال زد: جوزمند IJōzmand «سرکش»، کورین kōrēn «کور». برخی از نامهای ساده اسم‌اند و معمولاً نام یکی از ایزدان‌اند، مانند مهر، بهرام، آدُر ādur «آذر». این نامها را معمولاً مخفف نامهای مرکب می‌دانند (ژینیو، سراسر اثر).
ب ـ نامهایی که از یک اسم معمولی یا نام یک حیوان تشکیل می‌شوند، مانند مرد، پور، پُس «پسر»، ویر «مرد»، برّگ «بره»، آهوگ «آهو»، گرگ، سین sēn «عقاب»، وراز «گراز»، و غیره.

۲.۲ - نامهای مرکب

این دسته از نامها به انواع مختلف تقسیم می‌شوند. معروف‌ترین انواع آن‌ها عبارت‌اند از:
الف ـ نامهایی که با نام خدای بزرگ یا یکی از ایزدان ترکیب و یک صفت مفعولی شده‌اند، مانند اُهرمَزد داد ohrmazd-dād، مهرداد، تیرداد، ماه‌داد، دادماه، ماه‌باد «حفظ شده به وسیلۀ ایزد ماه»، مهربوخت mihr-bōxt «مهر بُخت، نجات‌یافته به وسیلۀ ایزدمهر»، مهر بوزید mihr-bōzīd «به همان معنی»، یزدگرد «ساخته شده به وسیلۀ خدا»، یزدخواست «خواسته شده به وسیلۀ خدا». گاهی نیز اسم مرکب از یک اسم یـا صفت و یک صفت مفعـولی ساخته شده است، مـانند وه بود v -būd «به بود، بهتر شده»، فرخ‌زاد، مردبود «مرد شده»، بودمرد «به همان معنی»، آیین داد. این صفتهای مفعولی می‌توانند با پسوند -ak/ag همراه باشند، مانند مهر داتک (در پارتی، به معنی داده یا مخلوق مهر)، ماه داتک (در پارتی به معنی دادۀ ماه)، انوشگ زادگ «بی‌مرگ‌زاده».
ب ـ نامهایی که صرفاً از کنار هم قرار گرفتن دو نام (اسم یا صفت) ساخته شده‌اند، مانند برز آزاد «مفتخر و آزاد»، برزتگای
burz-ta ay «مفتخر و سریع»، برزوِه «مفتخر و بهتر»، دارای وِه «داریوش و بهتر»، انوش وِه «بی‌مرگ و بهتر».
ج ـ نامهایی که یک موصوف و صفت به همین صورت یا به شکل مقلوب یا مضاف و مضافٌ‌الیه به همین صورت (بدون کسره) یا به شکل مقلوب‌اند، مانند دخت انوش « دختر بی‌مرگ»، اَنَگ دخت «دختر خوب»، دخت مرد، دخت آدُر، ایران دخت، ایران خرد، و غیره.
د ـ نامهایـی که از نـام دو ایـزد تشکیل شده‌اند، مـانند آدُرـ اناهید، آب ـ خـور «آب + خورشید»، آدُر ـ مهر، مهر ـ آدُر، مهر ـ آب، مهر ـ اهـرمزد، تیر ـ مهر، تیر ـ ماه، زُروان ـ ماه و جز آنها.
ه‌ ـ نامهایی که از نام یک ایزد و نام یک آتشکده تشکیل شده‌اند، مانند مهر آدُرگُشنسب، مهر آدُر فَرّ بَی (= مهر + آذرفرنبغ)، مهر آدُر وَهرام، و جز اینها.

۲.۳ - نامهای کوتاه‌شده و تحبیبی

دسته‌ای از نامهای مرکب در این دوره ساده شده و تنها یک جزء آن‌ها به کار رفته است، مانند آدُر، مهر، ماه، بوزید، داد و غیره. این نامها مخفف از یک نامی هستند که با نام این ایزدان ترکیب شده‌اند. مثلاً آدُر ممکن است مخفف آدرباد باشد، یا مهر مخفف مهرداد و داد مخفف دادنرسه یا داد شابُهر (شاپور) و غیره.
نامهای تحبیبی دارای پسوندهای متعددی هستند که پسوندهای تحبیبی نامیده می‌شوند. این پسوندها دنبالۀ پسوندهای تحبیبی ایرانی باستان‌اند. این پسوندها براساس فهرست ژینیوعبارت‌اند از: -in، -ēn، -ōg، -ōy، -ād، -ag، -āy، -īg، -ēz، -iy. این پسوندها معمولاً به‌نامهای کوتاه ‌شده می‌پیوندند، اما گاهی به نام کامل نیز ملحق می‌شوند. مثالهای الحاق‌شده به نامهای کوتاه‌شده:
-ag: مانند mihrag bōxtāg، zarag، dārag.
y: مانندšāhrāy (از xšaθra-ya)، pāhr y (از pāθra-ya)، kirm y (از kŗma-ya).
-īg: مانند pādīg، tīrīg (در تیریگان)، ursīg (در اُرسیگان)، mehīg (در مهر مهیگان).
-ēz: مانند manēz (از man-aiča)، mazdēz، pīrēz.
-iy: مانند ābiy، bābiy، nāmiy، zōtiy.
-in: مانند māhin، kārin، vārin.
-en: مانند ādurēn، burzēn، gurgēn، māhēn، mihrēn.
-ōg: مانند bōxtōg، kirmōg، yazdōg، friyōg.
-ōy: مانند burzōy، dādōy، māhōy، mardōy، w/virōy. این همان پسوند است که در فارسی به صورت ـ ویه (در کلماتی چون برزویه، سیبویه) باقی مانده است.
-ād: مانند مهراد، مزداد، وَهمناد، رزماد (در رزمادان).
گاهی نیز این پسوندها به یک نام کامل افزوده می‌شوند، مانند ohrmazd-duxtag، mihr-bādag، mihr-aspiy (در mihraspiān)، داد آدُر دارای، نرسه کارِن، و غیره.

بسیار طبیعی است که در دو سه قرن اول بعد از اسلام ایرانیانی که مسلمان نشده بودند، همان شیوه‌های نام‌گذاری ایران دورۀ ساسانی را به کار برده باشند، اما ایرانیانی که به اسلام گرویده بودند، نامهای اسلامی اختیار کرده بودند. در متون تاریخی به ایرانیانی برمی‌خوریم که قبل از اسلام آوردن یک نام ایرانی داشتند، ولی پس از مسلمان شدن یک نام اسلامی انتخاب کردند. معروف‌ترین این شخصیتها ابن مقفع است که نام اصلی او روزبه پسر دادبه بود، ولی پس از گرویدن به اسلام نام عبدالله را انتخاب کرد.
نامهای ایرانیان سنی‌مذهب با نام عربها تفاوتی نداشت، جز آن‌که برخی از نامهای خاص عرب که میراث قبل از اسلام بود، در میان ایرانیان جا باز نکرد. مثلاً ایرانیان نام معاویه به معنی ماده‌سگ عوعوکننده، یا یعرب، یا ثعلب، یا کلب، یا ذُؤیب، یا صخر به معنی تخته‌سنگ را بر خود ننهادند یا اگر به کار بردند بسیار نادر بود. برعکس نامهای محمد، احمد، مصطفی، محمود، هاشم، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، حسن، حسین، محسن، قاسم، جعفر، و نامهای پیامبران بنی‌اسرائیل، مانند ابراهیم، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، یوسف، یونس، عیسی، موسی، و نیز نام آدم و نامهای ترکیب‌شده با عبد و یکی از نامها یا صفات خداوند، مانند عبدالله، عبدالجبار، عبدالحمید، عبدالجلیل، عبدالرحمان، عبدالرشید، عبدالخالق، عبدالرزاق، عبدالصمد، عبدالعزیز، عبدالعظیم، عبدالغنی، عبدالغفار، عبدالغفور، عبدالقادر، عبدالقاهر، عبدالکریم، عبداللطیف، عبدالمجید، عبدالملک، عبدالمنعم، عبدالواحد، عبدالوهاب، و نیز اسدالله، هبةالله، نصرالله، سعدالله، و غیره در میان ایرانیان نامهای رایجی بود. نامهایی مانند نصرةالدین، ناصرالدین، جلال‌الدین، هبةالدین، محیی‌الدین، زین‌الدین، کمال‌الدین، جمال‌الدین و غیره نیز رواج داشتند که در اصل همه لقب بوده‌اند. شماری از کنیه‌های عربی، مانند ابوالقاسم، ابوالحسن، ابوالفضل و غیره نیز به عنوان اسم به کار رفته‌اند. چنان‌که می‌بینیم، این نامها همه جنبۀ مذهبی دارند. از نامهای حیوانات به عربی، ایرانیان تنها نامهای اسد، لیث، ضرغام، غضنفر و هِـزَبر را (که در فارسی دوره‌های بعد به شکل هُژَبر تلفظ شده) و همه به معنی شیر است، پذیرفتند. این نامها تا سدۀ ۷ق کاملاً رایج بودند و بیش‌تر آن‌ها تا امروز نیز رواج دارند.
اینها نامهای عربی‌ای است که بعد از اسلام ایرانیان برای نامیدن خود از آن‌ها استفاده کردند، اما در این دوره برخی از نامهای اصیل ایرانی نیز در نوشته‌ها دیده می‌شود که در دوره‌های بعد بیش‌تر آن‌ها متروک شده، و بعضی نیز تا به امروز باقی مانده‌اند. در اینجا گروهی از آن‌ها را با ذکر مأخذ نقل می‌کنیم:
آذه،
[۱] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۲، ص۴۰۹، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
آذین،
[۲] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۴-۵، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۳] محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۷، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
[۴] فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۲۲، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
ابزون = افزون،
[۵] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۱۹۶، بیروت، ۱۹۹۰م.
ازداد ظاهراً مخفف ایزد داد،
[۶] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۲۹۱، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۷] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۳۰، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۸] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ذیل سیالی، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
اشته،
[۹] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ذیل اشتی، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
اشکیب به معنی شکیب،
[۱۰] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۳، ص۱۷۸، بیروت، ۱۹۹۰م.    
[۱۱] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۱۷۵، بیروت، ۱۹۹۰م.
ایران،
[۱۲] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۱۳۶، بیروت، ۱۹۹۰م.
بابا،
[۱۳] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۱، ص۶۰۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
اندیشه، بازور؛ باناز،
[۱۴] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۱، ص۱۱، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
[۱۵] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۱، ص۳۹، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
بانک
[۱۶] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۶، ص۱۳۸، بیروت، ۱۹۹۰م.
بُبُل،
[۱۷] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۶۵، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
بختیار،
[۱۸] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۱، ص۱۲۷، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.
بزیست بن فیروزان،
[۱۹] محمد ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان، ج۱، ص۱۳۷، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۶۶ش.
بهرست ظاهراً: به رست،
[۲۰] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۲۱، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۲۱] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۰۰، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
پادشاه،
[۲۲] عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، ج۱، ص۲۱۲، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
جهان،
[۲۳] عبدالله قوچانی، اشعار فارسی کاشیهای تخت سلیمان، تهران، ۱۳۷۱ش.
خربام ظاهراً: خوربام، یعنی خورشید درخشان،
[۲۴] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۱۶، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
خرّین ظاهراً مرکب از خورّه + ین تحبیب، یا از خور به معنی خورشید، قس xvarēn در نامهای دورۀ ساسانی،
[۲۵] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۴۶۲، بیروت، ۱۹۹۰م.
خُشْتَرین = خوش‌ترین،
[۲۶] محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۳، ص۲۳۶، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
خوشمردان،
[۲۷] منیره ناجی سالم، تعلیقات بر التحبیر (نک‌: هم‌، ج۲، ص۷۶، سمعانی).
خشتن،
[۲۸] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۴۶۸، بیروت، ۱۹۹۰م.
خورشید ماه،
[۲۹] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۵۸، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
داورشاه،
[۳۰] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۲، ص۵۳۱، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
درست،
[۳۱] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۳، ص۳۲۳، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۳۲] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۲، ص۵۴۳-۵۴۴، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
دِلّیر،
[۳۳] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۳، ص۳۲۹، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۳۴] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۲، ص۵۵۶-۵۷۷، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
دوست،
[۳۵] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۳۲۴، بیروت، ۱۹۹۰م.
دوستی،
[۳۶] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۲۹۷، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۳۷] حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۲۰۵، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.
دهزور،
[۳۸] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۷۱، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۳۹] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۷۲، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۴۰] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۸۴، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۴۱] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۸۹، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
دیمهر،
[۴۲] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۱، ص۵۵۲، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
دیوداد ظاهراً به معنی خداداد. دیوداد بن دیودُست نام ابوالساج، بزرگ سلسله ساجیان و از امرای متوکل عباسی و از بوداییان اشروسنه بوده است،
[۴۳] مجمل التواریخ والقصص، به کوشش ملک‌الشعرا بهار، ج۱، ص۳۶۹، تهران، ۱۳۱۸ش.
دیودوست،
[۴۴] مجمل التواریخ والقصص، به کوشش ملک‌الشعرا بهار، ج۱، ص۳۶۹، تهران، ۱۳۱۸ش.
دیودست،
[۴۵] ابوریحان بیرونی، الصیدنة، ج۱، ص۶۴۱، به کوشش عباس زریاب، تهران، ۱۳۷۰ش.
رامش،
[۴۶] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۲، ص۴۱۶، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
رخش،
[۴۷] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۴۰، بیروت، ۱۹۹۰م.
ریذه،
[۴۸] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۱۷۵، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۴۹] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۳، ص۸، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
[۵۰] محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۳۲۹، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
زوران،
[۵۱] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۴۱۹، بیروت، ۱۹۹۰م.
زیرک،
[۵۲] عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، ج۱، ص۲۵۹، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۵۳] منتجب‌الدین قمی، فهرست، ج۱، ص۴۹، به کوشش عبدالعزیز طباطبایی، قم، ۱۴۰۴ق.
سَبخُت،
[۵۴] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ذیل سبختی، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
سبک،
[۵۵] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۲۷، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۵۶] محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۵، ص۲۸۲-۲۸۳، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
سخت،
[۵۷] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۵۶-۵۷، بیروت، ۱۹۹۰م.
سرو،
[۵۸] محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۴، ص۲۹۶، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
سروسان جد بایزید بسطامی،
[۵۹] علی‌محمد بجاوی، تعلیقات بر المشتبه (نک‌: هم‌، ج۱، ص۷۵، ذهبی).
سوسن،
[۶۰] خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۳۰۶، به کوشش احسان عباس، ویسبادن، ۱۹۸۲م.
سُهْرُک،
[۶۱] قاموس، ذیل جرّ.
سیما: ابراهیم بن سیما، از سرداران عباسی در سدۀ ۳ق،
[۶۲] طبری، تاریخ، ج۹، ص۴۷۹-۴۸۰.    
[۶۳] طبری، تاریخ، ج۹، ص۵۰۴-۵۰۵.    
[۶۴] نجم‌الدین نسفی، القند فی ذکر علماء سمرقند، به کوشش یوسف هادی، تهران، ۱۳۷۸ش.
سین،
[۶۵] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۴۱۵، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۶۶] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۴۲۲، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۶۷] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۴۲۳، بیروت، ۱۹۹۰م.
شاذک،
[۶۸] محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۳۸۵، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
شادی بن فرج اصفهانی،
[۶۹] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۹۳، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
شاذی: عمر بن حسین بن شاذی اصفهانی اهل نیشابور،
[۷۰] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۱، ص۵۱۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
شارک،
[۷۱] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۳، ص۳۸۵، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
شاه،
[۷۲] علی ابن ماکولا، ج۵، ص۴، الاکمال، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۷۳] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۹۱، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
[۷۴] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۹۵، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
[۷۵] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۹۶، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
شاه مردان عبیدالله بن محمد بن علی بن شاه مردان، نحوی لغوی (د ح۶۰۰ ق،) شاهونه،
[۷۶] حبیش تفلیسی، «کامل التعبیر»، ج۱، ص۲، مجموعۀ مقالات تحقیقـی خاورشناسی، تهـران، ۱۳۴۲ش.
شبانه (نام دو همدانی و یک دینوری)،
[۷۷] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۱۲-۱۳، بیروت، ۱۹۹۰م.
شعله،
[۷۸] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۳، ص۴۱۹، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
شنبذ،
[۷۹] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۸۳-۸۴، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۸۰] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۳، ص۴۵۵، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
[۸۱] محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۳۷۴، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
شنبذین نام شخصی که ابوعبدالله از او و او از ابوموسی دیبلی و او از بایزید نقل می‌کند،
[۸۲] محمد سهلجی، «النور من کلمات ابی طیفور»، ج۱، ص۹۰، شطحات الصوفیۀ عبدالرحمان بدوی، کویت، ۱۹۷۸م.
[۸۳] محمد سهلجی، «النور من کلمات ابی طیفور»، ج۱، ص۱۰۶، شطحات الصوفیۀ عبدالرحمان بدوی، کویت، ۱۹۷۸م.
شهجور،
[۸۴] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۹۹، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۸۵] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۰۰، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
شهراب،
[۸۶] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۱، بیروت، ۱۹۹۰م.
شهر آشوبه نام فقیهی گیلانی یا طبری،
[۸۷] مرکزی، خطی، ج۱۶، ص۳۱۸.
شهرمرد،
[۸۸] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۱، ص۴۳۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
شیر،
[۸۹] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۱۱، بیروت، ۱۹۹۰م.
شیرین،
[۹۰] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۱۲۷.
[۹۱] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۴۱۱، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۹۲] حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۳۸۶، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
شین،
[۹۳] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۴۲۳، بیروت، ۱۹۹۰م.
[۹۴] عبدالرحمان معلمی، تعلیقات بر الانساب (نک‌: هم‌، ج۴، ص۴۲۳، سمعانی).
طوسی،
[۹۵] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۲۴۶، بیروت، ۱۹۹۰م.
غورک،
[۹۶] حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۳۱۱، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
فرینام به معنی دارای نام مطبوع، فرینام بن جماهر، از بَرفَشْخِ بخارا،
[۹۷] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۶۹.
فرینام بن مزدک،
[۹۸] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۲۳، بیروت، ۱۹۹۰م.
(د ۳۳۰ق،)
[۹۹] محمد ذهبی، المشتبه، ج۲، ص۵۸۲، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
فرینام بن زرعه،
[۱۰۰] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۱، ص۵۵۴، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
فرینام بن خازم بخاری،
[۱۰۱] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۲۸۹، بیروت، ۱۹۹۰م.
ابوزید عمران بن فرینام،
[۱۰۲] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۳، ص۱۷۸، بیروت، ۱۹۹۰م.
فولادستون،
[۱۰۳] احمد فصیح خوافی، مجمل فصیحی، ج۱، ص۱۸۲، به کوشش محمود فرخ، مشهد، ۱۳۴۰ش.
قهزاد
[۱۰۴] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۳۷۰، بیروت، ۱۹۹۰م.
اسحاق بن زوران بن قهزاد سیرافی،
[۱۰۵] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۴۱۹، بیروت، ۱۹۹۰م.
کاماور،
[۱۰۶] عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، ج۱، ص۲۲۳، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران.
کامساز،
[۱۰۷] عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، ج۱، ص۲۲۸، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
کوشیل ابوالقاسم... بن بهمن بن کوشیل بن حسنونه بن آذرجشنس المدینی الاصل،
[۱۰۸] محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۳، ص۴۲۷، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
مافنه فصیح ‌خوافی،
[۱۰۹] محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۳، ص۴۲۷، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
ماهک،
[۱۱۰] مطهر مقدسی، البدء والتاریخ، ج۵، ص۱۹۵، پاریس، ۱۹۰۳م.    
ماه‌نوش نام شخصی در زمان عبدالرحمان بن اشعث،
[۱۱۱] محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۳، ص۲۲۰، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
مردانشاه
[۱۱۲] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۱، ص۵۷۲، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
یوستی، ذیل این نام)، مردشاه،
[۱۱۳] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۸۵، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
مهبسطام،
[۱۱۴] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۰۰، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
مه‌بود،
[۱۱۵] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۹۷، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
مهرجان،
[۱۱۶] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۹۴، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
مهریزد،
[۱۱۷] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۲، ص۲۰۸، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
مهفادار،
[۱۱۸] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۹۹، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
میناء،
[۱۱۹] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۹۲، بیروت، ۱۹۹۰م.
نازک،
[۱۲۰] عبدالرحمان معلمی، تعلیقات بر الانساب (نک‌: هم‌، ج۱، ص۴۳۶، سمعانی).
[۱۲۱] محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۱، ص۵۱۱، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
نمراد،
[۱۲۲] ابوالشیخ اصفهانی، طبقات المحدثین باصبهان، ج۴، ص۲۵۳، به کوشش عبدالغفور بلوشی، بیروت، ۱۹۹۲م.
وردین،
[۱۲۳] علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۴۶۸، بیروت، ۱۹۹۰م.
همیماه.
[۱۲۴] عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۶، ص۴۴، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
[۱۲۵] یاقوت حموی، معجم الادبا، ج۱۹، ص۴۵.
آنچه نقل شد همه نامهای مردان بود. نامهای زنان در منابع کمتر به چشم می‌خورند. با این‌همه، با جست‌وجوی دقیق می‌توان به برخی از آن‌ها دست یافت و شیوۀ نام‌گذاری زنان بعد از اسلام را نیز به دست آورد. نامهای عربی‌ای که در تمام قرون پس از اسلام بیش از سایر نامها رایج بوده‌اند، در درجۀ اول عبارت‌اند از نامهای مقدسین اسلامی، مانند فاطمه، زهرا، خدیجه، بتول، زینب، عائشه (تا قبل از رواج تشیع در ایران)، آمنه، رقیه، سکینه و صفاتی مانند کبری، صغری، عذرا، لعیا، بشری، حمیرا، راضیه، رابعه، سعیده، و نامهای دیگری مانند زبیده، زلیخا، آسیه، ساره و غیره. کنیه‌هایی که به عنوان اسم به کار رفته‌اند نیز گاه‌گاه، به ویژه در سده‌های بعد دیده می‌شوند، مانند ام ‌کلثوم و ام سلمه و ام‌البنین و غیره. برخی از نامها نیز با کلمۀ عربی سِتّ و سِتّی ساخته شده‌اند، مانند مَهْسِتی (نام شاعرۀ معروف) و ست آزرمیه زنی محدثه،
[۱۲۶] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
سِتَکا
[۱۲۷] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ستشکر،
[۱۲۸] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ست‌ناز،
[۱۲۹] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ستیک،
[۱۳۰] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
[۱۳۱] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۳، ص۴۰۷، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
[۱۳۲] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ست الجلیل،
[۱۳۳] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ست‌العراق،
[۱۳۴] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ست‌الناس
[۱۳۵] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
و غیره.

۳.۱ - فهرستی از نامها پس از اسلام

در اینجا ۳ فهرست از نامهای زنان در سده‌های نخستین پس از اسلام آورده می‌شود. این ۳ فهرست به ترتیب از التحبیر سمعانی، تاریخ نیسابور (المنتخب من السیاق) و ویس و رامین، چاپ محمدجعفر محجوب نقل شده‌اند. فهرستهای منقول از دو کتاب اول با کنیه‌های آن‌ها آورده می‌شوند. بعد از این ۳ فهرست، فهرستی منتخب از نامهایی که از منابع مختلف گردآوری شده‌اند، به دست داده می‌شود:

۳.۱.۱ - التحبیر سمعانی

ام محمد آمنۀ اصفهانی
[۱۳۶] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۳۹۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌النجم اَمَة‌الله اصفهانـی
[۱۳۷] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۳۹۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌ علی آیغر ترک
[۱۳۸] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۳۹۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
تقیۀ اصفهانی، نام دوتن، دومی دختر ام‌البهاء فاطمه، دختر ابوالفضل بن ابی سعد بن بغدادی
[۱۳۹] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۳۹۸، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام ‌شماسه جوهر ناز نیشابوری.
[۱۴۰] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۳۹۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ظاهراً تلفظ اصل این نام گوهرناز بوده است؛ امة القاهر جوهر، دختر ابوسعد عبدالله بن عبدالکریم قشیری نیشابوری
[۱۴۱] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
امة الله جلیله دختر ابونصر عبدالرحیم بن عبدالکریم قشیری نیشابوری
[۱۴۲] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
امةالرحیم حُرّه، خواهر همو
[۱۴۳] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ساره، خواهر دیگر.
[۱۴۴] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
وی در جای دیگر امةالرحمان ساده نامیده شده است
[۱۴۵] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الفتح جلیلۀ سگزی
[۱۴۶] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌البهاء جمعه
[۱۴۷] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌النجم حوار اصفهانی نام او حورا آمده است،
[۱۴۸] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
[۱۴۹] عمررضا کحاله، اعلام النساء، ص۳۰۵، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
ام عبدالله حورستی سرخسی
[۱۵۰] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الشمس خجستۀ اصفهانی
[۱۵۱] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌البهاء خجستۀ اصفهانی و ام‌البهاء خجستۀ تهرانی
[۱۵۲] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
خدیجۀ نیشابوری
[۱۵۳] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۵، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام الغافر دردانۀ نیشابوری دختر ابوعبدالله اسماعیل بن عبدالغافر بن محمد فارسی، خواهر ابوالحسن عبدالغافر
[۱۵۴] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الفتوح رابعۀ لُنبانـی اصفهانی
[۱۵۵] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الرضـی راضیۀ میهنـی
[۱۵۶] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌ محمد یا ام‌الضیاء زلیخا اصفهانی
[۱۵۷] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
زینب اصفهانی
[۱۵۸] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الفتح زینب، دختر ابوشجاع شیرویة بن شهریار دیلمـی، اهل همدان
[۱۵۹] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الرجاء زبیدۀ اصفهانی
[۱۶۰] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام ‌خلف سعیدۀ نیشابوری
[۱۶۱] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ست آزرمیۀ اصفهانی
[۱۶۲] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
امة‌الرحمان سارۀ نیشابوری
[۱۶۳] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الضیاء ست الجلیل اصفهانی
[۱۶۴] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌النجم یا ام‌الفخر، ست‌العراق اصفهانی
[۱۶۵] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ست ناز اصفهانی
[۱۶۶] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ست‌الناس اصفهانی
[۱۶۷] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الغرستکا دیلمی اهل اصفهان
[۱۶۸] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌ انس ستیک یا ستی دختر ابوالحسن عبدالغافر بن اسماعیل فارسی اهل نیشابور
[۱۶۹] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الکرام شریفۀ نیشابوری
[۱۷۰] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌العزیز شکر اسفراینی.
[۱۷۱] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ظاهراً تلفظ این باید شِکَر (یا شَکَر) باشد؛ ام‌الکرام یا ام‌البهاء شهر آزرمیۀ اصفهانی
[۱۷۲] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الرضا ضوء اصفهانی
[۱۷۳] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۸، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الکرام ضوء اصفهانی
[۱۷۴] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۸، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ضوء النهار همدانی
[۱۷۵] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۸، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
طاهرۀ بخاری
[۱۷۶] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام محمد یا ام‌الکرام ظریفۀ طبری
[۱۷۷] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الفتح ظفر بانویۀ اصفهانی
[۱۷۸] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الفتوح ظمیاء اصفهانی
[۱۷۹] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
عائشۀ نیشابوری،
[۱۸۰] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
نیز نام زنی دیگر
[۱۸۱] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الفضل عائشۀ فوشنجی (پوشنگی)
[۱۸۲] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الفضل عائشۀ مروی
[۱۸۳] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
عائشۀ مرغینانی اهل مرو
[۱۸۴] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۳-۴۲۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
عائشۀ مروی از قریۀ کمسان
[۱۸۵] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الضیاء عاشورا، دختر محمدبن فضل دیلمی اهل اصفهان
[۱۸۶] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الخیر عافیۀ اصفهانی
[۱۸۷] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۵، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام ‌عدنان عزکا، دختر ابوعبدالله هیثم بن محمد بن هیثم بن عبدالله بن محمد بن هیثم.
[۱۸۸] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۵، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
عفاف دختر احمد بن محمد بن محمد بن اخوه
[۱۸۹] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۵، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الفتوح عین الشمس بزانی اصفهانی
[۱۹۰] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌النجم فاطمۀ سوذرجانی اصفهانی
[۱۹۱] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام ‌احمد فاطمۀ سوری بیهقی اهل خسروجرد بیهق، معروف به ست سکر (ستشکر)
[۱۹۲] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌البنین فاطمۀ زندخانی سرخسی
[۱۹۳] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌السعد فاطمۀ شحّامی
[۱۹۴] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۸، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌البنین فاطمۀ جوزدانی اصفهانی
[۱۹۵] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۸-۴۲۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام عبدالله فاطمۀ نیشابوری
[۱۹۶] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الخیر فاطمۀ نیشابوری
[۱۹۷] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الفتوح فاطمۀ مروزی
[۱۹۸] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌البهاء فاطمۀ اصفهانی
[۱۹۹] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۱، ص۴۳۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الفتوح فاطمۀ اصفهانی
[۲۰۰] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام ‌ابراهیم عائشۀ ورکانی
[۲۰۱] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌المجتبی فاطمۀ اصفهانی
[۲۰۲] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الکرام یا ام‌الخیر فخر النساء اصفهانی
[۲۰۳] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
ام‌الحسن کریمۀ ابیوردی کوفنی
[۲۰۴] عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۵، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
امةالله ماهک، دختر عبدالکریم قشیری.

۳.۱.۲ - از تاریخ نیشابور صریفینی

ام‌الحسین جمعۀ عثمانی
[۲۰۵] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۲۵۹، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
جمعه دختر ابوالحسین میکالی
[۲۰۶] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۲۶۵، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
جمعه معروف به عائشۀ بحیری
[۲۰۷] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۲۶۵، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
حرۀ بسطامی
[۲۰۸] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۲۹، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
حره معروف به خدیجۀ صابونی خدیجه دختر صفار
[۲۰۹] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۳۸، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
اَمَةالغافر دردانه
[۲۱۰] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۴۳، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
روحک دختر صفار
[۲۱۱] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۵۰، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
زهرا معروف به فاطمۀ صابونی
[۲۱۲] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۵۹، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
مبارکه معروف به ستیک
[۲۱۳] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۸۷، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
سعیدۀ شحّامی
[۲۱۴] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۸۸، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
[۲۱۵] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۴۲۶، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
فاطمۀ دقاقی، دختر ابوعلی دقاق
[۲۱۶] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۳۶، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
ام‌الخیر فاطمۀ بغدادی
[۲۱۷] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۳۷، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
فاطمۀ شحامی
[۲۱۸] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۳۷، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
فاطمه دختر ابوسعد محمد بن ابوالفضل اسماعیل همدانی
[۲۱۹] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۳۷، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
امةالرحیم کریمه، دختر عبدالکریم قشیری
[۲۲۰] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۵۲، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
کریمۀ صابونی
[۲۲۱] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۵۳، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
نمار دختر ابوالحسین احمد بن عبدالرحمان کیال مشاط.
[۲۲۲] ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۷۱۷، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.


۳.۱.۳ - از ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی

آب نار
[۲۲۳] فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۲۴، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
آب ناز
[۲۲۴] فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۱۳۰، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
آب ناهید؛ آبنوش؛ آذرگون؛ پری ویس؛ دینارگیس؛ زرین گیس؛ سرو آزاد؛ سهی بالا؛ سهی‌نام؛ شهربانو؛ شهرو؛ شیرین
[۲۲۵] فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۲۴، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
گل
[۲۲۶] فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۲۴۰، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
گلاب؛ گلگون؛ نازدلبر؛ یاسمن؛ ماه دخت
[۲۲۷] فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۲۴، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
مامک، دختر ویس.
[۲۲۸] فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۳۷۸، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.


۳.۱.۴ - نامهایی دیگر

آفاق
[۲۲۹] نظامی گنجوی، لیلی و مجنون، به کوشش برات زنجانی، تهران، ۱۳۶۹ش.
بانویه، مادر شیخ ابواسحاق کازرونی
[۲۳۰] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۲، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۲۳۱] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
نیز خواهر محمد بن عبدالجبار بن یَیّا، شیخ سلفی
[۲۳۲] محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۲۲، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
بنفشه
[۲۳۳] عبید زاکانی، کلیات، ج۱، ص۳۱۹، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۳۶ش.
[۲۳۴] خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۲۹۳، به کوشش احسان عباس، ویسبادن، ۱۹۸۲م.
جوذابه
[۲۳۵] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۸.
دستان
[۲۳۶] خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۲۰۷، به کوشش احسان عباس، ویسبادن، ۱۹۸۲م.
دوشار، زن ابراهیم موصلی که در ری با وی ازدواج کرد: و تفسیر هذا الاسم اسدان (دوشیر)
[۲۳۷] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۵، ص۳، بیروت، ۱۹۷۰م.
دولت‌بخت
[۲۳۸] محمود واصفی، بدایع الوقایع، ج۱، ص۵۸۲-۵۸۳، به کوشش الکساندر بلدروف، تهران، ۱۳۴۹ش.
رئیسه، مادر نظامی که کرد بوده است
[۲۳۹] نظامی گنجوی، لیلی و مجنون، ج۱، ص۲۸، به کوشش برات زنجانی، تهران، ۱۳۶۹ش.
روشنک، دختر دارا
[۲۴۰] مطهر مقدسی، البدء والتاریخ، ج۳، ص۱۵۳، پاریس، ۱۹۰۳م.    
زهره
[۲۴۱] عبید زاکانی، کلیات، ج۱، ص۳۳۴، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۳۶ش.
شادی، نام زنی و ظاهراً کنیزکی
[۲۴۲] عبید زاکانی، کلیات، ج۱، ص۳۱۶، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۳۶ش.
شاهک، زن دیگر ابراهیم موصلی
[۲۴۳] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۵، ص۳، بیروت، ۱۹۷۰م.
شیرین، دختر عبدالله هندی جاریۀ ابن بندنیجی
[۲۴۴] محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۳، ص۲۶۲، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
عیالانه، نام زنی با اصلی بابلی که در عیالاناباد ری متولد شده بود
[۲۴۵] عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، ج۱، ص۳۰۵، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
فردوس، زنی شاعره
[۲۴۶] حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، ج۱، ص۷۵۷، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۲ش.
گوهر خاتون، زن مولانا ؛ میگون، خواهر ابواسحاق کازرونی.
[۲۴۷] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۱، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۲۴۸] محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.


۳.۱.۵ - نامهای پسوند دار

در این دوره که ما آن را دورۀ اول می‌خوانیم و حدود آن را حملۀ مغول می‌دانیم، شکلهای تحبیبی نامهای خاص که عمدتاً دنبالۀ تحبیبیهای دورۀ میانه است، هنوز فراوان است، اما پسوندهای متعددی نیز وجود دارند که در دورۀ میانه دیده نمی‌شوند. ما چند صد نام از این‌گونه را از متون عربی و فارسی گرد آورده‌ایم که در اینجا معدودی از آن‌ها را بر اساس پسوندهای آن‌ها طبقه‌بندی می‌کنیم. یادآوری می‌کنیم که این پسوندها اساساً به شکلهای کوتاه‌شدۀ نامها می‌پیوندند، اما گاهی نیز با صورت کامل نام همراه می‌شوند:
۱. نامهای مختوم به -ak. این پسوند هم به نام مردان و هم به نام زنان می‌پیوندد. همچنین هم به نامهای ایرانی ملحق می‌شود، هم به نامهای عربی: فورک،
[۲۴۹] ابونعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۲۳۴، لیدن، ۱۹۳۱م.    
[۲۵۰] حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۴۰۶، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
زیدک
[۲۵۱] حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۴۰۶، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
عبدک، حسنک، بوجعفرک و غیره.
۲. نامهـای مختـوم بـه «ـ ویه»، این نامها بیشترین تعداد نامهای تحبیبی را تشکیل می‌دهند و حتی امروز نیز در برخی گـویشها به صـورت نامهای مختـوم بـه «ـ و» باقی مانده‌اند: رندویه، شاذویه، سیبویه، ممویه، ماجیلویه، حمدویه، نصرویه، سهلویه، و غیره. چنـان‌کـه دیدیـم پسـوند «ـ ویـه» در پهلـوی بـه شکـل «ـ وی» مستعمل بوده است.
۳. نامهای مختوم به «ـ ان» : ماهان، فوران، بکران، شاذان، دبیران، روزبهان، علکان، شغالان،
[۲۵۲] حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۹۵، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
فضلان،
[۲۵۳] حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۳۱۹، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
مشکان
[۲۵۴] حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۳۳۱، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
نامهای مختوم به «ـ کان» : عبدلکان، حیکان (مخف یحیی)، محمدکان،
[۲۵۵] حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۴۸۰، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
فضلکان.
[۲۵۶] جلال‌الدین محدث ارموی، فهرست اسماء الرجال المذکورة احوالهم فی کتاب التدوین، ج۱، ص۱۳، تهران، ۱۳۳۳ش.

۵. نامهای مختوم به «ـ وله» حسوله،
[۲۵۷] عبـدالملک ثعالبـی، یتیمةالدهر، ج۴، ص۴۵۰، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[۲۵۸] محمد حر عاملی، امل الآمل، ج۲، ص۲۵۵، به کوشش احمد حسینی، بغداد، ۱۳۸۵ق.    
یوله،
[۲۵۹] محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۱۹، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
اُحموله.
[۲۶۰] ابونعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۸۳، لیدن، ۱۹۳۱م.    

۶. نامهای مختوم به «ـ ول» : حسول،
[۲۶۱] عبدالملک ثعالبی، تتمةالیتیمة، ج۲، ص۱۰۲، تهران، ۱۳۵۳ق.
[۲۶۲] علی بیهقی، تاریخ بیهق، ج۱، ص۱۹۱، به کوشش کلیم حسینی، حیدرآباد دکن، ۱۹۶۸م.
احمول.
۷. نامهای مختوم به «ـ کا» : امیرکا، حسکا، محمدکا.
[۲۶۳] حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۵۱۷، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    

۸. نامهـای مختـوم بـه «ـ یـن» : بوریـن،
[۲۶۴] محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۲۴، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
جلین،
[۲۶۵] محمد ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ج۱، ص۱۶، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۵۳ق.
کردین،
[۲۶۶] محمد ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ج۱، ص۶۰، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۵۳ق.
[۲۶۷] محمد ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ج۱، ص۸۳، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۵۳ق.
سیرین.
[۲۶۸] حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۳۰۰، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    

۹. اسمهای مختوم به «ـ یل» : رزغیل،
[۲۶۹] عبدالملک ثعالبی، تتمةالیتیمة، ج۲، ص۳۴، تهران، ۱۳۵۳ق.
شاتیل،
[۲۷۰] محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۴۰، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
حسنیل،
[۲۷۱] عبدالملک ثعالبی، تتمةالیتیمة، ج۱، ص۱۵۶، تهران، ۱۳۵۳ق.
محمدیل، دیزیل،
[۲۷۲] ابونعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۲۰۲، لیدن، ۱۹۳۱م.    
عبدیل؛
[۲۷۳] حسن قمی، ترجمۀ تاریخ قم، ص۴۷، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۱۳ش.
[۲۷۴] حسن قمی، ترجمۀ تاریخ قم، ص۱۶۰، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۱۳ش.
[۲۷۵] حسن قمی، ترجمۀ تاریخ قم، ص۲۷۹، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۱۳ش.

۱۰. اسمهای مختوم به «ـ ا»؛ ننا،
[۲۷۶] محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۲۲، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
یَیّا،
[۲۷۷] محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۲۲، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
نجما.
[۲۷۸] نجم‌الدین نسفی، القند فی ذکر علماء سمرقند، به کوشش یوسف هادی، تهران، ۱۳۷۸ش.
[۲۷۹] حافظ حسین ابن کربلایی، روضات الجنان، ج۱، ص۴۲۰، به کوشش جعفر سلطان القرائی، تهران، ۱۳۴۴ش.

پس از سدۀ ۷ق بسیاری از نامهای تحبیبی یاد شده متروک شد و شکلهای مختوم به «ـ ا» مانند سمیعا، رفیعا، صدرا، فخرا، و غیره جای بقیۀ ساختها را گرفت که اوج کاربرد آن‌ها در زمان صفویه و بعد از آن بوده است. امروزه شکلهای تحبیبی مختوم بـه «ـ ی» (-i)، مـانـنـد بدری، فـخـری، اِسـی، عبـدی و غـیـره رایج‌ترین شکل نامهای تحبیبی است.
گرایشهای نام‌گذاری بعد از مشروطیت به کلی تغییر پیدا کرده، و به‌ویژه پس از دورۀ پهلوی گرایش به استفاده از نامهای باستانی ایران قوت بیشتری گرفته است.
غیر از منابع یادشده در متن مقاله، این مآخذ مهم نیز دربارۀ نامهای ایرانی است: بهنیا، عبدالکریم، پژوهشی در نامهای ایرانیان معاصر، اهواز، ۱۳۶۹ش؛ شیمل، آ.، نامهای اسلامی، ترجمۀ گیتی آرین، تهران ۱۳۷۶ش.
lt;reflt;ref
(۱) محمد ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۶۶ش.
(۲) محمد ابن شهر آشوب، معالم العلماء، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۵۳ق.
(۳) محمد ابن صابونی، تکملة اکمال الاکمال، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
(۴) حافظ حسین ابن کربلایی، روضات الجنان، به کوشش جعفر سلطان القرائی، تهران، ۱۳۴۴ش.
(۵) علی ابن ماکولا، الاکمال، بیروت، ۱۹۹۰م.
(۶) محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
(۷) محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.
(۸) ابوالشیخ اصفهانی، طبقات المحدثین باصبهان، به کوشش عبدالغفور بلوشی، بیروت، ۱۹۹۲م.
(۹) ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بیروت، ۱۹۷۰م.
(۱۰) ابونعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصبهان، لیدن، ۱۹۳۱م.
(۱۱) علی‌محمد بجاوی، تعلیقات بر المشتبه (نک‌: هم‌، ذهبی).
(۱۲) ابوریحان بیرونی، الصیدنة، به کوشش عباس زریاب، تهران، ۱۳۷۰ش.
(۱۳) علی بیهقی، تاریخ بیهق، به کوشش کلیم حسینی، حیدرآباد دکن، ۱۹۶۸م.
(۱۴) حبیش تفلیسی، «کامل التعبیر»، مجموعۀ مقالات تحقیقـی خاورشناسی، تهـران، ۱۳۴۲ش.
(۱۵) عبـدالملک ثعالبـی، تتمةالیتیمة، تهـران، ۱۳۵۳ق.
(۱۶) عبـدالملک ثعالبـی، یتیمةالدهر، بیروت، دارالکتب العلمیه.
(۱۷) محمد حر عاملی، امل الآمل، به کوشش احمد حسینی، بغداد، ۱۳۸۵ق.
(۱۸) حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۲ش.
(۱۹) محمد ذهبی، المشتبه، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
(۲۰) منیره ناجی سالم، تعلیقات بر التحبیر (نک‌: هم‌، سمعانی).
(۲۱) عبدالکریم سمعانی، الانساب، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
(۲۲) عبدالکریم سمعانی، التحبیر، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.
(۲۳) محمد سهلجی، «النور من کلمات ابی طیفور»، شطحات الصوفیۀ عبدالرحمان بدوی، کویت، ۱۹۷۸م.
(۲۴) حمزه سهمی، تاریخ جرجان، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.
(۲۵) ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
(۲۶) خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، به کوشش احسان عباس، ویسبادن، ۱۹۸۲م.
(۲۷) طبری، تاریخ.
(۲۸) حسن طوسی، الفهرست، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
(۲۹) عبید زاکانی، کلیات، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۳۶ش.
(۳۰) یاقوت حموی، معجم البلدان.
(۳۱) فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
(۳۲) احمد فصیح خوافی، مجمل فصیحی، به کوشش محمود فرخ، مشهد، ۱۳۴۰ش.
(۳۳) قاموس.
(۳۴) عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
(۳۵) عبدالله قوچانی، اشعار فارسی کاشیهای تخت سلیمان، تهران، ۱۳۷۱ش.
(۳۶) حسن قمی، ترجمۀ تاریخ قم، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۱۳ش.
(۳۷) عمررضا کحاله، اعلام النساء، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
(۳۸) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت، ۱۳۷۶ق/ ۱۹۵۷م.
(۳۹) مفضل مافروخی، محاسن اصفهان، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۱۲ش/ ۱۹۳۳م.
(۴۰) مجمل التواریخ والقصص، به کوشش ملک‌الشعرا بهار، تهران، ۱۳۱۸ش.
(۴۱) جلال‌الدین محدث ارموی، تعلیقات بر نقض (نک‌: هم‌، قزوینی رازی).
(۴۲) جلال‌الدین محدث ارموی، فهرست اسماء الرجال المذکورة احوالهم فی کتاب التدوین، تهران، ۱۳۳۳ش.
(۴۳) محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
(۴۴) مرکزی، خطی.
(۴۵) عبدالرحمان معلمی، تعلیقات بر الانساب (نک‌: هم‌، سمعانی).
(۴۶) مطهر مقدسی، البدء والتاریخ، پاریس، ۱۹۰۳م.
(۴۷) مقدمۀ منثور شاهنامه، نسخۀ خطی کتابخانۀ فلورانس.
(۴۸) منتجب‌الدین قمی، فهرست، به کوشش عبدالعزیز طباطبایی، قم، ۱۴۰۴ق.
(۴۹) نجم‌الدین نسفی، القند فی ذکر علماء سمرقند، به کوشش یوسف هادی، تهران، ۱۳۷۸ش.
(۵۰) نظامی گنجوی، لیلی و مجنون، به کوشش برات زنجانی، تهران، ۱۳۶۹ش.
(۵۱) محمود واصفی، بدایع الوقایع، به کوشش الکساندر بلدروف، تهران، ۱۳۴۹ش.
(۵۲) یاقوت حموی، معجم الادبا.


۱. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۲، ص۴۰۹، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
۲. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۴-۵، بیروت، ۱۹۹۰م.
۳. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۷، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۴. ↑ فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۲۲، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
۵. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۱۹۶، بیروت، ۱۹۹۰م.
۶. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۲۹۱، بیروت، ۱۹۹۰م.
۷. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۳۰، بیروت، ۱۹۹۰م.
۸. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ذیل سیالی، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۹. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ذیل اشتی، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۱۰. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۳، ص۱۷۸، بیروت، ۱۹۹۰م.    
۱۱. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۱۷۵، بیروت، ۱۹۹۰م.
۱۲. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۱۳۶، بیروت، ۱۹۹۰م.
۱۳. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۱، ص۶۰۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۱، ص۱۱، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۱۵. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۱، ص۳۹، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۱۶. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۶، ص۱۳۸، بیروت، ۱۹۹۰م.
۱۷. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۶۵، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۱۸. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۱، ص۱۲۷، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.
۱۹. ↑ محمد ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان، ج۱، ص۱۳۷، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۶۶ش.
۲۰. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۲۱، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۲۱. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۰۰، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۲۲. ↑ عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، ج۱، ص۲۱۲، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
۲۳. ↑ عبدالله قوچانی، اشعار فارسی کاشیهای تخت سلیمان، تهران، ۱۳۷۱ش.
۲۴. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۱۶، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۲۵. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۴۶۲، بیروت، ۱۹۹۰م.
۲۶. ↑ محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۳، ص۲۳۶، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
۲۷. ↑ منیره ناجی سالم، تعلیقات بر التحبیر (نک‌: هم‌، ج۲، ص۷۶، سمعانی).
۲۸. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۴۶۸، بیروت، ۱۹۹۰م.
۲۹. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۵۸، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۳۰. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۲، ص۵۳۱، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
۳۱. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۳، ص۳۲۳، بیروت، ۱۹۹۰م.
۳۲. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۲، ص۵۴۳-۵۴۴، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
۳۳. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۳، ص۳۲۹، بیروت، ۱۹۹۰م.
۳۴. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۲، ص۵۵۶-۵۷۷، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
۳۵. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۳۲۴، بیروت، ۱۹۹۰م.
۳۶. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۲۹۷، بیروت، ۱۹۹۰م.
۳۷. ↑ حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۲۰۵، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.
۳۸. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۷۱، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۳۹. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۷۲، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۴۰. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۸۴، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۴۱. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۸۹، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۴۲. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۱، ص۵۵۲، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
۴۳. ↑ مجمل التواریخ والقصص، به کوشش ملک‌الشعرا بهار، ج۱، ص۳۶۹، تهران، ۱۳۱۸ش.
۴۴. ↑ مجمل التواریخ والقصص، به کوشش ملک‌الشعرا بهار، ج۱، ص۳۶۹، تهران، ۱۳۱۸ش.
۴۵. ↑ ابوریحان بیرونی، الصیدنة، ج۱، ص۶۴۱، به کوشش عباس زریاب، تهران، ۱۳۷۰ش.
۴۶. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۲، ص۴۱۶، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۴۷. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۴۰، بیروت، ۱۹۹۰م.
۴۸. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۱۷۵، بیروت، ۱۹۹۰م.
۴۹. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۳، ص۸، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۵۰. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۳۲۹، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۵۱. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۴۱۹، بیروت، ۱۹۹۰م.
۵۲. ↑ عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، ج۱، ص۲۵۹، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
۵۳. ↑ منتجب‌الدین قمی، فهرست، ج۱، ص۴۹، به کوشش عبدالعزیز طباطبایی، قم، ۱۴۰۴ق.
۵۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ذیل سبختی، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۵۵. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۲۷، بیروت، ۱۹۹۰م.
۵۶. ↑ محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۵، ص۲۸۲-۲۸۳، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
۵۷. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۵۶-۵۷، بیروت، ۱۹۹۰م.
۵۸. ↑ محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۴، ص۲۹۶، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
۵۹. ↑ علی‌محمد بجاوی، تعلیقات بر المشتبه (نک‌: هم‌، ج۱، ص۷۵، ذهبی).
۶۰. ↑ خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۳۰۶، به کوشش احسان عباس، ویسبادن، ۱۹۸۲م.
۶۱. ↑ قاموس، ذیل جرّ.
۶۲. ↑ طبری، تاریخ، ج۹، ص۴۷۹-۴۸۰.    
۶۳. ↑ طبری، تاریخ، ج۹، ص۵۰۴-۵۰۵.    
۶۴. ↑ نجم‌الدین نسفی، القند فی ذکر علماء سمرقند، به کوشش یوسف هادی، تهران، ۱۳۷۸ش.
۶۵. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۴۱۵، بیروت، ۱۹۹۰م.
۶۶. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۴۲۲، بیروت، ۱۹۹۰م.
۶۷. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۴۲۳، بیروت، ۱۹۹۰م.
۶۸. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۳۸۵، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۶۹. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۹۳، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۷۰. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۱، ص۵۱۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۷۱. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۳، ص۳۸۵، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
۷۲. ↑ علی ابن ماکولا، ج۵، ص۴، الاکمال، بیروت، ۱۹۹۰م.
۷۳. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۹۱، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۷۴. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۹۵، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۷۵. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۹۶، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۷۶. ↑ حبیش تفلیسی، «کامل التعبیر»، ج۱، ص۲، مجموعۀ مقالات تحقیقـی خاورشناسی، تهـران، ۱۳۴۲ش.
۷۷. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۱۲-۱۳، بیروت، ۱۹۹۰م.
۷۸. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۳، ص۴۱۹، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
۷۹. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۸۳-۸۴، بیروت، ۱۹۹۰م.
۸۰. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۳، ص۴۵۵، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
۸۱. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۳۷۴، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۸۲. ↑ محمد سهلجی، «النور من کلمات ابی طیفور»، ج۱، ص۹۰، شطحات الصوفیۀ عبدالرحمان بدوی، کویت، ۱۹۷۸م.
۸۳. ↑ محمد سهلجی، «النور من کلمات ابی طیفور»، ج۱، ص۱۰۶، شطحات الصوفیۀ عبدالرحمان بدوی، کویت، ۱۹۷۸م.
۸۴. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۹۹، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۸۵. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۰۰، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۸۶. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۱، بیروت، ۱۹۹۰م.
۸۷. ↑ مرکزی، خطی، ج۱۶، ص۳۱۸.
۸۸. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۱، ص۴۳۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۸۹. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۱۱، بیروت، ۱۹۹۰م.
۹۰. ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۱۲۷.
۹۱. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۴۱۱، بیروت، ۱۹۹۰م.
۹۲. ↑ حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۳۸۶، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
۹۳. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۴۲۳، بیروت، ۱۹۹۰م.
۹۴. ↑ عبدالرحمان معلمی، تعلیقات بر الانساب (نک‌: هم‌، ج۴، ص۴۲۳، سمعانی).
۹۵. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۲۴۶، بیروت، ۱۹۹۰م.
۹۶. ↑ حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۳۱۱، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
۹۷. ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۶۹.
۹۸. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۲۳، بیروت، ۱۹۹۰م.
۹۹. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۲، ص۵۸۲، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۱۰۰. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۱، ص۵۵۴، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۱۰۱. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۲۸۹، بیروت، ۱۹۹۰م.
۱۰۲. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۳، ص۱۷۸، بیروت، ۱۹۹۰م.
۱۰۳. ↑ احمد فصیح خوافی، مجمل فصیحی، ج۱، ص۱۸۲، به کوشش محمود فرخ، مشهد، ۱۳۴۰ش.
۱۰۴. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۱، ص۳۷۰، بیروت، ۱۹۹۰م.
۱۰۵. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۴۱۹، بیروت، ۱۹۹۰م.
۱۰۶. ↑ عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، ج۱، ص۲۲۳، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران.
۱۰۷. ↑ عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، ج۱، ص۲۲۸، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
۱۰۸. ↑ محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۳، ص۴۲۷، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
۱۰۹. ↑ محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۳، ص۴۲۷، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
۱۱۰. ↑ مطهر مقدسی، البدء والتاریخ، ج۵، ص۱۹۵، پاریس، ۱۹۰۳م.    
۱۱۱. ↑ محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۳، ص۲۲۰، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
۱۱۲. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۱، ص۵۷۲، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۱۱۳. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۸۵، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۱۱۴. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۰۰، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۱۱۵. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۹۷، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۱۱۶. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۹۴، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۱۱۷. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۲، ص۲۰۸، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۱۱۸. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۳۹۹، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۱۱۹. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۵، ص۹۲، بیروت، ۱۹۹۰م.
۱۲۰. ↑ عبدالرحمان معلمی، تعلیقات بر الانساب (نک‌: هم‌، ج۱، ص۴۳۶، سمعانی).
۱۲۱. ↑ محمد ابن ‌ناصرالدین، توضیح المشتبه، ج۱، ص۵۱۱، به کوشش نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.
۱۲۲. ↑ ابوالشیخ اصفهانی، طبقات المحدثین باصبهان، ج۴، ص۲۵۳، به کوشش عبدالغفور بلوشی، بیروت، ۱۹۹۲م.
۱۲۳. ↑ علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۲، ص۴۶۸، بیروت، ۱۹۹۰م.
۱۲۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۶، ص۴۴، به کوشش عبدالرحمان بدوی، حیدرآباد، ۱۹۶۲م.
۱۲۵. ↑ یاقوت حموی، معجم الادبا، ج۱۹، ص۴۵.
۱۲۶. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۲۷. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۲۸. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۲۹. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۳۰. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۳۱. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۳، ص۴۰۷، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
۱۳۲. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۳۳. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۳۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۳۵. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۳۶. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۳۹۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۳۷. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۳۹۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۳۸. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۳۹۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۳۹. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۳۹۸، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴۰. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۳۹۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴۱. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴۲. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴۳. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴۵. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴۶. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴۷. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴۸. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۴۹. ↑ عمررضا کحاله، اعلام النساء، ص۳۰۵، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
۱۵۰. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۵۱. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۵۲. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۵۳. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۵، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۵۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۵۵. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۵۶. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۵۷. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۵۸. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۵۹. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۰۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۶۰. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۶۱. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۶۲. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۶۳. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۶۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۶۵. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۶۶. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۶۷. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۶۸. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۶۹. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۷۰. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۷۱. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۷۲. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۷۳. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۸، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۷۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۸، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۷۵. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۱۸، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۷۶. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۷۷. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۷۸. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۷۹. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۸۰. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۸۱. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۸۲. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۸۳. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۸۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۳-۴۲۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۸۵. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۸۶. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۸۷. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۵، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۸۸. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۵، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۸۹. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۵، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۹۰. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۶، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۹۱. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۹۲. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۹۳. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۷، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۹۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۸، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۹۵. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۸-۴۲۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۹۶. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۲۹، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۹۷. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۰، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۹۸. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۱، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۱۹۹. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۱، ص۴۳۲، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۲۰۰. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۲۰۱. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۳، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۲۰۲. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۲۰۳. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۴، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۲۰۴. ↑ عبدالکریم سمعانی، التحبیر، ج۲، ص۴۳۵، به کوشش منیره ناجی سالم، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۲۰۵. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۲۵۹، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۰۶. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۲۶۵، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۰۷. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۲۶۵، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۰۸. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۲۹، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۰۹. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۳۸، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۱۰. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۴۳، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۱۱. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۵۰، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۱۲. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۵۹، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۱۳. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۸۷، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۱۴. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۳۸۸، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۱۵. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۴۲۶، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۱۶. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۳۶، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۱۷. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۳۷، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۱۸. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۳۷، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۱۹. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۳۷، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۲۰. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۵۲، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۲۱. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۶۵۳، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۲۲. ↑ ابراهیم صریفینی، تاریخ نیشابور (منتخب السیاق عبدالغافر فارسی)، ج۱، ص۷۱۷، به کوشش محمدکاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۲۲۳. ↑ فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۲۴، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
۲۲۴. ↑ فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۱۳۰، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
۲۲۵. ↑ فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۲۴، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
۲۲۶. ↑ فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۲۴۰، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
۲۲۷. ↑ فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۲۴، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
۲۲۸. ↑ فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۳۷۸، به کوشش محمد محجوب، تهران، ۱۳۳۷ش.
۲۲۹. ↑ نظامی گنجوی، لیلی و مجنون، به کوشش برات زنجانی، تهران، ۱۳۶۹ش.
۲۳۰. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۲، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۲۳۱. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۲۳۲. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۲۲، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۲۳۳. ↑ عبید زاکانی، کلیات، ج۱، ص۳۱۹، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۳۶ش.
۲۳۴. ↑ خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۲۹۳، به کوشش احسان عباس، ویسبادن، ۱۹۸۲م.
۲۳۵. ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۱۸.
۲۳۶. ↑ خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۲۰۷، به کوشش احسان عباس، ویسبادن، ۱۹۸۲م.
۲۳۷. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۵، ص۳، بیروت، ۱۹۷۰م.
۲۳۸. ↑ محمود واصفی، بدایع الوقایع، ج۱، ص۵۸۲-۵۸۳، به کوشش الکساندر بلدروف، تهران، ۱۳۴۹ش.
۲۳۹. ↑ نظامی گنجوی، لیلی و مجنون، ج۱، ص۲۸، به کوشش برات زنجانی، تهران، ۱۳۶۹ش.
۲۴۰. ↑ مطهر مقدسی، البدء والتاریخ، ج۳، ص۱۵۳، پاریس، ۱۹۰۳م.    
۲۴۱. ↑ عبید زاکانی، کلیات، ج۱، ص۳۳۴، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۳۶ش.
۲۴۲. ↑ عبید زاکانی، کلیات، ج۱، ص۳۱۶، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۳۶ش.
۲۴۳. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۵، ص۳، بیروت، ۱۹۷۰م.
۲۴۴. ↑ محمد ابن نقطه، تکملةالاکمال، ج۳، ص۲۶۲، به کوشش عبدالقیوم عبد رب‌النبی، مکه، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م.    
۲۴۵. ↑ عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض، ج۱، ص۳۰۵، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
۲۴۶. ↑ حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، ج۱، ص۷۵۷، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۲ش.
۲۴۷. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۱۱، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۲۴۸. ↑ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
۲۴۹. ↑ ابونعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۲۳۴، لیدن، ۱۹۳۱م.    
۲۵۰. ↑ حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۴۰۶، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
۲۵۱. ↑ حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۴۰۶، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
۲۵۲. ↑ حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۹۵، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
۲۵۳. ↑ حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۳۱۹، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
۲۵۴. ↑ حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۳۳۱، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
۲۵۵. ↑ حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۴۸۰، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
۲۵۶. ↑ جلال‌الدین محدث ارموی، فهرست اسماء الرجال المذکورة احوالهم فی کتاب التدوین، ج۱، ص۱۳، تهران، ۱۳۳۳ش.
۲۵۷. ↑ عبـدالملک ثعالبـی، یتیمةالدهر، ج۴، ص۴۵۰، بیروت، دارالکتب العلمیه.
۲۵۸. ↑ محمد حر عاملی، امل الآمل، ج۲، ص۲۵۵، به کوشش احمد حسینی، بغداد، ۱۳۸۵ق.    
۲۵۹. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۱۹، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۲۶۰. ↑ ابونعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۸۳، لیدن، ۱۹۳۱م.    
۲۶۱. ↑ عبدالملک ثعالبی، تتمةالیتیمة، ج۲، ص۱۰۲، تهران، ۱۳۵۳ق.
۲۶۲. ↑ علی بیهقی، تاریخ بیهق، ج۱، ص۱۹۱، به کوشش کلیم حسینی، حیدرآباد دکن، ۱۹۶۸م.
۲۶۳. ↑ حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۵۱۷، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
۲۶۴. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۲۴، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۲۶۵. ↑ محمد ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ج۱، ص۱۶، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۵۳ق.
۲۶۶. ↑ محمد ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ج۱، ص۶۰، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۵۳ق.
۲۶۷. ↑ محمد ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ج۱، ص۸۳، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۵۳ق.
۲۶۸. ↑ حمزه سهمی، تاریخ جرجان، ج۱، ص۳۰۰، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.    
۲۶۹. ↑ عبدالملک ثعالبی، تتمةالیتیمة، ج۲، ص۳۴، تهران، ۱۳۵۳ق.
۲۷۰. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۴۰، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۲۷۱. ↑ عبدالملک ثعالبی، تتمةالیتیمة، ج۱، ص۱۵۶، تهران، ۱۳۵۳ق.
۲۷۲. ↑ ابونعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۲۰۲، لیدن، ۱۹۳۱م.    
۲۷۳. ↑ حسن قمی، ترجمۀ تاریخ قم، ص۴۷، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۱۳ش.
۲۷۴. ↑ حسن قمی، ترجمۀ تاریخ قم، ص۱۶۰، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۱۳ش.
۲۷۵. ↑ حسن قمی، ترجمۀ تاریخ قم، ص۲۷۹، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۱۳ش.
۲۷۶. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۲۲، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۲۷۷. ↑ محمد ذهبی، المشتبه، ج۱، ص۱۲۲، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۲م.
۲۷۸. ↑ نجم‌الدین نسفی، القند فی ذکر علماء سمرقند، به کوشش یوسف هادی، تهران، ۱۳۷۸ش.
۲۷۹. ↑ حافظ حسین ابن کربلایی، روضات الجنان، ج۱، ص۴۲۰، به کوشش جعفر سلطان القرائی، تهران، ۱۳۴۴ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تسمیه در ایران»، ج۱۵، ص۵۹۳۲.    


رده‌های این صفحه : آداب ولادت | فرهنگ و اجتماع | نام گذاری | نام های ایرانی
جعبه ابزار